Lễ hội hoa ban Điện Biên - tôn vinh vẻ đẹp của loài hoa đặc trưng vùng Tây Bắc

Hoa ban khoe sắc khắp núi rừng Tây Bắc.

Hằng năm vào tháng Ba, mùa Xuân ấm áp tràn ngập đất trời cũng là lúc hoa ban nở rộ khoe sắc khắp núi rừng Tây Bắc. Hoa nở nhiều nhất ở tỉnh Điện Biên, nhất là các huyện: Mường Ảng, Điện Biên, Điện Biên Đông, Tủa Chùa... Đâu đâu cũng bắt gặp từng chùm ban trắng rực rỡ, mang trong mình một sức sống mãnh liệt với vẻ đẹp làm mê hoặc lòng người.

Sự tích về hoa ban gắn liền với chuyện tình bi thương nhưng sâu nặng trong câu chuyện cổ của đồng bào dân tộc Thái vùng Tây Bắc. Chuyện kể rằng: Thuở xa xưa, có một người con gái Thái xinh đẹp tên là Ban, đem lòng yêu chàng trai nghèo cùng bản nhưng bị cha mẹ cấm cản và ép gả cho con nhà tạo mường giàu có. Buồn bã và đau khổ, nàng chạy vào rừng tìm người yêu nhưng gọi khản cả tiếng mà không thấy bóng dáng chàng đâu. Sau khi vượt qua một dãy núi cao, nàng đã kiệt sức và ngã gục bên một tảng đá. Nơi nàng nằm xuống mọc lên một cây hoa có búp trắng muốt như búp tay người con gái. Và chẳng bao lâu sau, loài hoa ấy đã mọc lan ra khắp núi rừng Tây Bắc. Người ta đặt tên loài hoa đó là hoa ban. Từ bao đời nay, hoa ban đã đi vào đời sống văn hóa - tâm linh của nhân dân vùng Tây Bắc.

Với mục đích tôn vinh, ca ngợi vẻ đẹp hoa ban, khẳng định giá trị, vị trí của hoa ban trong đời sống văn hóa, tinh thần các dân tộc ở Điện Biên, từ năm 2014, tỉnh Điện Biên đã tổ chức thường niên Lễ hội hoa ban vào dịp tháng 3 - mùa ban nở. Lễ hội là dịp để quảng bá những nét đẹp, giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của cộng đồng 19 dân tộc anh em tỉnh Điện Biên tới du khách cũng như bạn bè trong nước và quốc tế. Qua đó bảo tồn và phát triển các loại hình di sản văn hóa dân tộc tiêu biểu; biến các giá trị di sản thành nguồn lực nội tại để thúc đẩy du lịch; kết nối với những tiềm năng, thế mạnh khác nhằm góp phần phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Điện Biên.

Lễ khai mạc Năm du lịch quốc gia Điện Biên và Lễ hội Hoa Ban năm 2024 sẽ diễn ra từ tháng 1/2024 đến tháng 5/2024. Các hoạt động chính trong khuôn khổ lễ hội từ ngày 13 - 18/3/2024 tại thành phố Điện Biên Phủ, gồm:Lễ dâng hương tại Đền thờ Liệt sĩ tại Chiến trường Điện Biên Phủ; Lễ khai mạc Năm du lịch quốc gia Điện Biên 2024 với chủ đề “Về miền Hoa Ban” với chương trình nghệ thuật đặc sắc và màn bắn pháo hoa nổ rực rỡ dự kiến diễn ra vào 19 giờ 30 phút ngày 16/3 tại Quảng Trường 7-5 thành phố Điện Biên Phủ.

Các hoạt động trong khuôn khổ Lễ hội Hoa Ban năm 2024 bao gồm: Cuộc thi ảnh “Lung linh miền Hoa Ban”, trình diễn trang phục truyền thống các dân tộc, Liên hoan Nghệ thuật Xòe Thái và Nghệ thuật Khèn Mông, trưng bày giới thiệu văn hóa truyền thống của địa phương; hoạt động giao lưu, thi đấu thể thao.

