Lo rủi ro pháp lý, doanh nghiệp không dám đầu tư lớn

Mất tiền nhưng có được việc không?

Ngày 4/4, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã công bố Báo cáo Dòng chảy pháp luật kinh doanh 2022. Và một mong muốn quan trọng mà cộng đồng doanh nghiệp muốn truyền tải trong Báo cáo này đó là sự ổn định môi trường pháp lý. Rủi ro pháp lý cao đồng nghĩa với hoạt động đầu tư kinh doanh của doanh nghiệp kém thuận lợi.

Báo cáo dòng chảy pháp luật kinh doanh thứ 6 này cho thấy hoạt động xây dựng chính sách, pháp luật ở nước ta có 5 “dòng chảy” chính. Ảnh: Hà Chi.

Tại hội thảo công bố báo cáo, Chủ tịch VCCI - ông Phạm Tấn Công cho biết, Báo cáo dòng chảy pháp luật kinh doanh thứ 6 này cho thấy hoạt động xây dựng chính sách, pháp luật ở nước ta có 5 “dòng chảy” chính như sau:

Thứ nhất, các chính sách ứng phó với những tác động của kinh tế thế giới hợp lý và khá linh hoạt. Thứ hai, các chính sách liên quan đến hỗ trợ, phục hồi sau đại dịch tiếp tục được thúc đẩy, đã góp phần giúp doanh nghiệp vượt qua khó khăn. Thứ ba, các chính sách liên quan đến nền tảng số tiếp tục được hoàn thiện. Thứ tư, hoạt động cải cách thủ tục hành chính, cắt giảm chi phí tuân thủ tiếp tục được thúc đẩy. Thứ năm, các chính sách để giải quyết các vấn đề “nóng” vẫn còn nhiều băn khoăn.

Bên cạnh 5 “dòng chảy” chính sách, báo cáo của VCCI cũng phản ánh góc nhìn của doanh nghiệp đối những vấn đề pháp lý chuyên sâu tác động đến môi trường đầu tư kinh doanh. Các doanh nghiệp phản ánh, cho dù những năm gần đây công tác hoàn thiện, sửa đổi pháp luật được đẩy mạnh. Nhưng vẫn còn rất nhiều những quy định bất cập, vướng mắc, tạo gánh nặng của doanh nghiệp. Thậm chí, có một số văn bản, các quy định ban hành còn kém thuận lợi hơn so với trước đây.

Doanh nghiệp vẫn còn những băn khoăn bởi, nhiều quy định mới đưa ra lại thêm vướng mắc, gia tăng chi phí kinh doanh một cách bất hợp lý cho doanh nghiệp (ví dụ: các quy định về phòng cháy chữa cháy,…) thiếu vắng trong các phương án đề xuất cắt giảm, đơn giản hóa chi phí tuân thủ.

Hay cách đưa ra các quy định mới mà thiếu đánh giá kỹ tác động tới thị trường làm gia tăng thêm sự khó khăn của môi trường kinh doanh. Đơn cử như việc khi phát hiện các vi phạm trong phát hành trái phiếu riêng lẻ, ngay lập tức Nghị định 65/NĐ-CP được ban hành theo hướng siết chặt. Nghị định này như một cú phanh gấp. Những quy định kiểu này khiến cho chính sách thiếu ổn định, thiếu tính dự báo trong khi mục tiêu quản lý đôi khi lại không đạt được.

Và vẫn có nhiều trường hợp doanh nghiệp phản ánh họ bị bất ngờ, lúng túng khi văn bản pháp luật được ban hành và thực thi. Quá trình lấy ý kiến vẫn chưa thực sự thân thiện với doanh nghiệp.

Tại hội thảo công bố báo cáo, ông Nguyễn Văn Quyền - Chủ tịch Hiệp hội vận tải ô tô Việt Nam thốt lên rằng: "Dòng chảy pháp luật kinh doanh năm 2022 đối với ngành vận tải ô tô vẫn còn nhiều ghềnh thác và những khúc quanh, rất cần được xử lý giải quyết kịp thời".

“Có những quy định ban hành ra khiến doanh nghiệp hoảng hốt. Chúng tôi mong các quy định pháp lý sát sao, phù hợp thực tiễn để giảm gánh nặng, giảm rủi ro cho doanh nghiệp” - bà Vũ Thị Minh Tú - Giám đốc đối ngoại của Lazada Việt Nam phát biểu.

Cần phải giảm những rủi ro về pháp lý

Đáng lưu ý là báo cáo lần này cho thấy nỗi lo rủi ro pháp lý của doanh nghiệp tư nhân đang gia tăng. Rủi ro pháp lý đến từ sự thay đổi của chính sách, pháp luật và sự không nhất quán trong thực thi pháp luật.

