Linh Bảo - Tâm tình cố hương

Tháng 5.2018, trong dịp qua Mỹ dự lễ tốt nghiệp của cháu ngoại ở New York University, ghé California, bà thông gia Phan Thanh Hảo - một dịch giả của nhiều tác phẩm văn học Việt Nam, có đưa tôi tới Litte Saigon thăm nhà văn Linh Bảo, là chị ruột của mẹ, bà Băng Thanh (vợ nhà thơ Phan Khắc Khoan, một tác giả trong Thi nhân Việt Nam).

Nhà văn Linh Bảo.

Đầu hè năm nay, NXB Hội Nhà Văn vừa in tập Lời thì thầm của ba người con gái Huế xưa gồm tác phẩm của hai bà cùng người em gái là nhà văn - nhà báo nổi tiếng của miền Nam trước 1975: Minh Đức Hoài Trinh. Ba chị em đều là con gái của cụ Võ Chuẩn, một trong những thượng thư cuối trào của nhà Nguyễn với bà Tôn Nữ Thị Lịch.

Ở tuổi 93 (Linh Bảo sinh 1926), gần như suốt đời sống ở nước ngoài, từ Trung Hoa lục địa trước 1945, rồi Hồng Kông, Pháp, nhiều nơi khác, những năm cuối định cư ở Mỹ, nhà văn vẫn còn minh mẫn, dù từ lâu không còn in tác phẩm nào mới. Dịp này bà có ký tặng tôi tập Mây Tần, tuyển tập những đoản văn.

Trên văn đàn Miền Nam trước 1975, Linh Bảo (tên thật là Võ Thị Diệu Viên) là một tên tuổi nổi tiếng. Được Nhất Linh động viên trong bước đầu viết văn, đã nhìn thấy trước sự phát triển, còn nhiều rực rỡ về sau đợi chị khi đọc bản thảo tập Gió Bắc (Nhất Linh đề nghị sửa là Gió Bấc) in 1952, khi tác giả 26 tuổi.

Bình Nguyên Lộc đọc tiểu thuyết Những đêm mưa, in 1961, từng nhận xét, giọng văn của bà “ba mươi năm nữa chưa chắc đã có người làm theo được”. Năm 1962, Võ Phiến nhận định: “Trong số những người đàn bà viết văn ở ta hiện nay, có lẽ Linh Bảo là có tài nhất”. Tập truyện ngắn Tàu ngựa cũ được trao giải văn chương năm 1961. Năm 1981, ở hải ngoại, toàn bộ tập truyện này cộng thêm một số đoản văn được tập hợp trong Mây Tần, như một tâm tình hướng về cố hương.

Năm 2014, nhân tới thăm nhà văn, Ngô Thế Vinh có viết: “Ngọn bút của Linh Bảo thông minh, sắc sảo, giễu cợt lật ra những mặt trái của cuộc sống, một cách tàn nhẫn với giọng nghịch ngợm, tinh quái bất cần đời nhưng cũng thật là chua chát. Người phụ nữ trong tác phẩm Linh Bảo tuy cứng rắn, chịu đựng nhưng vẫn luôn luôn là nạn nhân đáng thương của những hoàn cảnh”.

Những ai biết ít nhiều về gia thế xuất thân và đường đời của tác giả trong những năm đất nước có nhiều biến động dữ dội, nhiều triệu người Việt bị bứt ra khỏi quê hương, đều nhận ra nhiều nét như là tự truyện trong hầu khắp tác phẩm của Linh Bảo, một phản ánh chân thực về một mảng hiện thực đời sống còn ít được biết đến trong văn học.

Cùng một tác giả: Chiếc áo nhung lam - Sách hồng-1953; Gió Bấc (truyện dài-1953); Tàu ngựa cũ (truyện ngắn-1961); Những đêm mưa (truyện dài-1961); Con chồn tinh quái (truyện nhi đồng-1967); Những cánh diều (truyện ngắn-1971); Mây Tần (tuyển tập đoản văn-1981)

Ngô Thảo

Xem thêm:Truyện ngắn Những cánh diều của nhà văn Linh Bảo