Lịch sử 50 năm ám sát và âm mưu ám sát các Tổng thống Mỹ

Ngày 13/7, tiếng súng vang lên tại một cuộc vận động tranh cử của ông Donald Trump ở Butler, Pennsylvania. Một trong những phát súng đã sượt qua tai phải của cựu Tổng thống nhưng không làm ông bị thương nghiêm trọng. Hai người tham dự cuộc vận động đã bị thương nghiêm trọng và một người tử vong. Các mật vụ đã bắn và giết chết tay súng.

Các nhà điều tra Mỹ tại FBI vẫn chưa công bố chi tiết về động cơ thúc đẩy nam thanh niên 20 tuổi nổ súng vào cựu Tổng thống trong một cuộc vận động tranh cử. Các phương tiện truyền thông Mỹ đưa tin nghi phạm là một đảng viên Cộng hòa, mặc dù hắn ta đã từng quyên góp tiền cho một nền tảng gây quỹ của Đảng Dân chủ.

FBI coi vụ tấn công là một "âm mưu ám sát". Đối với nhiều người Mỹ, vụ nổ súng này gợi nhớ đến những vụ nổ súng tương tự trong lịch sử nước Mỹ, chẳng hạn như vụ ám sát các cựu Tổng thống Ronald Reagan và anh em nhà Kennedy.

1981: Ronald Reagan

Ông Reagan tiếp tục giữ chức Tổng thống sau khi hồi phục và tiếp tục giành chiến thắng trong cuộc tái tranh cử. Ảnh: dpa

Một tay súng đơn độc đã bắn Tổng thống Ronald Regan khi ông đang rời khỏi một buổi diễn thuyết tại khách sạn Hilton ở Washington. Tay súng John Hinckley, Jr. đã nổ súng từ đám đông xung quanh chiếc xe limousine của Reagan. Hinckley lúc đó 25 tuổi và đang bị rối loạn tâm thần cấp tính. Hắn nghĩ rằng nếu bắn ông Reagan, nữ diễn viên Jodie Foster có thể sẽ chú ý đến hắn. Năm 1982, Hinckley được tuyên bố vô tội vì mất trí và được lệnh điều trị tại một bệnh viện tâm thần.

Ông Reagan đã phải nằm viện gần hai tuần sau khi bị một trong những viên đạn của Hinckley bắn trúng. Nó sượt qua xương sườn và suýt trúng tim ông. Tỷ lệ ủng hộ của công chúng đối với ông Reagan đã tăng lên sau vụ ám sát.

Hinckley đã được thả khỏi sự giám sát tâm thần vào năm 2022 và đã cố gắng khẳng định mình là một họa sĩ và ca sĩ dân gian. Tuy nhiên, Hinckley vẫn liên quan đến vụ ám sát và một số buổi hòa nhạc của người này đã bị hủy bỏ.

"Tôi biết mình được biết đến với hành động bạo lực", Hinckley nói vào đầu năm nay. "Nhưng tôi là một người hoàn toàn khác so với năm 1981. Tôi ủng hộ hòa bình ngay bây giờ".

Vụ xả súng này là lần cuối cùng một Tổng thống đương nhiệm hoặc cựu Tổng thống bị thương trong một vụ ám sát, cho đến vụ tấn công ông Trump vào ngày 13/7.

1975: Gerald Ford

Ông Ford là mục tiêu của hai vụ ám sát trong thời gian ông làm Tổng thống. Ảnh: Bildagentur-online

Hai người phụ nữ khác nhau đã cố gắng ám sát Tổng thống Mỹ Gerald Ford trong hai lần riêng biệt chỉ cách nhau 17 ngày. Họ là hai kẻ tấn công là nữ duy nhất từng cố gắng ám sát một Tổng thống Mỹ.

Kẻ tấn công đầu tiên là Lynette "Squeaky" Fromme, một thành viên của gia đình Charles Manson khét tiếng. Ngày 5/9/1975, Fromme đã chĩa súng vào ông Ford khi ông đang đi bộ ở Sacramento, California. Cô ngay lập tức bị các mật vụ vật ngã xuống đất. Fromme được thả khỏi tù vào năm 2009.

Nỗ lực ám sát ông Ford lần thứ hai là của Sara Jane Moore, bên ngoài một khách sạn ở San Francisco vào ngày 22/9. Moore cũng đã cố gắng bắn ông Ford và nói rằng cô muốn vụ ám sát này châm ngòi cho một cuộc cách mạng bạo lực ở Mỹ. Nhưng Moore đã bắn trượt và bị một người qua đường ngăn cản.

Moore đã dành phần lớn cuộc đời mình trong tù và khi được thả sau 32 năm, ở tuổi 77, bà cho biết bà đã "bị che mắt bởi quan điểm chính trị cấp tiến của mình".