Doanh nghiệp có khả năng dự đoán sự thay đổi quy định pháp luật tốt hơn thì thường có kết quả kinh doanh tốt hơn so với những doanh nghiệp không có khả năng dự đoán. Và ngược lại.

Nhưng theo điều tra của VCCI, tỷ lệ doanh nghiệp dự đoán được thay đổi trong quy định pháp luật của Trung ương từ năm 2013 đến năm 2021 có chiều hướng giảm, năm 2021 thì chỉ còn 4,55% doanh nghiệp dự đoán được.

Theo VCCI, với rủi ro pháp lý như hiện nay, doanh nghiệp nhỏ chịu tác động lớn, còn doanh nghiệp lớn trong nước lại không muốn đầu tư lớn. Rủi ro pháp lý tác động đến mọi doanh nghiệp nhưng doanh nghiệp FDI được bảo hộ bởi Chính phủ họ và các cam kết bảo hộ đầu tư của Việt Nam. Khi làm ăn quá bất lợi, họ có thể ra đi. Nhưng doanh nghiệp Việt Nam không thể ra đi.

“Doanh nghiệp tư nhân trong nước “sẽ chịu rủi ro rất cao về các sự thay đổi của chính sách”, ông Nguyễn Minh Đức - thành viên nhóm nghiên cứu báo cáo của VCCI nói. Chính vì rủi ro pháp lý cao mà doanh nghiệp tư nhân trong nước ít khi đầu tư vào các dự án lớn.

Trong bài phát biểu, Chủ tịch VCCI cũng lưu ý rằng: “Đối với các dự án đầu tư lớn, thực hiện trong thời gian dài, các nhà đầu tư luôn đòi hỏi tính ổn định và khả năng dự đoán của môi trường pháp lý để quyết định liệu có đầu tư hay không. Rủi ro pháp lý cao đồng nghĩa với hoạt động đầu tư kinh doanh của doanh nghiệp kém thuận lợi”.

Tính ổn định của pháp luật rất quan trọng đối với các dự án đầu tư. Dù không thể đòi hỏi một hệ thống pháp luật đứng yên mãi mãi. Pháp luật vẫn phải điều chỉnh khi các điều kiện xã hội thay đổi, hoặc khi phát hiện ra các bất cập, vướng mắc. “Nhưng hệ thống pháp luật cũng không thể thay đổi liên tục. Khi phải thay đổi, các giải pháp luôn cần tìm điểm cân bằng giữa việc duy trì tính ổn định để tạo lập niềm tin kinh doanh và việc điều chỉnh để phù hợp hơn với thực tiễn”, ông Đức nói.

Giảm rủi ro pháp lý, không còn sự thay đổi đột ngột, giật cục là điều mong muốn, là tạo sự ổn định, giữ được niềm tin.

Việc giảm rủi ro pháp lý không chỉ có tác động đến sự dịch chuyển ngành nghề, lĩnh vực đầu tư của kinh tế tư nhân mà còn giúp các doanh nghiệp này sẵn sàng đầu tư mạnh mẽ hơn để xây dựng nhà xưởng kiên cố, mua sắm máy móc hiện đại, đầu tư cho nguồn nhân lực, nghiên cứu phát triển (R&D) và xây dựng thương hiệu. Điều này sẽ giúp giảm tình trạng nhiều doanh nghiệp làm ăn “chộp giật”.

“Giảm rủi ro pháp lý, tăng cường tính ổn định có ý nghĩa lớn trong việc thu hút đầu tư vào các dự án lớn, phát triển kinh tế tư nhân và tăng động lực để các doanh nghiệp kinh doanh bền vững hơn”, báo cáo của VCCI nhấn mạnh.

“Nếu muốn phát triển các tập đoàn kinh tế tư nhân, muốn công nghiệp hóa đất nước dựa trên các doanh nghiệp tư nhân, thì giảm rủi ro pháp lý là một trong những nhiệm vụ quan trọng”, theo báo cáo của VCCI.

Chủ tịch VCCI cũng nhấn mạnh, để đạt được mục tiêu và khát vọng đặt ra cho năm 2030, 2045, thì phải hình thành được một số tập đoàn, doanh nghiệp công nghiệp trong nước có quy mô lớn, đa quốc gia, có năng lực cạnh tranh quốc tế trong các ngành công nghiệp nền tảng, công nghiệp ưu tiên, công nghiệp mũi nhọn.

Và để làm được điều này đòi hỏi môi trường đầu tư kinh doanh phải rất ổn định, đặc biệt là giảm các rủi ro pháp lý, tăng cường sự ổn định và khả năng dự đoán được của pháp luật có liên quan đến kinh doanh, Chủ tịch VCCI phát biểu.

Hà Anh