Leo thang tranh chấp Canada-Mỹ về đường ống dẫn dầu Line 5

Tàu chở khí hóa lỏng Ob River trên vùng Bắc Cực. Ảnh minh họa: AFP/TTXVN

Chính phủ Canada đang viện dẫn một hiệp ước năm 1977 với Mỹ để chính thức bắt đầu các cuộc đàm phán giữa Washington và Ottawa về "số phận" của Line 5 - một đường ống dẫn dầu quan trọng đối với Canada đang đối mặt với nguy cơ phải đóng cửa.

Động thái này diễn ra sau khi các cuộc đàm phán hòa giải theo lệnh của tòa án vào tháng trước giữa Enbridge Inc. (công ty có trụ sở tại Calgary, Canada, đang vận hành Line 5) và bang Michigan thất bại.

Thống đốc bang Michigan, bà Gretchen Whitmer đã ra lệnh cho Line 5 ngừng hoạt động vĩnh viễn vào ngày 12/5/2021 với lý do nguy cơ tràn dầu và gọi đó là “quả bom hẹn giờ”. Enbridge đã kiện quyết định của Thống đốc Michigan ra tòa và khẳng định sẽ không đóng cửa đường ống vận chuyển 540.000 thùng dầu mỗi ngày này.

Gordon Giffin, cựu Đại sứ Mỹ tại Canada và hiện đang giữ vai trò cố vấn pháp lý cho Chính phủ Canada, ngày 4/10 đã gửi thư thông báo cho thẩm phán liên bang Mỹ tại Michigan rằng Canada đã chính thức viện dẫn Điều 9 của Hiệp ước năm 1977 về đường ống dẫn dầu “thông qua các kênh ngoại giao” để yêu cầu đàm phán.

Động thái này cho thấy sự leo thang tranh chấp giữa Canada và Mỹ. Hồi tháng 5/2020, Bộ trưởng Năng lượng Mỹ Jennifer Granholm nói với báo giới rằng Nhà Trắng không có kế hoạch can dự vào Line 5, và mọi việc sẽ do các tòa án giải quyết.

Hiệp ước năm 1977 được thiết kế để đảm bảo việc vận chuyển xăng dầu giữa Canada và Mỹ không bị gián đoạn. Hiệp ước xác định những lý do duy nhất để cản trở dòng chảy của dầu là thiên tai hoặc trường hợp khẩn cấp và đây có thể chỉ là những gián đoạn tạm thời.

Nếu các cuộc đàm phán chính thức giữa Canada và Mỹ không giải quyết được vấn đề, theo hiệp ước, Canada có quyền áp dụng điều khoản ràng buộc tuân thủ trọng tài. Luật sư Mark Warner cho biết, ông không chắc chắn rằng cơ chế giải quyết tranh chấp này có lợi cho Canada hay không.

Theo ông Mark Warner, Điều 4 của hiệp ước năm 1977 nói rằng “các cơ quan chính phủ thích hợp” sẽ vẫn có quyền đưa ra các quyết định ảnh hưởng đến đường ống vì lợi ích “bảo vệ môi trường” và “an toàn đường ống”.

Vụ việc này đã nằm trong tay một tòa án liên bang Mỹ trong nhiều tháng, nơi thẩm phán Mỹ đã thúc giục hai bên cố gắng tự giải quyết. Enbridge đã đề xuất định tuyến lại đường đi qua Mackinac dưới lòng đất để giảm nguy cơ hủy hoại môi trường nếu xảy ra sự cố tràn dầu. Nhưng vào tháng Chín vừa qua, bang Michigan đã thông báo cho tòa án rằng họ không thể dựa thêm vào các cuộc đàm phán hòa giải với Enbridge.

Chính phủ Canada đã trình tòa văn bản nói rằng việc cho phép Thống đốc Whitmer đóng cửa Line 5 sẽ gây tổn hại nghiêm trọng đến nền kinh tế của Canada và vi phạm hiệp ước năm 1977 nhằm đảm bảo hoạt động liên tục của các đường ống xuyên biên giới.

Theo đó, “Canada đang tìm kiếm một giải pháp được cả hai bên đồng ý, đồng thời tôn trọng các mối quan tâm về môi trường và an toàn". Nếu Line 5 ngừng hoạt động, 30.000 việc làm tại Ontario và Quebec - hai tỉnh đông dân nhất Canada - sẽ gặp rủi ro./.

Hương Giang (P/v TTXVN tại Ottawa)