Latvia: Loay hoay với hệ thống quản lý chất thải sinh học

Quản lý chất thải sinh học ở Latvia đang đối mặt nhiều khó khăn. Ảnh: ST

Hệ thống phân loại chưa đồng bộ, nhiều dự án chậm tiến độ

Cuộc kiểm toán cho thấy, dù quốc gia vùng Baltic này đã có bước tiến nhất định trong việc thiết lập hệ thống quản lý chất thải sinh học, việc triển khai vẫn còn nhiều bất cập.

Hạ tầng phục vụ phân loại, thu gom và xử lý chất thải đã được đầu tư nhưng chưa phát huy hiệu quả, thiếu đổi mới để đáp ứng mục tiêu môi trường. Sự chậm trễ trong xây dựng các dự án hạ tầng khiến chi phí phát sinh cao, làm suy yếu khả năng đạt mục tiêu quản lý chất thải.

Đáng chú ý, nhiều thành phố dù đã được cấp hơn 10 triệu euro từ nguồn tài trợ để xây dựng hạ tầng phân loại chất thải, nhưng tiến độ triển khai vẫn chậm hơn kế hoạch. Không ít dự án xử lý chất thải không hoàn thành đúng hạn, dẫn đến việc phải phụ thuộc vào giải pháp thay thế kém hiệu quả và tốn kém hơn.

Ngoài ra, việc chậm trễ trong mua sắm, thiếu phối hợp giữa chính quyền trung ương và địa phương càng làm tình hình thêm nghiêm trọng. KTNN Latvia tính toán, việc không triển khai đồng bộ hệ thống phân loại và thu gom rác thải sinh học trên toàn quốc khiến quốc gia này mất cơ hội tiết kiệm ít nhất 16,58 triệu euro trong giai đoạn 2012-2023.

Mặc dù pháp luật yêu cầu các đô thị phải thực hiện thu gom rác thải sinh học riêng biệt nhưng chỉ một phần nhỏ các đô thị có hệ thống được thiết lập đầy đủ. Nhiều điểm thu gom khó tiếp cận hoặc không thuận tiện cho người dân. Ở một số khu vực, chỉ có 20% hộ gia đình chủ động phân loại rác sinh học, thấp hơn nhiều so với mục tiêu quốc gia.

Việc thiếu đầu tư đồng bộ vào hạ tầng cũng làm các mục tiêu giảm thiểu rác thải khó đạt. Điển hình, một đô thị ở miền Trung Latvia được cấp 2 triệu euro để phát triển cơ sở ủ phân hiện đại, nhưng đến thời điểm kiểm toán, cơ sở này vẫn chưa vận hành do vướng mắc về mặt hành chính. Điều này dẫn đến chi phí vận chuyển tăng lên do rác thải phải được chuyển đến các cơ sở ở các khu vực khác.

Ngoài ra, sự chênh lệch về chi phí dịch vụ giữa các địa phương cũng là một nội dung quan trọng được KTNN Latvia chỉ ra. Theo đó, một số cư dân phải trả gần gấp đôi số tiền thu gom rác thải so với các khu vực lân cận có mức độ dịch vụ tương tự. Có thành phố thu tới 15 euro/hộ/tháng cho việc thu gom rác sinh học, gần gấp đôi mức 7,5 euro ở khu vực lân cận có dịch vụ tương tự.

Nâng cao nhận thức của cộng đồng

KTNN Latvia nhấn mạnh, nhận thức và sự tham gia của cộng đồng là những yếu tố then chốt để đảm bảo sự thành công của quá trình sử dụng cơ sở hạ tầng quản lý chất thải. Do đó, cần tăng cường công tác truyền thông, đặc biệt về việc phân loại rác thải đúng cách đểcơ sở hạ tầng được sử dụng hiệu quả nhất.

Các cuộc khảo sát được thực hiện trong quá trình kiểm toán cho thấy, gần 40% cư dân không biết về các quy trình phân loại rác thải sinh học phù hợp. Trong một số trường hợp, cơ sở hạ tầng cũng không được sử dụng do người dân thiếu hiểu biết.

Ảnh minh họa: ST

Từ thực tế này, KTNN Latvia kiến nghị đẩy mạnh truyền thông, nâng cao nhận thức cộng đồng; tăng cường tính minh bạch trong quản lý của các đô thị và xây dựng chiến lược khuyến khích người dân tham gia phân loại tích cực hơn. Đồng thời, cần áp dụng phương pháp tiếp cận chuẩn hóa về giá cả và tính khả thi của dịch vụ để đảm bảo mọi cư dân có quyền tiếp cận bình đẳng với hạ tầng phân loại rác.

Báo cáo cũng đề xuất xây dựng hệ thống giám sát kỹ thuật số quốc gia, theo dõi quá trình thu gom và xử lý chất thải theo thời gian thực. Hệ thống này sẽ cung cấp cho các nhà hoạch định chính sách nguồn dữ liệu chính xác về chất thải, cho phép điều chỉnh chính sách linh hoạt và kịp thời giải quyết các điểm thiếu sót.

Ngoài ra, cuộc kiểm toán kiến nghị cần áp dụng các cơ chế giám sát tài chính được cải thiện để đảm bảo các khoản tiền được chi tiêu hiệu quả, các dự án cơ sở hạ tầng xử lý chất thải được hoàn thành đúng tiến độ.

KTNN Latvia nhấn mạnh, ngân sách công phải được sử dụng đúng mục tiêu và hiệu quả. Nếu thiếu giám sát và lập kế hoạch phù hợp, những khoản đầu tư lớn cho hạ tầng khó đạt tác động mong muốn. Giải quyết triệt để những hạn chế này sẽ giúp Latvia củng cố hệ thống quản lý chất thải và tiến gần hơn đến mục tiêu phát triển bền vững trong tương lai./.

(Theo KTNN Latvia và tổng hợp)

THIÊN LAM