Lịch sử những lần chính trường Mỹ căng thẳng vì luận tội tổng thống

Sau cuộc bỏ phiếu tại Hạ viện tối 18/12, Tổng thống Donald Trump chính thức trở thành tổng thống Mỹ thứ ba trong lịch sử bị Hạ viện luận tội.

Trước đó, cựu tổng thống Andrew Johnson và Bill Clinton cũng rơi vào tình cảnh tương tự, trong khi ông Richard Nixon từ chức trước khi Hạ viện bỏ phiếu luận tội. Tuy nhiên, chưa từng có tổng thống Mỹ nào bị phế truất.

Ông Trump là tổng thống thứ ba trong lịch sử Mỹ bị Hạ viện luận tội. Ảnh: AP.

Tổng thống Mỹ thứ 17 Andrew Johnson

Sau cuộc nội chiến, tổng thống đảng Dân chủ Andrew Johnson đã liên tục tranh cãi với Quốc hội do đảng Cộng hòa chiếm đa số về cách xây dựng lại miền Nam nước Mỹ.

Những "đảng viên Cộng hòa cấp tiến" trong thời kỳ này ủng hộ luật trừng phạt các cựu lãnh đạo Liên minh miền Nam nước Mỹ và bảo vệ quyền của nô lệ được giải phóng. Ông Johnson đã sử dụng quyền phủ quyết của tổng thống để ngăn chặn nỗ lực của những đảng viên Cộng hòa này.

Vào tháng 3/1867, Quốc hội Mỹ thông qua Đạo luật nhiệm kỳ, theo đó hạn chế quyền hạn của tổng thống trong việc sa thải các thành viên nội các nếu không được Thượng viện chấp thuận. Bất chấp điều này, ông Johnson đã đình chỉ Edwin Stanton, Bộ trưởng Chiến tranh và đối thủ chính trị, trong khi Quốc hội đang trong tình trạng suy thoái.

Phản ứng trước việc bị sa thải, ông Stanton tự nhốt mình trong văn phòng và từ chối rời chức. Việc loại bỏ Stanton được coi là giọt nước tràn ly. Đảng Cộng hòa tại Hạ viện vội vã soạn thảo 11 cáo buộc luận tội.

Sau cuộc bỏ phiếu tại Hạ viện, các cáo buộc được trình bày trước Thượng viện. Tuy nhiên, ông Johnson được tha bổng. Chỉ còn thiếu duy nhất một phiếu so với mức cần thiết là 2/3 số phiếu ủng hộ để kết tội ông Johnson.

Ông Johnson là tổng thống đầu tiên của Mỹ bị Hạ viện luận tội. Ảnh: AP.

BBC dẫn một vài nguồn tin cho biết tổng thống thứ 17 của Mỹ đã khóc khi biết mình được tha bổng, và thề sẽ cống hiến hết mình để lấy lại danh tiếng.

Tuy nhiên, có vẻ ông đã không làm được. Trong những tháng cuối cùng của nhiệm kỳ tổng thống, ông Johnson rơi vào cuộc chiến tranh giành quyền lực tương tự như trước khi bị luận tội.

Kết quả là vào năm 1869, đảng Dân chủ đã mất Nhà Trắng vào tay ứng cử viên đảng Cộng hòa, Tướng Ulysses S Grant.

Ngoài việc trở thành tổng thống đầu tiên bị luận tội, lịch sử còn nhớ tới ông Johnson với di sản mua được Alaska vào năm 1867 với giá 7,2 triệu USD. Ông Johnson là một trong những tổng thống nghèo nhất và chưa bao giờ được đến trường.

Tổng thống Mỹ thứ 37 Richard Nixon

Tổng thống Richard Nixon đã suýt bị luận tội. Các cáo buộc bắt nguồn từ vụ đột nhập vào trụ sở của đảng Dân chủ tại tổ hợp văn phòng Watergate, Washington D.C., để ăn cắp tài liệu của đảng này vào năm 1972.

Quy mô vụ bê bối Watergate lan rộng, liên quan đến cả các quan chức hàng đầu của Nhà Trắng khi kết quả điều tra cho thấy những kẻ đột nhập đã nhận tiền từ chiến dịch tái tranh cử của ông Nixon.

Trong gần hai năm, tổng thống Nixon phải vật lộn để che đậy việc có liên quan đến âm mưu này, nhưng không thành công.

Vào tháng 8/1974, khi Ủy ban Tư pháp Hạ viện chuẩn bị các cáo buộc luận tội, ông Nixon đã buộc phải công bố bản ghi âm tại Phòng Bầu dục ở Nhà Trắng, theo đó ông Nixon đã ra lệnh cho nhân viên yêu cầu Cơ quan Tình báo Trung ương (CIA) nói với Cục Điều tra Liên bang (FBI) dừng cuộc điều tra về vụ đột nhập Watergate.

