Lập Sàn giao dịch xăng dầu để giảm độc quyền: Cần thiết nhưng cũng có không ít thách thức

Lập được Sàn giao dịch xăng dầu là điều rất tốt và cần thiết

Văn phòng Chính phủ vừa có Công văn số 5124/VPCP-TH truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Lê Minh Khái về việc nghiên cứu kiến nghị về việc thành lập Sàn giao dịch xăng dầu.

Về vấn đề này, một số quan điểm cho rằng, việc thành lập sàn có mục đích tăng tính công khai, minh bạch, khắc phục những bất ổn của thị trường xăng dầu thời gian qua.

Nếu Việt Nam thành lập được Sàn giao dịch xăng dầu, đây là điều rất tốt và cần thiết vì Sàn giao dịch xăng dầu về mặt lý thuyết có nhiều lợi ích. (Ảnh: STC)

Liên quan tới vấn đề này, PGS.TS Ngô Trí Long, chuyên gia kinh tế cho rằng: Mặc dù Việt Nam đã có một số sàn giao dịch hàng hóa đã phát huy hiệu quả, có sàn hoạt động èo uột, tuy nhiên, nhìn chung sàn giao dịch xăng dầu còn rất mới.

Theo ông Long, thực tế, vào năm 2020 Bộ Tài chính đã cho phép Sở giao dịch hàng hóa Việt Nam được niêm yết thí điểm về các mặt hàng dầu thô, năng lượng để bảo hiểm giá và đầu tư.

“Đây là việc làm hết sức thận trọng của Chính phủ, giống như việc taxi công nghệ phát triển trên thế giới để đưa vào Việt Nam, Chính phủ cũng giao cho Bộ Giao thông Vận tải phải làm thí điểm. Trên cơ sở thí điểm sẽ rút kinh nghiêm sau đó mới triển khai đại trà”, ông Long cho biết,

Ông Long đánh giá, việc này được ứng dụng ban đầu và tiến hành suôn sẻ mà không có vấn đề gì xảy ra, nhưng từ ngày 27/5/2024, Bộ Công Thương đã cho dừng việc thí điểm này với lý do sửa lại Nghị định 83 kinh doanh xăng dầu và sửa Nghị định 158, Nghị định 151 về Sở giao dịch hàng hóa.

“Quan điểm cá nhân tôi nếu Việt Nam thành lập được Sàn giao dịch xăng dầu, đây là điều rất tốt và cần thiết vì Sàn giao dịch xăng dầu về mặt lý thuyết có nhiều lợi ích”, ông Long nói.

Lợi ích thứ nhất, tăng cường tính minh bạch, công khai về giá cả, giao dịch, giảm thiểu rủi ro. Lợi ích thứ hai, tạo cơ hội đầu tư cho tất cả các các nhà đầu tư trong và ngoài nước đều có quyền tham gia.

Lợi ích thứ ba là quản lý rủi ro trên sàn giao dịch này bằng các phương thức giao dịch như là các giao dịch bằng các hợp đồng, hợp đồng phái sinh ngoài việc đầu tư thì việc quản lý rủi ro tốt. Thứ tư là thúc đẩy sự cạnh tranh đối với các sàn giao dịch.

Lợi ích thứ năm, về mặt lý thuyết thì sẽ phát triển cơ sở hạ tầng tài chính, thúc đẩy phát triển các dịch vụ tài chính hay ngân hàng, chứng khoán…

“Đối với Việt Nam nếu có sự giao dịch xăng dầu trên Sàn giao dịch sẽ tạo ra thị trường xăng dầu hoạt động một cách công khai, minh bạch. Cùng với đó sẽ giảm độc quyền”, ông Long nhấn mạnh.

Hiện nay, có 39 doanh nghiệp kinh doanh đầu mối, trong đó 6 doanh nghiệp lớn nhất chiếm thị phần tương đối lớn khoảng 88%. Phần lớn các doanh nghiệp này đều có vốn của Nhà nước, cho nên khi có Sàn giao dịch thị phần sẽ được chia lại, các khu vực tư nhân sẽ tham gia sâu hơn vào thị trường xăng dầu. Đồng thời, mức độ cạnh tranh sẽ tăng lên được lợi cho người tiêu dùng và nền kinh tế.

Lợi ích nhiều, nhưng thách thức không nhỏ

Bên cạnh các lợi ích đó, PGS.TS Ngô Trí Long cho rằng, khi lập Sàn giao dịch xăng dầu vẫn có những thách thức.

Thách thức lớn nhất, đầu tiên là chi phí ban đầu rất lớn. Ví dụ việc lập Sàn giao dịch yêu cầu phải có khoản đầu tư lớn về cơ sở hạ tầng, về công nghệ và nhân lực. Điều này có thể là một thách thức rất lớn cho nền kinh tế nếu chúng ta không có kế hoạch quản lý một cách hiệu quả.

Sàn giao dịch xăng dầu mang lại nhiều lợi ích, nhưng thách thức không nhỏ. (Ảnh: PLX)

Thách thức thứ hai là công tác quản lý và giám sát. Chúng ta cần có một cơ chế quản lý và giám sát nghiêm ngặt để đảm bảo các hoạt động không có hiện tượng thao túng thị trường.

Thách thức nữa là khả năng tham gia của các đối tượng. Tất cả các doanh nghiệp đầu tư phải đảm bảo được đào tạo bài bản, được cung cấp thông tin đầy đủ để tham gia giao dịch. Đây là yêu cầu rất lớn về nỗ lực tham gia giáo dục và truyền thông.

Thách thức thứ tư là rủi ro về mặt thị trường. Thị trường xăng dầu rất nhạy cảm với sự biến động của giá cả.

Thách thức thứ năm là khi xây dựng Sàn giao dịch xăng dầu phải tương thích với các quy định của quốc tế.

“Để chúng ta có thể xây dựng được Sàn giao dịch xăng dầu theo quan điểm của các nhân tôi cần phải nghiên cứu kỹ lưỡng mô hình, phương thức hoạt động kinh doanh cũng như phương thức vận hành”, ông Long nói.

Ngoài ra, đối với hàng hóa là xăng dầu khi thành lập Sàn giao dịch cần rất nhiều thời gian tập trung công sức để nghiên cứu kỹ lưỡng vì mặt hàng xăng dầu có những đặc điểm riêng rất nhạy cảm nên việc xây dựng Sàn rất khó khăn và phức tạp.

“Theo quan điểm của cá nhân tôi liệu chăng có nên xây dựng Sàn giao dịch xăng dầu riêng hay chúng ta sẽ tổ chức niêm yết trên Sở giao dịch hàng hóa như mô hình của các nước hiện nay đang làm. Đây là vấn đề chúng ta cần xem xét cụ thể”, PGS.TS Ngô Trí Long đưa ra quan điểm.

Việc thành lập Sàn giao dịch xăng dầu là đúng và cần. Tuy nhiên, ông Long cho rằng để quản lý, vận hành sàn giao dịch một cách hiệu quả, đáp ứng được mục tiêu và mục đích đặt ra cần phải có thời gian nghiên cứu, đánh giá hết sức kỹ lưỡng, sự đồng thuận, quyết tâm của Chính phủ và các cơ quan liên quan và mất rất nhiều thời gian.

“Trước mắt theo tôi nên cho phép giao dịch lưu thông các mặt hàng năng lượng tại Sở giao dịch hàng hóa Việt Nam như trước kia để đáp ứng nhu cầu bảo hiểm và nhu cầu đầu tư của các doanh nghiệp”, ông Long nói thêm.

Việt Vũ