1972: George Wallace

Ông George Wallace bị liệt từ thắt lưng trở xuống sau vụ ám sát. Ảnh: Everett Collection

Thống đốc bang Alabama, ông George Wallace, đang vận động tranh cử cho đề cử tổng thống của Đảng Dân chủ tại một trung tâm mua sắm ở Maryland thì bị Arthur Bremer bắn 5 phát đạn.

Ông Wallace là một người theo chủ nghĩa phân biệt chủng tộc nổi tiếng. Trong bài phát biểu của mình, ông đã nói về việc người Mỹ da trắng đang bị "lãng quên". Bremer đã bắn ông Wallace sau bài phát biểu, khiến ông bị liệt từ thắt lưng trở xuống.

Trong một cuốn nhật ký, Bremer đã bày tỏ mong muốn dữ dội về việc giết ông Wallace hoặc Tổng thống Richard Nixon để trở nên nổi tiếng. Bremer được thả khỏi tù vào năm 2007.

Về phần Wallace, ông tiếp tục tham gia chính trường cấp tiểu bang và tìm kiếm sự tha thứ từ người Mỹ da đen vì sự chia rẽ mà ông đã gây ra.

1968: Robert Kennedy

Cái chết của ông Robert Kennedy xảy ra chỉ vài tháng sau vụ ám sát nhà hoạt động nhân quyền người Mỹ gốc Phi Martin Luther King, Jr. Ảnh: JT Vintage

Trong khi vận động tranh cử cho đề cử Tổng thống của Đảng Dân chủ, ông Robert Kennedy đã bị Sirhan Sirhan bắn 3 phát tại Khách sạn Ambassador ở Los Angeles vào ngày 5/6 và qua đời vào ngày hôm sau. Sirhan đã bị khống chế bởi một số người ở nơi vụ nổ súng xảy ra. 5 người khác cũng bị bắn tại sự kiện này, tuy nhiên tất cả đều đã hồi phục.

Vụ ám sát có tác động lớn đến cuộc đua Tổng thống năm 1968 và xảy ra chỉ hai tháng sau vụ ám sát nhà lãnh đạo dân quyền Martin Luther King, Jr., làm gia tăng thêm tình trạng hỗn loạn chính trị vào cuối những năm 1960.

Sirhan, một người Palestine, cho biết cuộc xung đột ở Trung Đông đã thúc đẩy ông bắn Robert Kennedy, đặc biệt là vì ông Kennedy ủng hộ Israel và hứa sẽ gửi 50 máy bay chiến đấu đến Israel nếu được bầu làm Tổng thống. Sirhan bị kết án vào ngày 17/4/1969, bị kết án tử hình trong phòng hơi ngạt. Bản án đó sau đó được giảm xuống còn tù chung thân.

1963: John F. Kennedy

Vụ ám sát Tổng thống John F. Kennedy vẫn tiếp tục là chủ đề của nhiều thuyết âm mưu. Ảnh: AP

Ngày 22/11/1963, Tổng thống Kennedy bị ám sát tại trung tâm thành phố Dallas, Texas, bởi Lee Harvey Oswald khi đang đi trên đoàn xe hộ tống cùng vợ là Jacqueline. Ông Kennedy ngay lập tức được đưa đến Bệnh viện Parkland Memorial, nơi ông qua đời.

Ngay sau vụ ám sát, cảnh sát đã bắt giữ Lee Harvey Oswald sau khi tìm thấy vị trí bắn tỉa của hắn tại Kho sách giáo khoa Texas. Oswald vẫn khẳng định mình vô tội khi bị bắt, tuyên bố rằng ông là "kẻ thế mạng" và chỉ bị bắt giữ vì ông từng sống ở Liên Xô.

Hai ngày sau, Oswald bị đưa từ sở cảnh sát đến nhà tù nông thôn thì bị Jack Ruby, chủ hộp đêm ở Dallas bắn chết.

Năm 1964, Ủy ban Warren điều tra vụ ám sát đã kết luận rằng Oswald, một cựu lính thủy đánh bộ từng sống ở Liên Xô, đã hành động một mình. Vụ ám sát Tổng thống Kennedy đã làm dấy lên hàng loạt thuyết âm mưu và vẫn là chủ đề gây tranh cãi rộng rãi.

Ông Kennedy là Tổng thống Mỹ thứ tư bị ám sát và là người gần đây nhất qua đời khi bi ám sát lúc đang tại nhiệm. Ba tổng thống khác bị ám sát là: Abraham Lincoln (1865), James Garfield (1881) và William McKinley (1901).

Ngọc Ánh (theo DW)