Lát cắt lịch sử bí ẩn của Vatican

Nhà thờ Thánh Peter ở Thành phố Vatican, năm 2016. Ảnh: Andriy Kravchenko/Alamy/TheGuardian.

Với diện tích chỉ 120 mẫu Anh, Vatican là quốc gia có chủ quyền nhỏ nhất thế giới, nhưng lại mang tầm ảnh hưởng toàn cầu đối với hơn một tỷ tín hữu Công giáo. Lịch sử của Vatican không chỉ được đánh dấu bởi những hoạt động tôn giáo.

Sau khi Vương quốc Italy thống nhất và chiếm Roma năm 1870, Giáo hoàng mất gần như toàn bộ lãnh thổ Papal States, chỉ còn lại Vatican như một “ốc đảo” giữa lòng nước Italy. Tuy nhiên, với Hiệp ước Lateran ký kết với lãnh đạo Benito Mussolini vào năm 1929, Vatican chính thức trở thành một quốc gia độc lập. Từ đây, vị thế của Vatican không chỉ giới hạn trong lĩnh vực tôn giáo mà còn lan rộng ra chính trị quốc tế.

Cuốn sách Vatican Spies của tác giả Yvonnick Denoël. Ảnh: Hubert.

Trong Thế chiến thứ hai, Vatican giữ một vị trí đặc biệt trên trường chính trị quốc tế nhờ vào vai trò vừa là trung tâm tôn giáo toàn cầu, vừa là một thực thể chính trị độc lập.

Với tư cách là trung tâm của Giáo hội Công giáo, Vatican nắm giữ ảnh hưởng lớn đến các quốc gia Công giáo, đặc biệt là ở châu Âu. Lãnh đạo Vatican duy trì lập trường trung lập, tránh can thiệp công khai vào các hoạt động quân sự hay liên minh chính trị, nhằm bảo vệ vai trò hòa giải và bảo đảm sự tồn tại của Giáo hội tại các quốc gia bị chiếm đóng.

Vatican còn đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì tinh thần của người dân trong thời kỳ chiến tranh. Thông qua các thông điệp từ Giáo hoàng và các giáo sĩ, Giáo hội tìm cách kêu gọi hòa bình, giảm bớt đau khổ của thường dân, và khuyến khích các giá trị nhân đạo.

Vatican cũng tham gia vào các nỗ lực ngoại giao nhằm làm dịu căng thẳng giữa hai khối Đông - Tây. Dưới thời Giáo hoàng John XXIII, thông điệp Pacem in Terris (Hòa bình trên Trái đất) năm 1963 kêu gọi đối thoại giữa các quốc gia, bất kể ý thức hệ, và nhấn mạnh giá trị của hòa bình, nhân quyền và công lý. Thông điệp này đã tạo tiếng vang lớn và được cả hai phe tôn trọng.

Qua cuốn sách Vatican Spies của tác giả Yvonnick Denoël, hình ảnh về một Vatican đầy mâu thuẫn đã hiện lên rõ nét: một mặt là tinh thần phụng sự, mặt khác là những thỏa thuận.

Đức Huy