Hoạt động trưng bày, giới thiệu các sản phẩm văn hóa, du lịch; không gian văn hóa vùng cao. Đặc biệt, liên hoan Nghệ thuật Xòe Thái và Nghệ thuật Khèn Mông lần đầu tiên được tổ chức quy mô cấp tỉnh mở rộng do các nghệ nhân, diễn viên tỉnh Điện Biên và mời các tỉnh Tây Bắc: Lai Châu, Sơn La, Yên Bái, Hà Giang... có nghệ thuật múa xòe Thái, khèn Mông tham gia.

Bên cạnh đó, nhiều hoạt động khác cũng được tổ chức tại các huyện như: Lễ hội Thành Bản Phủ tại huyện Điện Biên (tháng 4), Tết Té nước (Bun Huột Nậm) tại huyện Điện Biên (tháng 4), Lễ Gạ Ma Thú tại huyện Mường Nhé (tháng 4)...

Điểm nhấn là chương trình nghệ thuật khai mạc sẽ được dàn dựng với chất lượng nghệ thuật cao, thể hiện các giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể và sản phẩm du lịch đặc sắc của Việt Nam; đồng thời lan tỏa thông điệp đến với bạn bè và du khách trong nước và quốc tế lịch sử, văn hóa, du lịch của Việt Nam và mảnh đất, con người Điện Biên - Tây Bắc. Bên cạnh đó là trình diễn show thực cảnh và giới thiệu huyền tích, lịch sử và các vũ điệu dân gian đặc sắc, văn hóa dân gian dân tộc Thái. Đây là lần đầu tiên tỉnh Điện Biên tổ chức trình diễn show thực cảnh và giới thiệu huyền tích, lịch sử và các vũ điệu dân gian đặc sắc, văn hóa dân gian dân tộc Thái, gắn với điểm đến du lịch để phục vụ nhu cầu tìm hiểu và trải nghiệm của du khách.

Với không gian văn hóa vùng cao giới thiệu không gian văn hóa truyền thống của địa phương; không gian phiên chợ vùng cao, các sản phẩm nông nghiệp đặc trưng, độc đáo của các huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh; trải nghiệm ẩm thực truyền thống; tổ chức các trò chơi dân gian, truyền thống các dân tộc gồm: Bập bênh, tung còn, tù lu, tó má lẹ, bịt mắt đánh trống, đi cà kheo, ném pao...

Và chương trình văn nghệ dân ca, dân vũ, dân nhạc truyền thống, trình diễn di sản Then, Xòe của dân tộc Thái và các dân tộc: Mông, Hà Nhì, Khơ Mú, Mông, Si La, Cống, Lào và Xạ Phang. Trưng bày, giới thiệu những hình ảnh, hiện vật về nơi cư trú, hoạt động lao động sản xuất, văn hóa ẩm thực, trang phục, nghề thủ công truyền thống, nghệ thuật trình diễn dân gian của đồng bào các dân tộc tỉnh Điện Biên. Trình diễn và trải nghiệm múa dân gian của một số dân tộc trên địa bàn Điện Biên dành cho người dân, du khách tham gia trải nghiệm.

Lễ hội hoa ban chứa đựng những nét đẹp văn hóa tâm linh đặc trưng trong đời sống tinh thần của đồng bào dân tộc Thái với các nghi thức thỉnh bái “Then” - vị thần tối cao trong hàng ngũ thánh thần theo quan niệm của người Thái; thỉnh bái “nàng Ban” - một nữ nhân vật huyền thoại biểu thị cho sự trinh trắng của người thiếu nữ Thái và tình yêu đôi lứa thủy chung; thỉnh bái ma trời, ma mường, ma núi, ma sông… phù hộ cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, vạn vật đơm hoa, kết trái, cho lứa đôi hạnh phúc và phù hộ cho cuộc sống của dân bản luôn đầm ấm, yên vui.

Đến với Điện Biên vào mùa ban nở, du khách có thể tham quan các điểm di tích lịch sử và văn hóa; thăm các bản văn hóa du lịch với những nếp nhà sàn truyền thống, cùng thưởng thức ẩm thực dân tộc, ngất ngây trong men rượu thịnh tình đãi khách và hòa mình trong nhịp trống chiêng của những vòng xòe đắm say… Du khách sẽ cảm nhận được khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ, nên thơ làm say đắm lòng người với màu trắng của hoa ban đang phủ kín núi rừng và hòa mình trong không gian lễ hội đậm đà bản sắc dân tộc.

P.V