Liên kết sản xuất chanh leo ở Mường Ảng trước nguy cơ 'chết yểu'

Ðại diện Công ty Cổ phần Nafoods Tây Bắc hướng dẫn người dân xã Ẳng Nưa kỹ thuật thu hoạch chanh leo. Ảnh: Nhật Phương

Kỳ vọng về hướng phát triển kinh tế mới

Ðầu năm 2019, sau nhiều năm canh tác, nhiều hộ dân tại huyện Mường Ảng đã quyết định phá bỏ diện tích cà phê để trồng chanh leo. Chỉ một thời gian ngắn, diện tích cây chanh leo do người dân trồng tự phát đã lên 7ha. Sau đó, huyện Mường Ảng tiến hành rà soát, khảo sát, đánh giá về tính khả thi khi đưa cây chanh leo về trồng trên đất cà phê. Cũng trong năm 2019, UBND huyện Mường Ảng xây dựng dự án phát triển cây chanh leo trên địa bàn, quy mô 23ha, tập trung chủ yếu tại 2 xã: Ẳng Cang và Ẳng Nưa.

Tham gia dự án phát triển cây chanh leo của UBND huyện Mường Ảng, anh Nguyễn Minh Cửu, bản Co Hắm (xã Ẳng Nưa) đã chuyển đổi gần 2ha cà phê sang trồng chanh leo. Lứa quả đầu tiên, 2ha chanh leo cho thu hoạch khoảng gần 10 tấn quả. Anh Nguyễn Minh Cửu cho biết: Sau nhiều năm trồng cà phê, tôi nhận thấy một số diện tích cho năng suất kém, không thể sinh lời nếu tiếp tục đầu tư. Do đó, tôi đã quyết định phá bỏ và chuyển hướng đầu tư loại cây trồng khác. Năm 2019, UBND huyện có dự án phát triển cây chanh leo nên tôi đăng ký tham gia với tổng diện tích 2ha. Ðược Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện chuyển giao kỹ thuật, hỗ trợ một phần vật tư nông nghiệp nên những lứa quả đầu tiên, vườn chanh leo cho năng suất khoảng 5 - 6 tấn/ha.

Tương tự, gia đình anh Nguyễn Quang Hưng, bản Co Hắm, xã Ẳng Tở cũng là một trong những hộ tiên phong chuyển đổi từ trồng cà phê sang tham gia vào dự án của huyện để trồng chanh leo với diện tích 2ha.

Việc chuyển đổi từ cây cà phê kém hiệu quả sang trồng cây chanh leo tại các xã Ẳng Nưa và Ẳng Cang phù hợp với chủ trương chuyển đổi cơ cấu cây trồng của huyện Mường Ảng, cũng phù hợp với quy hoạch vùng phát triển cây ăn quả tại huyện Mường Ảng của tỉnh. Do đó, dự án được huyện Mường Ảng và Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quan tâm. Sau nhiều nỗ lực, đến đầu tháng 8/2019, Công ty Cổ phần Nafoods Tây Bắc đã ký biên bản ghi nhớ hợp tác phát triển vùng nguyên liệu chanh leo với tỉnh Ðiện Biên. Theo đó, Công ty Cổ phần Nafoods Tây Bắc sẽ bao tiêu toàn bộ sản phẩm chanh leo tại huyện Mường Ảng.

Biên bản hợp tác được ký kết, đơn vị chủ đầu tư, các hộ dân tham gia dự án đều rất vui mừng và kỳ vọng vào một liên kết bền vững, lâu dài.

Người dân không còn mặn mà

Dự án phát triển cây chanh leo tại huyện Mường Ảng được thực hiện thuận lợi từ khâu cấp cây giống, hỗ trợ vật tư nông nghiệp đến tổ chức trồng, chăm sóc. Tuy nhiên, ngay vụ thu hoạch quả đầu tiên thì mối liên kết sản xuất đã xuất hiện sự thiếu thống nhất. Ðến nay, sau 2 vụ thu hoạch, mối liên kết này đang đứng trước nguy cơ đổ vỡ khi nhiều hộ dân không muốn gắn bó với cây chanh leo, đã và đang có ý định chuyển đổi sang trồng các loại cây ăn quả khác.

