Lịch sử 4.000 năm của vàng

Những cuộc thảo luận thấu đáo về vàng cũng hiếm như chính kim loại này. Chủ đề dường như dễ xúc động đến nỗi khó mà thừa nhận phần lớn những lời lẽ lý trí. Một mặt, những người phản đối việc trao cho vàng một vai trò trong hệ thống tiền tệ quốc tế có xu hướng viện đến trò công kích cá nhân cũng như các phân tích kinh tế trong nỗ lực chế giễu và gạt chủ đề này ra khỏi cuộc thảo luận.

Một bài xã luận năm 2013 của một nhà kinh tế học nổi tiếng đã sử dụng những từ hoang tưởng, dựa trên nỗi sợ hãi, cực đoan và cuồng tín để mô tả các nhà đầu tư vàng, trong khi lướt qua một danh sách những lý do phản bác rõ ràng là không thể trụ vững nếu xem xét kỹ lưỡng.

Mặt khác, nhiều người được gọi là nghiện vàng giờ đây không còn mặn mà nữa, họ buộc tội những kho vàng ở Fort Knox đã trống trơn, vàng từ lâu đã được vận chuyển đến các ngân hàng vàng như JPMorgan Chase và thay thế bằng những thỏi trông giống vàng nhưng độn đầy vonfram. Sự gian lận này được cho là một phần của kế hoạch kìm hãm giá quy mô lớn đã kéo dài nhiều thập kỷ nhằm tước đoạt từ tay các nhà đầu tư vàng những khoản lợi nhuận mà đáng lẽ họ được hưởng nhờ tầm nhìn xa trông rộng, và phủ nhận vị trí thích đáng của vàng trong vũ trụ tiền tệ.

Vàng luôn mang trên mình sự hấp dẫn. Ảnh: Top Gold Shop.

Tất nhiên, những mối lo ngại chính đáng về việc sử dụng vàng kết hợp với chính sách tiền tệ tùy ý hiện nay là có thực, và có bằng chứng cho thấy sự can thiệp của Chính phủ vào các thị trường vàng. Cả hai đều cần đến một cuộc kiểm tra về vấn đề này, trong đó tách bạch giữa thực tế với hư cấu.

Để hiểu được vai trò thực sự của vàng trong hệ thống tiền tệ, chúng ta cần phải dựa vào lịch sử, chứ không phải là những vở diễn tuồng. Phân tích nên dựa trên dữ liệu có thể chứng minh và suy luận hợp lý hơn là lời kết tội và xét đoán. Khi có một tầm nhìn sáng tỏ về chủ đề vàng, sự thật hóa ra còn thú vị hơn những gì mà cả phe ghét vàng lẫn phe mê vàng muốn bạn tin.

Lord Nathan Rothschild, nhà môi giới vàng cho Ngân hàng Anh và người đứng đầu ngân hàng London huyền thoại Rothschild & Sons, cho biết: “Tôi chỉ biết hai người đàn ông thực sự hiểu được giá trị của vàng - một nhân viên vô danh trong tầng hầm của Ngân hàng Paris và một trong những Giám đốc của Ngân hàng Anh. Thật không may, họ không nhất trí.” Nhận xét này phản ánh sự khan hiếm những quan điểm được xây dựng trên nền tảng vững chắc và sự trì độn đã len sâu vào những cuộc thảo luận về vàng.

Ở mức độ cơ bản nhất, vàng là một nguyên tố, nguyên tử số 79, được tìm thấy trong quặng, đôi khi là quặng vàng tự nhiên, với số lượng khan hiếm, trong hoặc trên lớp vỏ Trái Đất. Thông tin vàng là một nguyên tố rất quan trọng, vì nó có nghĩa là vàng nguyên chất có chất lượng và thang đánh giá đồng nhất ở mọi nơi và mọi lúc. Nhiều loại hàng hóa như dầu, ngô, lúa mì có nhiều hạng, với tạp chất nhiều hơn hoặc ít, điều này được phản ánh trong giá cả. Gạt qua một bên các hợp kim và sản phẩm chưa tinh chế, vàng nguyên chất ở mọi nơi đều như nhau.

