Lễ cúng cơm lúa mới của người Ê Đê

Lễ cúng cơm lúa mới tại nhà Oi Thảo ở buôn Lê Diêm (huyện Sông Hinh). Ảnh: LÊ KHA

Mở đầu cho mùa lễ hội đón mừng năm mới của đồng bào dân tộc Ê Đê các huyện Sơn Hòa, Sông Hinh là lễ cúng cơm lúa mới, tạ ơn thần linh đã cho một mùa lúa bội thu. Có lúa không chỉ để no cái bụng, bớt lo chạy bữa mùa giáp hạt, mà còn để trao đổi, mua sắm đồ dùng trong gia đình.

Lễ cúng cơm lúa mới tùy thuộc vào điều kiện và năng suất thu hoạch sau mùa vụ của mỗi gia đình trong buôn làng. Khi cúng cơm lúa mới, họ đều mời già làng, bà con trong buôn đến dự lễ và ăn uống chia sẻ niềm vui. Gia đình nào thu hoạch lúa nhiều thì tổ chức khá rình rang, họ làm heo tế thần, 5-7 ché rượu, tấu cồng ba, chiêng năm.

Cụ bà Tun Hiu ở xã Ea Trol (huyện Sông Hinh) vui vẻ nói: “Các chàng trai, cô gái đến dự lễ ăn cơm lúa mới sẽ nối tay nhau trên cần rượu ché, và cùng hát Ayray (một thể loại dân ca trữ tình của người Ê Đê). Cuộc vui kéo dài tới khi con gà rừng gáy báo tin một ngày mới bắt đầu thì mới thôi”.

Còn ông Ma Thoan ở xã Krông Pa (huyện Sơn Hòa) cho biết: “Lễ cúng cơm lúa mới được tổ chức từ tháng Chạp đến hết tháng Giêng. Lễ cúng không diễn ra đồng loạt mà tuần tự từng nhà đã được thỏa thuận từ trước. Đây cũng là chuỗi lễ hội của người Ê Đê mùa “ăn năm, uống tháng” cho đến hết mùa xuân”.

Để chuẩn bị cho lễ cúng cơm lúa mới, đàn ông trong nhà phải chuẩn bị rượu thịt, phụ nữ thì lo việc nấu nướng. Con trai chặt củi, con gái giã gạo, gùi nước. Cụ bà lo chọn áo, ênh, khố... để mặc vào ngày lễ ăn cơm lúa mới. Còn cụ ông thì lau chùi cồng aráp, chỉnh lại bộ chiêng năm, chiêng bảy.

Trong lễ cúng cơm lúa mới, gia chủ cầu khấn các thần linh: Ơ Yàng phía đông/ Ơ Yàng phía tây/ Ơ Thần sông núi, Thần mưa... /Nay lúa đã về/ Heo đực đã mổ/ Rượu đã đầy ché/ Cơm đã đầy nong, nia/ Cồng chiêng tấu vọng núi rừng. Xin mời các đấng thần linh hãy cầm cần uống rượu, ăn cơm lúa mới vừa tuốt ngoài rẫy. Mong rằng cho năm mới, lúa sai bông, dé trĩu hạt, đến mùa thu hoạch lúa chứa đầy chòi.

Tiếng cầu khấn của gia chủ vang vọng, hòa vào không khí mùa xuân - mùa lễ hội. Họ vui say thỏa thích, ca hát thâu đêm mừng lễ cơm lúa mới, rồi sau đó họ lại tất bật chuẩn bị cho vụ lúa mới với nhiều hy vọng một mùa bội thu.

Ông KPă Y Hôn, Chủ tịch UBND xã Suối Trai (huyện Sơn Hòa), cho biết: “Lễ cúng cơm lúa mới của người Ê Đê mang đậm nét văn hóa truyền thống, chứa đựng ý nghĩa tâm linh sâu sắc, gắn với sản xuất trồng trọt. Vì vậy, dân làng luôn ý thức gìn giữ, và phát huy giá trị tâm linh của lễ cúng trong đời sống hiện nay”.

LÊ KHA