Lập pháp - công cụ kiến tạo phát triển

Mỗi đạo luật, nghị quyết, quyết định quan trọng của Quốc hội đều kết tinh sâu sắc ý Đảng, lòng dân, thể hiện sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc

Hội thảo là dịp để chúng ta cùng nhìn lại chặng đường 80 năm đầy tự hào của Quốc hội Việt Nam, từ những ngày đầu tiên thành lập trong bối cảnh đất nước còn muôn vàn khó khăn sau khi giành độc lập cho đến Quốc hội ngày nay với vị trí là cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất. Đây là khẳng định của các đại biểu, học giả, chuyên gia... tham dự Hội thảo.

Theo GS.TS Trần Ngọc Đường, trong bộ máy nhà nước ta, Quốc hội có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng, là thiết chế trung tâm trong tổ chức quyền lực nhà nước.

GS.TS Trần Ngọc Đường phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Lâm Hiển

Gần 80 năm qua, GS.TS Trần Ngọc Đường nêu rõ, từ ngày ra đời Quốc hội khóa I (6/1/1946) đến nay, tuy về hình thức thể hiện ít nhiều có sự khác nhau, nhưng tất cả các bản Hiến pháp đều nhất quán khẳng định Quốc hội có vị trí là “cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất”, đại diện cho ý chí và nguyện vọng của toàn dân, đảm đương vai trò là cơ quan “thực hiện quyền lập hiến, quyền lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước và giám sát tối cao đối với hoạt động của Nhà nước”. GS.TS Trần Ngọc Đường cũng nhấn mạnh, “ngoài Quốc hội không một thiết chế nào trong bộ máy nhà nước ta đảm đương được vị trí và vai trò trọng yếu ấy”.

Qua 80 năm xây dựng, đổi mới và phát triển với 14 nhiệm kỳ đã qua và đang trong nhiệm kỳ XV, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Lê Minh Thông vui mừng nhận thấy, Quốc hội luôn thực hiện tốt sứ mệnh quan trọng mà Đảng và Nhân dân giao phó, là cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, thực hiện hiệu quả các nhiệm vụ lập hiến, lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước.

Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Lê Minh Thông phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Phạm Thắng

“Mỗi đạo luật, nghị quyết, quyết định quan trọng của Quốc hội trong 80 năm qua đều gắn liền với vận mệnh của quốc gia, dân tộc, đều vì lợi ích của nhân dân, kết tinh sâu sắc ý Đảng, lòng dân, thể hiện sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, niềm tin và sự ủng hộ của nhân dân”, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật khẳng định.

Hoạt động lập hiến, lập pháp của Quốc hội trong 80 năm qua đóng vai trò quan trọng cho việc củng cố khối đại đoàn kết dân tộc - giá trị cốt lõi của cách mạng Việt Nam. Khẳng định điều này, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Trần Hồng Nguyên nêu rõ, từ những ngày đầu thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa cho đến giai đoạn đổi mới đất nước hiện nay, các bản Hiến pháp và luật được Quốc hội thông qua đều đã phản ánh tinh thần đại đoàn kết toàn dân tộc, nhấn mạnh và bảo đảm quyền bình đẳng giữa các tầng lớp nhân dân, các dân tộc và nhóm xã hội, qua đó tạo nền tảng vững chắc cho sự ổn định và phát triển đất nước.

Thiết kế khung pháp lý nền tảng cho mô hình phát triển mới

Kỷ nguyên phát triển mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc đang đặt ra yêu cầu đổi mới mạnh mẽ, toàn diện cả về tư duy, phương thức và thiết chế vận hành quyền lực nhà nước, trong đó hoạt động lập hiến, lập pháp của Quốc hội đóng vai trò trung tâm. Quốc hội không chỉ là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, mà còn là nơi phản ánh tầm nhìn chiến lược và ý chí phát triển bền vững của quốc gia.

Nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Phan Trung Lý phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Với "sứ mệnh" đó, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Phan Trung Lý cho rằng, để đáp ứng yêu cầu phát triển trong kỷ nguyên mới, hoạt động lập pháp không chỉ là xây dựng luật để điều chỉnh các hành vi trong xã hội, mà phải trở thành công cụ kiến tạo phát triển, thúc đẩy chuyển đổi mô hình tăng trưởng, xây dựng thể chế thị trường đầy đủ, hiện đại và hội nhập, bảo đảm quyền con người, quyền công dân, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN, xã hội số và kinh tế số.

Quốc hội phải chuyển mạnh từ “tư duy pháp lý thuần túy” sang “tư duy thể chế”. Luật pháp không chỉ là "công cụ điều chỉnh hành vi", mà còn là "công cụ kiến thiết thiết chế, kiến trúc quyền lực, thiết kế hành vi tổ chức, phân bổ nguồn lực, định hình tương lai quốc gia".

Nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Phan Trung Lý phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

“Quốc hội đóng vai trò thiết kế các khung pháp lý nền tảng cho mô hình phát triển mới, đặc biệt là thể chế phát triển kinh tế tư nhân thành động lực quan trọng của nền kinh tế; thể chế thúc đẩy khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo trở thành động lực then chốt của phát triển; thể chế quản trị quốc gia hiện đại, minh bạch, hiệu quả; thể chế bảo vệ quyền con người trong điều kiện chuyển đổi số”, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật đề xuất.

Dẫn phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Kỳ họp thứ Tám, Quốc hội Khóa XV, đó là: “Trong ba điểm nghẽn lớn nhất hiện nay là thể chế, hạ tầng và nhân lực, thì thể chế là điểm nghẽn của điểm nghẽn, chất lượng xây dựng, hoàn thiện pháp luật chưa đáp ứng nhu cầu của thực tiễn…”, GS. TS Trần Ngọc Đường đề nghị, cần tiếp tục phát huy mạnh mẽ hơn nữa vai trò lập pháp của Quốc hội trong thời kỳ mới.

Các đại biểu tham dự cuộc tiếp. Ảnh: Phạm Thắng

Cụ thể, tiếp tục đổi mới tư duy lập pháp theo hướng vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước, vừa khuyến khích sáng tạo, giải phóng toàn bộ sức sản xuất, khơi thông mọi nguồn lực để phát triển. Tổ chức thực hiện có hiệu quả Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025 đã được được Quốc hội thông qua, với nhiều tư duy pháp lý mới, trong đó phân định rõ hơn trách nhiệm của cơ quan trình dự án luật với cơ quan xem xét thông qua dự án luật.

GS. TS Trần Ngọc Đường cũng đề nghị, cần gắn kết chặt chẽ giữa hoạt động lập pháp với hoạt động giám sát việc tổ chức thực hiện pháp luật để “thường xuyên đánh giá hiệu quả chất lượng chính sách sau ban hành, kịp thời điều chỉnh bất cập, mâu thuẫn, giảm thiểu thất thoát, lãng phí nguồn lực, chủ động phát hiện và tháo gỡ nhanh nhất những điểm nghẽn có nguyên nhân từ các quy định của pháp luật” như định hướng chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm.

Cùng với đó, cần tiếp tục phát huy vai trò đại diện cho ý chí toàn dân giám sát tối cao hoạt động của Nhà nước bằng việc không ngừng nâng cao hiệu lực và hiệu quả của các hình thức giám sát.

Bước vào kỷ nguyên mới, Quốc hội sẽ phải quyết định nhiều vấn đề mới, phức tạp liên quan đến nhiều lĩnh vực, đặc biệt là các vấn đề kinh tế, khoa học và công nghệ. Vì vậy, GS. TS Trần Ngọc Đường kiến nghị, cần nâng cao năng lực, bản lĩnh, trình độ của các đại biểu Quốc hội để quyết định các vấn đề một cách thực chất, kịp thời có ý nghĩa quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, đặc biệt là trong thực hiện chủ trương “đột phá phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia” mà Đảng ta đề ra trong Nghị quyết số 57-NQ/TW.

Các đại biểu tham dự cuộc tiếp. Ảnh: Phạm Thắng

Với chương trình được bố trí ngắn gọn, khoa học, chất lượng, ưu tiên phần tham luận, thảo luận trực tiếp, Hội thảo khoa học cấp quốc gia "Quốc hội Việt Nam - 80 năm hình thành và phát triển" thu hút sự quan tâm, theo dõi, đóng góp ý kiến thực chất, mang đậm tính học thuật, có giá trị cả về lý luận và thực tiễn. Thông qua các phần trao đổi thảo luận đã cung cấp cái nhìn tổng thể về chặng đường lịch sử vẻ vang 80 năm đồng hành cùng dân tộc trong mọi giai đoạn lịch sử. Đồng thời, phân tích sâu những thành tựu đạt được, hạn chế, bất cập và nguyên nhân, rút ra bài học kinh nghiệm. Đặc biệt là đề xuất, kiến nghị các giải pháp thiết thực nhằm tiếp tục đổi mới tổ chức, nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả các hoạt động của Quốc hội trong giai đoạn mới. Như nhận định của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, đây là những định hướng quan trọng để Quốc hội tiếp tục đồng hành cùng dân tộc, tiến bước vững chắc trong kỷ nguyên mới.

Anh Thảo