Bằng chứng không thể chối cãi này là cú chốt hạ làm sụp đổ hoàn toàn nỗ lực tự che đậy của ông Nixon.

Trước đó vào ngày 27/7/1974, Ủy ban Tư pháp Hạ viện đã bỏ phiếu thông qua ba điều khoản luận tội tổng thống Nixon, bao gồm cản trở công lý, lạm dụng quyền lực và coi thường của Quốc hội. Các điều khoản này sau đó được gửi đến Hạ viện để bỏ phiếu.

Tuy nhiên, đã không có cuộc bỏ phiếu nào diễn ra.

Ông Nixon là tổng thống Mỹ duy nhất từ chức trong lịch sử. Ảnh: AP.

Vào ngày 8/8/1974, ông Nixon tuyên bố từ chức. Cho đến nay, ông là tổng thống Mỹ duy nhất trong lịch sử từ chức.

"Tôi chưa bao giờ là người dễ bỏ cuộc. Phải từ chức trước khi hoàn thành nhiệm kỳ là điều kinh khủng đối với tôi. Nhưng với tư cách là tổng thống, tôi phải đặt lợi ích của nước Mỹ lên hàng đầu", ông Nixon nói trong bài phát biểu từ chức.

Phó tổng thống Gerald Ford đã tuyên thệ nhậm chức tổng thống 6 tuần sau đó, và ân xá cho Nixon khỏi mọi tội trạng ông phạm phải khi còn đương chức.

Chưa đầy hai năm sau, tổng thống Ford mất Nhà Trắng vào tay ứng cử viên đảng Dân chủ Jimmy Carter.

Lịch sử nhớ tới ông Nixon chủ yếu là vai trò của ông trong vụ bê bối Watergate, theo BBC. Dù ông chưa bao giờ thừa nhận bất kỳ hành vi sai trái nào, vụ việc của tổng thống Mỹ thứ 37 vẫn là lời cảnh báo về lạm dụng quyền lực tổng thống.

Ông Nixon qua đời vào tháng 4/1994, 20 năm sau khi ông từ chức trong nỗi hổ thẹn. Phát biểu tại lễ tang, tổng thống Bill Clinton tập trung vào thành tựu đối ngoại của người quá cố. "Hãy nói rằng: đây là ngày mà chúng ta nên ngừng phán xét Nixon", ông Clinton phát biểu.

Tổng thống Mỹ thứ 42 Bill Clinton

Chỉ vài năm sau khi tổng thống Bill Clinton kêu gọi nên tha thứ cho những thất bại của người tiền nhiệm Nixon, đảng Dân chủ đã phải đối mặt với cuộc khủng hoảng chính trị.

Trong vòng một năm kể từ khi nhậm chức, ông Clinton đã bị công tố viên đặc biệt của Bộ Tư pháp Kenneth Starr điều tra.

Bắt nguồn từ các giao dịch bất động sản, phạm vi điều tra được mở rộng vào tháng 1/1998, liên quan đến vụ ngoại tình của ông Clinton với thực tập sinh tại Nhà Trắng Monica Lewinsky.

Dù bị luận tội, ông Clinton vẫn nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ của người dân. Ảnh: AP.

Khi được hỏi về mối quan hệ với bà Lewinsky, ông Clinton phủ nhận có mối quan hệ với thực tập sinh Nhà Trắng.

"Tôi muốn các bạn lắng nghe tôi. Tôi không có quan hệ tình dục với người phụ nữ đó, Monica Lewinsky. Tôi chưa bao giờ nói dối, chưa một lần nào, không bao giờ", ông Clinton nói.

Vào ngày 9/9/1998, báo cáo điều tra dài 440 trang được trình lên Quốc hội, trong đó có lời khai chi tiết từ bà Lewinsky. Đến tháng 12/1998, Hạ viện đã bỏ phiếu luận tội ông Clinton về hai tội danh: khai man và cản trở Quốc hội.

Tuy nhiên vào tháng 2/1999, Thượng viện do đảng Cộng hòa kiểm soát đã quyết định tha bổng cho ông Clinton.

Trong suốt khoảng thời gian xảy ra vụ bê bối, ông Clinton nhất quyết không đồng ý từ chức. Đến năm 2001, ông kết thúc nhiệm kỳ với tỷ lệ tán thành của người dân ở mức 65% - cao nhất so với bất kỳ người tiền nhiệm nào trong nửa thế kỷ.

Tuy nhiên, đảng Dân chủ của ông đã thua trong cuộc đua giành ghế Nhà Trắng trước ứng cử viên George W. Bush.

Hương Ly