“Vết rạn” đầu tiên trong mối liên kết đến từ giá cả thu mua quả chanh leo. Công ty Cổ phần Nafoods Tây Bắc tổ chức thu mua 3 mức giá khác nhau với từng loại sản phẩm: Loại xuất sang thị trường châu Âu có giá 22 nghìn đồng/kg; loại V1, V2: 8 nghìn đồng/kg và loại thấp là 7 nghìn đồng/kg. Khi thu hoạch phải đảm bảo đúng yêu cầu kỹ thuật của Công ty. Tuy nhiên, đây là lần đầu tiên người dân huyện Mường Ảng trồng chanh leo, kinh nghiệm, kỹ thuật còn hạn chế nên sản lượng quả chanh leo đạt tiêu chuẩn xuất khẩu ít; chủ yếu đạt tiêu chuẩn V1, V2 trở xuống nên hiệu quả kinh tế không cao. Trong khi đó, các tư thương ngoài thị trường lại đến tận vườn thu mua đại trà với giá cao hơn mức giá của Công ty Cổ phần Nafoods Tây Bắc. Chính vì vậy, dù tham gia liên kết song các hộ dân vẫn bán chanh leo cho các thương lái. Ðến vụ thu hoạch thứ 2, sản lượng chanh leo đạt tiêu chuẩn xuất khẩu lại càng ít, phần là chanh loại 2, loại 3, không đảm bảo được kế hoạch của Công ty Cổ phần Nafoods Tây Bắc. Sau năm thứ 2, đến nay nhiều diện tích chanh leo của huyện Mường Ảng đã lụi hẳn.

Sau hơn 2 năm thử nghiệm, nhận thấy cây chanh leo không mang lại hiệu quả kinh tế như mong muốn, những hộ dân trồng chanh leo đã chuyển sang trồng cây xoài và bưởi da xanh hoặc trồng ngô. Một số hộ chưa chuyển đổi cũng không có ý định trồng lại chanh leo.

Ông Lò Văn Hòa, Chủ tịch UBND xã Ẳng Nưa cho biết: Cây chanh leo có thể cho thu hoạch 3 lứa quả mới tàn. Nhưng chanh leo tại Mường Ảng chỉ thu hoạch được 2 vụ. Suất đầu tư lớn nhưng hiệu quả kinh tế thấp khiến người dân không còn muốn gắn bó với cây chanh leo. Hiện nay, các hộ trồng chanh leo đã chuyển sang trồng cây xoài và bưởi da xanh.

Tương tự, ông Lò Văn Quân, Chủ tịch UBND xã Ẳng Cang cho biết: Tham gia dự án phát triển cây chanh leo, toàn xã có 10 hộ dân với trên 10ha. Tuy nhiên, đến nay 100% diện tích chanh leo đã tàn, người dân đang chuyển dần sang trồng cây bưởi da xanh và xoài Thái.

Ông Nguyễn Duy Nhất, đại diện Công Ty Cổ phần Nafoods Tây Bắc cho biết: Nhu cầu thu mua quả chanh leo của Công ty rất lớn. Công ty cũng có kế hoạch mở rộng vùng nguyên liệu tại các xã thuộc 2 huyện: Tuần Giáo và Mường Ảng. Tuy nhiên, hiện nay Công ty rất khó tiếp cận, kêu gọi người dân tham gia trồng, mở rộng diện tích chanh leo. Công ty chỉ thực hiện khi phối hợp với cấp ủy, chính quyền triển khai các dự án hỗ trợ phát triển cây chanh leo như dự án tại huyện Mường Ảng. Khi dự án kết thúc, mối liên kết giữa công ty với người dân không thể giữ được.

Còn ông Kiều Xuân Hoàng, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Mường Ảng cho biết: Dự án phát triển cây chanh leo trên địa bàn được triển khai trong 3 năm. Ðến nay, dự án được 2 năm và nhiều hộ dân không còn muốn trồng cây chanh leo nhưng phòng vẫn tiếp tục thực hiện hỗ trợ người dân đến hết năm thứ 3. Sau khi dự án kết thúc, có tiếp tục trồng hay không là do người dân quyết định, lựa chọn.

Nhật Phương