'Lấp lại' những khoảng trống để nâng hạng thị trường chứng khoán Việt

Đây là nhận định được đưa ra tại hội thảo "Nâng hạng thị trường chứng khoán và việc minh bạch thông tin của công ty niêm yết" do Tạp chí Nhà đầu tư tổ chức hôm nay 10/10.

Nâng hạng TTCK trước năm 2025 - thách thức lớn

Theo TS. Nguyễn Anh Tuấn, Tổng biên tập Tạp chí Nhà đầu tư, nâng hạng thị trường chứng khoán (TTCK) là một trong những mục tiêu lớn mà Chính phủ đang hướng tới. Mục tiêu này đã được đưa vào đề án Cơ cấu lại TTCK và thị trường bảo hiểm đến năm 2020 và định hướng đến năm 2025.

Các đại biểu tham gia thảo luận tại hội thảo

Theo đó, Việt Nam hướng đến nâng hạng TTCK từ thị trường cận biên lên mới nổi trước năm 2025. Nghị quyết 86/NQ-CP ngày 11/7/2022 của Chính phủ về Phát triển thị trường vốn an toàn, minh bạch, hiệu quả, bền vững đã yêu cầu: "Khẩn trương triển khai các biện pháp cần thiết để nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi để thu hút vốn đầu tư, đặc biệt là vốn đầu tư nước ngoài".

Ngày 22/9 vừa qua, trong buổi tọa đàm với các nhà đầu tư tại Hoa Kỳ, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã khẳng định các thị trường của Việt Nam, bao gồm TTCK được xây dựng đều phải hội nhập quốc tế, tiệm cận dần các chuẩn mực quốc tế và tham gia vào các hoạt động chung của quốc tế.

"Việc nâng hạng TTCK được đánh giá sẽ tác động tích cực đối với TTCK nói riêng và nền kinh tế Việt Nam nói chung. Tuy nhiên, dù cơ quan quản lý nhà nước đã có nhiều giải pháp, các tổ chức xếp hạng thị trường vẫn chưa chấp thuận nâng hạng đối với TTCK Việt Nam. Rõ ràng, nâng hạng TTCK trước năm 2025 là mục tiêu rất thách thức đối với Việt Nam", TS. Nguyễn Anh Tuấn nhận định.

Theo đánh giá của tổ chức xếp hạng FTSE Russell, thị trường chứng khoán Việt Nam hiện đã đáp ứng được 7/9 tiêu chí nâng hạng. Còn theo MSCI, thị trường chứng khoán Việt Nam mới đáp ứng được 8/17 tiêu chí.

TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế cũng lưu ý kỳ "review" của MSCI được thực hiện định kỳ vào tháng 6 hàng năm, trong khi với FTSE là tháng 3 và tháng 9 hàng năm, điều đó có nghĩa để nâng hạng trước năm 2025 thì Việt Nam chỉ có chưa đến 1 năm để chạy đua với hàng loạt tiêu chí. Do đó, mục tiêu nâng hạng TTCK trước năm 2025 là rất thách thức, đòi hỏi nỗ lực quyết tâm rất lớn và sự phối hợp có trách nhiệm, hiệu quả giữa các cơ quan liên quan.

Cần sớm “lấp lại” những khoảng trống

Ông Đặng Hồng Quang, Trưởng Đại diện văn phòng Hà Nội của VinaCapital đánh giá, TTCK Việt Nam đã có bước phát triển vượt bậc trong 10 năm qua. Cụ thể, vốn hóa thị trường trên cả 3 sàn HoSE, HNX và UPCoM vào thời điểm cuối tháng 9/2023 là 246 tỷ USD, giá trị giao dịch trung bình mỗi ngày đạt khoảng 1,1 tỷ USD, lần lượt gấp 5,6 lần và gấp 17 lần so với 10 năm trước. Số lượng công ty có vốn hóa trên 1 tỷ USD hiện tại lên đến 48 công ty, so với 10 năm trước chỉ có 8 công ty.

“Với quy mô tăng trưởng vượt bậc trong 10 năm qua, việc Việt Nam ở trong nhóm thị trường cận biên được ví như "một con cá lớn nằm trong ao nhỏ"”, ông Quang nói.

Xét về quy mô vốn hóa và thanh khoản, TTCK Việt Nam hiện tại đã lớn hơn nhiều nước nằm trong các chỉ số chứng khoán thị trường mới nổi. Tổng vốn hóa của các doanh nghiệp niêm yết trên sàn HoSE vào thời điểm cuối tháng 9/2023 là 190 tỷ USD, gần tương đương với quy mô vốn hóa của thị trường Malaysia và lớn hơn nhiều thị trường châu Á (Philippines, Qatar, Kuwait…) hay châu Âu (Hy Lạp, CH Séc, Hungary…).

