Lắng nghe trẻ em

Các em thiếu nhi Hải Dương đã mạnh dạn nói lên tâm tư, nguyện vọng của mình tại phiên họp giả định "Quốc hội trẻ em" lần thứ II năm 2024 (ảnh minh họa)

Tôi có dịp được xem một phiên họp giả định "Quốc hội trẻ em" do Trung ương Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chi Minh phối hợp tổ chức gần đây. Lúc ấy, tôi khá ấn tượng với một cô bé lớp 8 bước lên bục phát biểu. Những gì em nói khiến cả hội trường im phăng phắc. Em kể về áp lực học tập, về nỗi buồn khi cha mẹ luôn so sánh em với "con nhà người ta" và cả ước mơ nhỏ bé của mình. Cuối bài phát biểu, em nói rằng chúng em không cần những bài học đạo đức sáo rỗng, chỉ mong người lớn chịu khó ngồi xuống, lắng nghe...

Câu nói ấy khiến tôi và chắc hẳn không ít phụ huynh khác phải suy nghĩ. Bởi đó không chỉ là quan điểm của riêng em mà có thể còn là đại diện cho nhiều trẻ em khác mạnh dạn lên tiếng trong một thế giới mà nhiều người lớn luôn nghĩ mình đúng.

Thú thật, tôi từng có suy nghĩ rằng “trẻ con thì biết gì”. Chính những định kiến đó vô tình đẩy trẻ em ra xa chúng ta hơn. Các em bị lấy mất quyền được nói, được đòi hỏi các yêu cầu chính đáng của mình.

Người lớn chúng ta quen sống trong thế giới của những quy tắc, kế hoạch và kỳ vọng. Vì thế, chúng ta dễ dàng đặt lên vai con trẻ những ước mơ còn dang dở của chính mình. Một đứa trẻ học giỏi không chỉ để biết nhiều kiến thức mà còn gánh vác trách nhiệm “nở mày nở mặt cha mẹ”. Một đứa trẻ nghe lời không chỉ vì hiểu chuyện mà có thể để “bố mẹ không bị người ta chê cười”.

Bản thân tôi và có lẽ không ít người đã có lần ép con học đàn dù con muốn đá bóng; bắt học thêm vì nghĩ rằng đó là con đường duy nhất đến thành công. Nhưng đã bao lần chúng ta thực sự hỏi: “Con thích gì?” và kiên nhẫn lắng nghe đến tận cùng câu trả lời của con?

Một đứa trẻ không được nói, lớn lên sẽ thành người lớn không biết lắng nghe. Một thế hệ như thế sẽ mãi sống trong lặp lại và mệt mỏi. Còn nếu ngay từ nhỏ, trẻ em được lắng nghe, được phản biện, được tôn trọng, các em lớn lên sẽ thành những công dân có trách nhiệm và có lòng tin vào xã hội.

Thế giới đang dần cởi mở hơn, nhiều thông tin hơn, nhưng cũng đầy rối loạn và cám dỗ với trẻ em. Vì vậy, lắng nghe trẻ em nói là cách cha mẹ và người thân thấu hiểu, đồng hành, giúp con trưởng thành hơn trong đường đời.

Thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo những năm gần đây cho thấy tỷ lệ học sinh bị căng thẳng, trầm cảm, có ý định từ bỏ cuộc sống ngày một tăng. Đó không chỉ là câu chuyện của học đường mà là câu chuyện lắng nghe, thứ mà người lớn chúng ta có thể đang dần bỏ quên với trẻ nhỏ.

Tháng trước, tôi chứng kiến câu chuyện trong xóm tôi. Một người bố cãi nhau tay đôi với con trai vì chuyện chọn ngành học. Người bố muốn con vào đại học Y, còn cậu bé chỉ muốn theo mỹ thuật kiến trúc. Sau một thời gian im lặng, đứa trẻ viết một lá thư ngắn “Con đi học vẽ. Con sẽ không trở thành bác sĩ như bố muốn. Nhưng nếu con thành công, con mong bố sẽ tự hào vì con được là chính mình”.

Không phải mọi đứa trẻ đều có dũng khí đó. Nhiều em sẽ từ bỏ giấc mơ, từ bỏ cả tiếng nói bên trong mình để sống theo một khuôn mẫu nào đó.

Đừng đợi trẻ em phải hét lên mới lắng nghe. Đừng biến những lời trẻ nói thành “chuyện trẻ con”. Đừng lấy vị thế của người lớn để át đi tiếng lòng non trẻ. Tháng hành động trẻ em năm nay ngoài dành những món quà, lớn hơn là đầu tư cơ sở vật chất cho trẻ em có môi trường sống tốt hơn thì lắng nghe, thấu hiểu cũng là cách chúng ta đối xử công bằng với con trẻ, giúp các em tự tin hơn trong cuộc sống.

HẢI MINH