Lịch âm: Hệ thống lịch truyền thống và ý nghĩa văn hóa

Lịch âm hay còn được gọi là âm lịch, là một loại lịch được tính dựa trên chu kỳ của tuần trăng.

Lịch âm là hệ thống lịch sử và truyền thống của một số quốc gia châu Á, dựa trên chu kỳ các giai đoạn của mặt trăng và mặt trời. Lịch âm thường được sử dụng để định rõ các ngày lễ, các ngày quan trọng và các sự kiện truyền thống.

Lịch Âm Việt Nam là lịch có sự kết hợp giữa lịch dương và lịch âm; dựa trên sự chuyển động của mặt trời, mặt trăng và trái đất. Thường được sử dụng lịch âm song song với lịch Dương Lịch để tính toán các ngày lễ, kỳ nghỉ và sự kiện truyền thống. Nó không những mang ý nghĩa xem thông tin về ngày tháng, năm âm dương lịch mà còn là lịch truyền thống của Việt Nam mang nhiều ý nghĩa dân tộc, gìn giữ nét đẹp truyền thống.

Trong lịch âm, một năm được chia thành các tháng dựa trên chu kỳ mặt trăng, thường là 12 hoặc 13 tháng. Mỗi tháng có thể có từ 29 đến 30 ngày, tùy thuộc vào việc áp dụng các quy tắc cụ thể của từng hệ thống lịch. Tháng đầu tiên của năm âm thường bắt đầu vào khoảng tháng 1 hoặc tháng 2 trong lịch Dương lịch. (Do lịch âm thuần túy chỉ có 12 tháng âm lịch (tháng giao hội) trong mỗi năm, nên chu kỳ này (354,367 ngày) đôi khi cũng được gọi là năm âm lịch).

Các quốc gia sử dụng lịch âm thường có các biến thể riêng của nó, như lịch Trung Quốc, lịch Hàn Quốc, lịch Việt Nam, và lịch các nước Đông Nam Á khác. Mỗi hệ thống lịch âm có các quy tắc riêng để tính toán ngày, tháng và năm, và thường dựa vào việc sử dụng các cấu trúc lịch lớn như lịch Hoàng đạo (Solar calendar) và lịch Âm lịch (Lunar calendar). Lịch âm không chỉ đơn thuần là một phương tiện để tính toán thời gian, mà còn là một phần không thể thiếu của văn hóa và truyền thống của các quốc gia sử dụng nó. Nó thường được sử dụng để quyết định các ngày lễ, kỷ niệm, và các sự kiện văn hóa, tôn giáo và xã hội quan trọng.

Phần lớn các loại lịch khác, dù được gọi là "âm lịch" hay lịch vạn niên, trên thực tế chính là âm dương lịch. Điều này có nghĩa là trong các loại lịch đó, các tháng được duy trì theo chu kỳ của Mặt Trăng, nhưng đôi khi các tháng nhuận lại được thêm vào theo một số quy tắc nhất định để điều chỉnh các chu kỳ trăng cho ăn khớp lại với năm dương lịch.

Hiện nay, trong tiếng Việt, khi nói tới âm lịch thì người ta nghĩ tới loại lịch được lập dựa trên các cơ sở và nguyên tắc của lịch Trung Quốc, nhưng có sự chỉnh sửa lại theo UTC 7 thay vì UTC 8. Nó là một loại âm dương lịch theo sát nghĩa chứ không phải âm lịch thuần túy. Do cách tính âm lịch đó khác với Trung Quốc cho nên Tết Nguyên đán của người Việt Nam đôi khi không hoàn toàn trùng với Xuân tiết của người Trung Quốc và các quốc gia chịu ảnh hưởng bởi văn hóa Trung Hoa và vòng Văn hóa chữ Hán khác.

Loại lịch duy nhất. Trên thực tế lịch âm là lịch của hồi giáo, trong đó mỗi năm chỉ chứa đúng 12 tháng Mặt Trăng. Đặc trưng của lịch âm thuần túy, như trong trường hợp của lịch Hồi giáo, là ở chỗ lịch này là sự liên tục của chu kỳ trăng tròn và hoàn toàn không gắn liền với các mùa. Vì vậy năm âm lịch Hồi giáo ngắn hơn mỗi năm dương lịch khoảng 11 hay 12 ngày, và chỉ trở lại vị trí ăn khớp với năm dương lịch sau mỗi 33 hoặc 34 năm Hồi giáo. Lịch Hồi giáo được sử dụng chủ yếu cho các mục đích tín ngưỡng tôn giáo. Tại Ả Rập Saudi lịch cũng được sử dụng cho các mục đích thương mại.

Âm dương lịch trong các nền văn hóa

Âm dương lịch là loại lịch được nhiều nền văn hóa sử dụng, trong đó ngày tháng của lịch chỉ ra cả pha Mặt Trăng (hay tuần trăng) và thời gian của năm Mặt Trời (dương lịch). Nếu năm Mặt Trời được định nghĩa như là năm chí tuyến thì âm dương lịch sẽ cung cấp chỉ thị về mùa; nếu nó được tính theo năm thiên văn thì lịch sẽ dự báo chòm sao mà gần đó trăng tròn (điểm vọng) có thể xảy ra. Thông thường luôn có yêu cầu bổ sung buộc một năm chỉ chứa một số tự nhiên các tháng, trong phần lớn các năm là 12 tháng nhưng cứ sau mỗi 2 (hay 3) năm lại có một năm với 13 tháng.Trên đây là những thông tin về lịch âm – loại lịch mà người Việt vẫn đang thường sử dụng. Để tra cứu lịch âm dương cũng như đổi ngày âm sang dương và ngược lại đổi ngày dương sang âm. Các bạn có thể tra cứu tại website Licham.vn một cách nhanh chóng nhé.