Lê Hữu Hiếu: 'Người giữ lửa' trong bảo tồn giá trị văn hóa

Nghệ sĩ Lê Hữu Hiếu nhận lời mời từ Liên hiệp các Hội UNESCO Việt Nam và Liên hiệp các Hội UNESCO Nhật Bản tham dự Hội nghị quốc tế “Công nghiệp văn hóa – Động lực chiến lược trong phát triển bền vững” diễn ra ngày 17/10 tại Tokyo và Lễ kỷ niệm 81 năm Ngày thành lập Liên hiệp các Hội UNESCO Nhật Bản vào ngày 18/10 tại Kanazawa.

Danh hiệu “Nghệ sĩ tiên phong trên hành trình di sản UNESCO 2025” vinh danh Lê Hữu Hiếu không chỉ là sự ghi nhận tài năng và tâm huyết của một người nghệ sĩ Việt Nam, mà còn là biểu tượng cho tinh thần gìn giữ và phát triển văn hóa dân tộc bằng ngôn ngữ nghệ thuật đương đại.

Sinh năm 1982 tại Nghi Xuân, Hà Tĩnh – vùng quê nghèo ven biển miền Trung, nơi từng chứng kiến bao biến cố của lịch sử và đời sống, Lê Hữu Hiếu lớn lên trong gia đình có truyền thống cách mạng. Bác là liệt sĩ, bố mẹ đều là thương binh, còn bản thân anh mang trong mình di chứng của chiến tranh. Có lẽ chính những điều đó đã tạo nên trong anh một ý chí kiên định, tình yêu nước sâu sắc và khát vọng đi đến tận cùng của nghệ thuật.

Từ cậu bé mê vẽ trên nền đất, anh đã bước ra thế giới với một hành trình sáng tạo không mệt mỏi và tham dự hàng loạt triển lãm quốc tế: Florence Biennale 2017 (Italy), triển lãm cá nhân “Soul Energy” tại Italy (2021)… Nhưng dù đi xa đến đâu, nguồn cội văn hóa Việt Nam vẫn là mạch ngầm dẫn lối cho sáng tác của anh.

Cuộc triển lãm – sắp đặt “Từ chiến thắng Bạch Đằng đến đại thắng 30/4/1975” được anh chuẩn bị trong hai năm, nhưng ý tưởng thì nung nấu từ hàng chục năm trước. Khi lần đầu tiên được tận mắt nhìn thấy bãi cọc Bạch Đằng, anh đã cảm nhận được một vẻ đẹp kỳ lạ – vẻ đẹp của trí tuệ chiến lược, của sự kết tinh giữa thiên nhiên và con người Việt Nam. Cuộc triển lãm của Lê Hữu Hiếu tại Phố đi bộ Nguyễn Huệ, trong không khí hào hùng của kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam – Thống nhất đất nước thành công vang dội không chỉ bởi thu hút hàng triệu lượt khán giả mà còn xuất trên khắp báo chí, truyền thông trong nước và quốc tế.

Lê Hữu Hiếu sử dụng phong cách ước lệ để khắc họa chiến công của những người anh hùng thầm lặng của chiến thắng lịch sử. Quan niệm của anh giản dị mà sâu sắc: Mỗi người Việt tham gia vào kỳ tích Bạch Đằng đều xứng đáng là những tượng đài. Hình tượng nhân vật được tối giản, vượt lên trên những danh xưng như nông dân, chiến sĩ hay quan lại, tất cả hiện lên vững chãi, mạnh mẽ như những thân cây cổ thụ vươn mình từ đất. Tính đồng nhất và phi cá nhân của các nhân vật không chỉ phản ánh góc nhìn của nghệ sĩ mà còn gợi mở cho khán giả về dòng chảy thời gian, nơi mỗi cá nhân chỉ được nhớ đến qua những đóng góp cho lịch sử.

