Liệu Pháp có thể lật ngược thế cờ sau khi mất dần ảnh hưởng ở châu Phi

Binh sĩ Pháp tuần tra tại khu vực Faya-Largeau, miền bắc CH Chad. Ảnh: AFP/TTXVN

Theo bình luận mới đây của nhà nghiên cứu Jonathan-Fenton Harvey, chuyên về xung đột và địa chính trị ở Trung Đông và Bắc Phi, với hãng thông tấn Anadolu (Thổ Nhĩ Kỳ), Tổng thống Pháp Emmanuel Macron hiện đang phải đối mặt với hai cuộc khủng hoảng lớn – một ở trong nước và một ở nước ngoài. Tại Pháp, chính quyền của ông đang chứng kiến sự suy giảm lòng tin từ phía người dân, thể hiện rõ qua việc chính phủ do Thủ tướng Michel Barnier lãnh đạo tan rã vào ngày 4/12.

Trong khi đó, trên bình diện quốc tế, Pháp đang chứng kiến sự xói mòn ảnh hưởng tại châu Phi, đặc biệt là ở các quốc gia nói tiếng Pháp, nơi mà Paris từ lâu đã coi là "sân sau" địa chính trị của mình.

Vào cuối tháng 11 vừa qua, Chad đã tuyên bố chấm dứt thỏa thuận hợp tác quân sự kéo dài hàng thập kỷ với Pháp. Chỉ vài giờ sau đó, Senegal cũng có động thái tương tự. Cả hai quốc gia này đều có tổng cộng 1.350 quân Pháp đồn trú và quyết định trên phản ánh mong muốn duy trì chủ quyền quốc gia của họ. Sự hiện diện quân đội của Pháp giờ đây được xem như một trở ngại hơn là biện pháp bảo vệ.

Quyết định của Chad và Senegal không phải là sự kiện đơn lẻ mà là một phần trong xu hướng phản đối Pháp đang gia tăng tại Tây Phi, đặc biệt ở khu vực Sahel. Trong những năm gần đây, hàng loạt cuộc đảo chính quân sự đã diễn ra tại Mali, Niger và Burkina Faso, đi kèm với sự phản đối mạnh mẽ đối với sự hiện diện quân đội của Pháp.

Tại Mali, quân đội Pháp đã bị "trục xuất" sau khi chính quyền quân sự quyết định hợp tác với Tổ chức quân sự tư nhân Wagner của Nga để đảm bảo an ninh. Những động thái tương tự cũng diễn ra tại Niger và Burkina Faso, làm thu hẹp thêm dấu ấn quân sự của Pháp trong khu vực.

Việc rút khỏi Chad đặc biệt nghiêm trọng đối với Pháp. Trong suốt nhiều thập kỷ, Chad đóng vai trò là nền tảng cho chiến lược quân sự của Pháp tại châu Phi, cho phép nước này triển khai sức mạnh ở Libya, Trung Phi và Sahel. Quyết định chấm dứt thỏa thuận của Senegal cũng mang tính biểu tượng, đánh dấu sự kết thúc của một mối quan hệ kéo dài từ những năm 1960.

Sự rút lui của quân đội Pháp không chỉ làm giảm ảnh hưởng của Paris mà còn phản ánh cách mà các nhà lãnh đạo châu Phi đang tìm kiếm các mối quan hệ đối tác mới sau khi cảm thấy bị áp lực trong quan hệ với phương Tây. Điều này càng được củng cố khi chính quyền quân sự Niger chấm dứt thỏa thuận hợp tác quân sự với Mỹ vào tháng 3 năm nay và yêu cầu Pháp rút 1.500 quân khỏi nước này.

Chuyển hướng chiến lược

Để ứng phó với tình hình suy yếu tại châu Phi nói tiếng Pháp, Paris đã tìm cách xây dựng mối quan hệ với các quốc gia châu Phi nói tiếng Anh, nơi mà gánh nặng lịch sử của chủ nghĩa thực dân không quá nổi bật. Nigeria, nền kinh tế lớn nhất châu Phi, đã trở thành trọng tâm trong chiến lược này.

Vào tháng 11 vừa qua, Tổng thống Nigeria Bola Tinubu đã đến Paris và hai nước đã ký hiệp ước trị giá 300 triệu USD để phát triển cơ sở hạ tầng quan trọng. Ngoài ra, các ngân hàng Nigeria như Zenith và "United Bank for Africa" cũng đã ký thỏa thuận mở rộng hoạt động sang Pháp, cho thấy sự sẵn sàng hội nhập kinh tế sâu sắc hơn giữa hai bên.

Đầu năm nay, Pháp cũng đã tăng cường quan hệ với Kenya và Rwanda thông qua các thỏa thuận quan trọng về cơ sở hạ tầng và ứng phó biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, việc chuyển hướng này không hề dễ dàng. Nhiều nhà phân tích khu vực bày tỏ hoài nghi về khả năng trở thành một đối tác đáng tin cậy của Pháp, đặc biệt khi xét đến thành tích của nước này ở Sahel và những lo ngại về việc khai thác tài nguyên như uranium ở Niger hay vàng ở Chad.

Những thất bại gần đây của Pháp ở Tây Phi đã trở thành lời cảnh tỉnh cho chính quyền Macron. Điều này nhấn mạnh nhu cầu xây dựng các mối quan hệ đối tác bình đẳng và chân thành hơn trên toàn lục địa châu Phi. Mặc dù việc tiếp cận khu vực nói tiếng Anh báo hiệu một chiến lược mới từ Paris, nhưng chính quyền Macron vẫn phải đối mặt với thực tế rằng châu Phi đang ngày càng hướng ra ngoài phương Tây.

Có thể thấy các quốc gia châu Phi hiện đang tìm kiếm các mối quan hệ đối tác đa dạng hơn với nhiều bên khác nhau như Thổ Nhĩ Kỳ, Trung Quốc hay Ấn Độ. Điều này đặt ra thách thức lớn cho Paris trong việc duy trì ảnh hưởng tại khu vực này. Nếu không có những điều chỉnh phù hợp để thích ứng với thực tế mới, khả năng cao rằng Pháp sẽ bị gạt ra ngoài lề tại châu lục mà họ từng có ảnh hưởng lớn. Điều đó đồng nghĩa với việc Pháp sẽ phải đối mặt với nguy cơ mất đi vị thế chiến lược mà họ từng nắm giữ trong nhiều thập kỷ qua.

Công Thuận/Báo Tin tức (Theo AA)