Về thanh khoản, tính bằng giá trị giao dịch hàng ngày của TTCK Việt Nam còn vượt Malaysia và tương đương với Indonesia, tức là chỉ đứng sau Thái Lan ở trong khối ASEAN.

“Việc nâng hạng từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi là cần thiết và xứng tầm với quy mô của TTCK Việt Nam”, đại diện VinaCapital nhấn mạnh.

Tuy nhiên, theo ông Đặng Hồng Quang, TTCK Việt Nam hiện còn một số tiêu chí chưa đáp ứng được tiêu chuẩn nâng hạng của MSCI và FTSE Russell, trong đó, có 2 tiêu chí cơ bản là giới hạn tỷ lệ sở hữu cho nhà đầu tư nước ngoài và vấn đề ký quỹ trước giao dịch (pre-funding).

Về tỷ lệ sở hữu cho nhà đầu tư nước ngoài, hiện tại, theo Luật Đầu tư và Nghị định 31/2021/NĐ-CP, đang có 25 ngành nghề chưa được tiếp cận thị trường và 59 ngành nghề tiếp cận thị trường có điều kiện đối với nhà đầu tư nước ngoài.

“Nên giảm bớt số lượng ngành nghề ở trong danh sách này đối với những ngành nghề không nhất thiết phải hạn chế tiếp cận thị trường đối với nhà đầu tư nước ngoài. Ngoài ra, việc phát hành chứng chỉ lưu ký không có quyền biểu quyết (NVDR) cũng sẽ giúp nhà đầu tư nước ngoài có thể đầu tư vào những doanh nghiệp đã chạm giới hạn tỷ lệ sở hữu cho nhà đầu tư nước ngoài”, ông Quang nêu ý kiến.

Đối với pre-funding, đại diện VinaCapital cho rằng, hệ thống giao dịch chứng khoán KRX sắp được đưa vào vận hành là cơ sở về mặt kỹ thuật cho việc không cần yêu cầu nhà đầu tư nước ngoài phải có đủ 100% tiền trong tài khoản trước khi mua chứng khoán.

“Công ty chứng khoán có thể phối hợp với các bên liên quan hỗ trợ ứng vốn cho nhà đầu tư nước ngoài để thực hiện giao dịch mà không cần ký quỹ 100%. Về lâu dài, việc triển khai mô hình đối tác bù trừ trung tâm (CCP), trong đó ngân hàng lưu ký được là thành viên thanh toán bù trừ, sẽ giải quyết được vấn đề pre-funding”, đại diện VinaCapital cho hay.

Còn theo TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia Kinh tế, TTCK Việt Nam không nhất thiết phải có quy định về ký quỹ, song phải có biện pháp phòng ngừa rủi ro.

Theo TS. Lực, khảo sát trên thế giới cho thấy, trong trường hợp không ký quỹ, tỷ lệ nhà đầu tư không thanh toán chỉ có 2%, tương đương mức tổn thất khoảng 3 tỷ USD/năm trên toàn cầu. Do đó, ông Lực đề xuất 3 biện pháp phòng ngừa rủi ro: thứ nhất, Việt Nam cần dứt khoát nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin để tránh lỗi sai sót. Thứ 2, kiểm soát hành vi của nhà đầu tư bằng cách tăng chế tài, xử phạt 1.000 - 5.000 USD, hoặc tính tiền phạt dựa trên tỷ lệ số tiền. Thứ 3, tăng thẩm quyền cho các công ty chứng khoán (CTCK) để thẩm định rủi ro và tự đưa ra quyết định, CTCK được phép quyết định một nhà đầu tư cần ký quỹ hay không. Đồng thời, CTCK được phép đưa ra cơ chế xử lý rủi ro, được phép tịch thu tài sản, chứng khoán, thanh lý chứng khoán trong trường hợp họ không thể thanh toán.

“Chúng ta cần tự do hóa hơn dịch chuyển dòng vốn và giao dịch ngoại hối. Cần nâng tính hấp dẫn của tiền đồng, để tiền đồng tự do chuyển đổi hơn cả trong và ngoài nước. Tôi mong Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đề xuất có đề án "lấp lại" những khoảng trống chúng ta còn thiếu. Đâu đó chúng ta có những kế hoạch nhưng chưa có đề án cụ thể”, TS. Cấn Văn Lực thẳng thắn.

Cẩm Tú/VOV.VN