Trong bối cảnh nghệ thuật đương đại, nơi điêu khắc lớn thường giới hạn ở các tượng đài hay phù điêu cố định, việc Lê Hữu Hiếu mang đến tác phẩm điêu khắc sắp đặt quy mô lớn ra không gian ngoài trời một nỗ lực đáng ngưỡng mộ.

Bởi những lẽ đó, ngày 17/10/2025, tại Tokyo, khi danh hiệu “Nghệ sĩ tiên phong trên hành trình di sản UNESCO 2025” được trao, đó không chỉ là niềm vui cá nhân của Lê Hữu Hiếu mà còn là niềm tự hào chung của nghệ thuật Việt Nam.

Theo Ban Tổ chức, việc vinh danh Lê Hữu Hiếu cũng góp phần thực hiện Công ước 2003 của UNESCO về bảo vệ di sản phi vật thể và Chiến lược toàn cầu về công nghiệp sáng tạo – khẳng định vai trò của nghệ sĩ như “người giữ lửa” cho di sản văn hóa Việt Nam.

Đây là danh hiệu nhằm tôn vinh những cá nhân nghệ sĩ, người thực hành văn hóa – nghệ thuật có đóng góp tiêu biểu trong bảo tồn, phát huy và lan tỏa giá trị văn hóa đồng thời ghi nhận sứ mệnh xã hội của nghệ thuật: nuôi dưỡng ký ức cộng đồng, bảo tồn bản sắc, đồng thời thúc đẩy sáng tạo gắn với di sản. Giải thưởng khuyến khích nghệ sĩ gắn kết với cộng đồng, tham gia giáo dục thế hệ trẻ và quảng bá văn hóa Việt Nam ra thế giới…

Nghệ sĩ Lê Hữu Hiếu

BTC khẳng định việc vinh danh danh hiệu “Nghệ sĩ tiên phong trên hành trình di sản UNESCO 2025” với Lê Hữu Hiếu khẳng định vai trò của nghệ sĩ như “người giữ lửa” trong bảo tồn giá trị văn hóa phi vật thể; Góp phần thực hiện Công ước 2003 của UNESCO về bảo vệ di sản phi vật thể và Chiến lược toàn cầu của UNESCO về công nghiệp sáng tạo cũng như tạo động lực cho nghệ sĩ sáng tạo bền vững, gắn kết xã hội, củng cố sức mạnh mềm văn hóa của Việt Nam.

Phát biểu tại sự kiện, nghệ sĩ Lê Hữu Hiếu cho biết: “Đối với tôi, cách giữ gìn văn hóa tốt nhất chính là phát triển nó. Là một nghệ sĩ thị giác, việc lưu giữ và phát triển các ý niệm văn hóa càng thuận lợi. Gần 20 năm đi sâu vào khảo cổ, các đặc trưng văn hóa theo dòng lịch sử và theo vùng miền, kết hợp với nghiên cứu tạo hình, đã mang lại cho tôi quá nhiều điều; nhờ đó công việc tiến những bước dài. Càng có nhiều dữ liệu về văn hóa và lịch sử đất nước, chất lượng tác phẩm của tôi càng tốt hơn. Nó như cái rễ cây: gặp nước thì tự vươn tới; đủ nước, đủ dinh dưỡng thì hoa nở. Nghệ thuật tôi theo đuổi là sự tự nhiên ấy: rễ tìm mạch nước, hoa đến kỳ tự nở”.

Lê Hữu Hiếu cũng bày tỏ sự kinh ngạc bởi kho báu di sản văn hóa lớn mà thế hệ cha ông để lại. “Vài năm gần đây, tôi thấy rất nhiều người—từ nghệ sĩ, nghệ nhân đến những người yêu văn hóa—đang nỗ lực nâng tầm và phát huy các giá trị ấy. Với cá nhân là một nghệ sĩ, tôi ý thức phải làm việc nghiêm túc, khoa học, để từ kiến thức và kinh nghiệm thực hành có thể tạo nên những dấu ấn cụ thể”, anh nói thêm.

Thiếu Anh/VOV.VN