Nhờ độ tinh khiết, tính đồng nhất, sự khan hiếm và đặc tính dễ dát mỏng dẻo dai mà vàng không phải là loại tiền tệ vô song. Vàng đã được xem là tiền trong ít nhất 4.000 năm, có lẽ còn lâu hơn thế. Sách Sáng thế (Genesis) mô tả Tộc trưởng Abraham là người “rất giàu có về gia súc, vàng và bạc”. Vua Croesus đã chế tác những đồng tiền vàng đầu tiên ở Lydia, tức Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay, vào thế kỷ thứ VI trước Công nguyên.

Đạo luật Coinage năm 1792 của Mỹ được thông qua chỉ ba năm sau khi Hiến pháp Mỹ có hiệu lực, ủy quyền cho Cục đúc tiền Kim loại mới thành lập sản xuất tiền xu bằng vàng tinh khiết mệnh giá 10 đô-la, 5 đô-la và 2,5 đô-la được gọi là Đại bàng Mỹ (American Eagle). Lịch sử lâu đời của vàng không có nghĩa là ngày nay người ta nhất định phải sử dụng nó làm tiền. Điều đó chỉ có nghĩa là bất cứ ai từ chối vai trò tiền tệ của vàng hẳn là phải cảm thấy mình sở hữu trí tuệ thông thái hơn cả Kinh Thánh, cổ nhân và các Nhà Lập Quốc cộng lại.

Để hiểu vàng, nên biết vàng không phải là gì.

Vàng không phải là một phái sinh. Một quỹ giao dịch vàng được niêm yết trên Sàn Giao dịch Chứng khoán New York không phải là vàng. Một hợp đồng vàng tương lai giao dịch trên COMEX của Tập đoàn CME không phải là vàng. Một hợp đồng kỳ hạn được đưa ra bởi một ngân hàng Hiệp hội Thị trường Vàng thỏi London không phải là vàng. Những công cụ tài chính này, và nhiều thứ khác, chỉ là những hợp đồng sử dụng giá tính theo vàng, và là một phần của một hệ thống có liên quan đến vàng vật chất, nhưng chúng là hợp đồng, không phải vàng.

Các hợp đồng dựa trên vàng có nhiều rủi ro, mà những rủi ro này vốn không thuộc về bản chất của vàng, bắt đầu với khả năng các bên đối tác có thể không thực hiện được nghĩa vụ của mình. Các sàn giao dịch nơi những hợp đồng vàng này được niêm yết có thể bị đóng cửa do hậu quả của khủng hoảng, chiến tranh, hành động khủng bố, bão và các thiên tai khác.

Bão Sandy năm 2012 và vụ tấn công 11/9 vào Trung tâm Thương mại Thế giới là hai trường hợp gần đây, trong đó Sàn Giao dịch Chứng khoán New York phải đóng cửa. Các quy tắc giao dịch cũng có thể được thay đổi một cách đột ngột, như đã xảy ra trên COMEX vào năm 1980 trong nỗ lực của anh em nhà Hunt hòng tìm cách lũng đoạn thị trường bạc.

Các ngân hàng có thể tuyên bố lý do bất khả kháng để hủy bỏ hợp đồng và thanh toán bằng tiền mặt thay cho vàng. Ngoài ra, các Chính phủ có thể sử dụng các sắc lệnh để hủy bỏ các hợp đồng đang còn hiệu lực. Mất điện và sự sụp đổ của Internet cũng có thể dẫn đến việc không thể đóng hoặc thanh toán các hợp đồng giao dịch. Những thay đổi trong yêu cầu thanh toán nợ - ký quỹ có thể dẫn đến việc cưỡng chế thanh lý, dẫn đến tình trạng bán tống bán tháo. Không sự cố nào trong những sự cố kể trên ảnh hưởng đến người sở hữu vàng thỏi ở dạng vật chất.

Quyền sở hữu vàng vật chất thuần túy, không có cam kết hoặc quyền giữ, được lưu trữ bên ngoài hệ thống ngân hàng, là hình thức duy nhất của vàng được xem là tiền thật, vì mọi hình thức khác đều chỉ là một tuyên bố có điều kiện trên vàng.

James Rickards/Bách Việt Books & NXB Dân Trí