Loại cây 'kẻ thù nhà nông' thấy là nhổ không ngờ có giá 350.000 đồng/kg

Loại cây dại nhưng rất tốt cho nếu biết cách sử dụng nhắc đến ở đây là cây cỏ gấu. Đây là một loại cỏ mọc khắp nơi và rất khó tiêu diệt. Tuy nhiên, thân rễ của loài cỏ dại ấy lại là một vị thuốc có rất nhiều tác dụng dược lý, có thể sử dụng để dự phòng và chữa trị nhiều loại bệnh tật.

Cỏ gấu có nhiều tên gọi khác như là cây cỏ cú, hương phụ. Củ gấu Cyperus rotundus L. thuộc họ Cói ( Cyperaceae ) dùng làm thuốc được ghi đầu tiên trong sách Danh y biệt lục. Đây là một loại cỏ mà bà con nông dân ghét bởi nó xuất hiện ở nhiều nơi từ đất chua, đất mặn đến đất cát, đất sa, đất gan gà pha lẫn sỏi đá, chúng đều xơi tuốt tuồn tuột.

Cỏ gấu mọc rất nhiều ở đồng ruộng, ven đường. Củ cỏ gấu được thu hoạch, rửa sạch, phơi khô dùng làm thuốc. Ảnh minh họa.

Cỏ gấu không từ bất kỳ mảnh ruộng, thửa vườn hay cánh rừng nào, kể cả diện tích rộng hẹp, vuông tròn hay chéo méo, xen kẹp, chúng chẳng nề hà gì mà không xuất hiện, sinh con đẻ nhánh chằng chịt, xâm lấn rồi lên xanh mơn mởn.

Tuy có nhiều tên gọi khác nhau nhưng đặc điểm nhận biết cây cỏ gấu là chúng là loại cỏ sống lâu năm, có thể cao từ 20 – 60cm. Lá cỏ gấu nhỏ, hẹp, lưng có gân nổi lên, xanh bóng và phần dưới nối liền với thân cây. Phần thân rễ của cỏ gấu phình to nên còn được gọi là củ gấu. Loại cây cỏ này thường ra hoa vào tháng 6 hàng năm, trên ngọn cây có 3 đến 8 cụm hoa hình tán màu xám nâu; nhụy có đầu núm chia thành 2 nhánh như lông tơ; quả 3 cạnh màu xám. Củ gấu có thể thu hoạch quanh nǎm.

Do đặc tính dễ sống và phát triển um tùm nên loại cỏ này rất khó tiêu diệt. Chỉ cần sót lại một mẩu thân rễ nhỏ là cũng đủ để phát triển thành một cây mới. Do vậy người nông dân rất vất vả khi làm đồng. Tuy nhiên, thân rễ của loài cỏ dại ấy lại là một vị thuốc có rất nhiều tác dụng dược lý, có thể sử dụng để dự phòng và chữa trị nhiều loại bệnh tật.

Từng chia sẻ với báo Pháp Luật Việt Nam, lương y Ngô Kiêm Diệp (Tp.HCM), thành viên hội đông y quận 9 và là một trong những người đầu tiên tiếp quản hội đông y thành phố từ khi giải phóng miền Nam cho biết:

Thảo dược này có tác dụng tốt trong việc lưu thông khí huyết ở phụ nữ, đặc biệt vào những ngày kinh nguyệt. Không những thế, củ gấu còn có tác dụng lưu thông đường hô hấp, giúp những người đang bị uất nghẹn, mệt mỏi, thở tốt hơn.

Trong thực tế sau khi đào toàn cây, người ta phơi cho khô, vun thành đống để đốt, lá và rễ con cháy hết, còn lại củ lấy riêng rửa sạch, phơi hay sấy khô. Củ gấu thu hoạch như vậy gọi là "sinh hương phụ", nghĩa là hương phụ sống.

Đáng chú ý trong y học cổ truyền, củ gấu là một vị thuốc hay. Cụ thể, loại cỏ này có vị cay, bình tính, có tác dụng tiêu sưng giảm đau, làm bài thuốc chữa đau xương cốt rất tốt.

Thông tin trên báo Sức khỏe & Đời sống trong Đông y loại cỏ gấu có lợi đối với sức khỏe như:

- Tác dụng thông lợi gan, lý khí, khai uất điều kinh, giảm đau; kiện vị.

- Dùng cho các trường hợp đau tức vùng ngực bụng và khoảng liên sườn, đầy trướng, không tiêu, ợ hơi...

- Trị đau tức vùng ngực bụng, không tiêu, kinh nguyệt không đều...

Theo "Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam" của GS.TS. Đỗ Tất Lợi, hương phụ là một vị thuốc dùng theo kinh nghiệm nhân dân. Tính chất của hương phụ trong các sách cổ: Vị cay, hơi đắng, ngọt, vào hai kinh can và tam tiêu; có tác dụng lý khí, giải uất, điều kinh, chỉ thống (làm hết đau), chữa khí uất, hỗ trợ điều trị ung thư, ngực bụng chướng đau.

Điều đáng nói, sau một thời gian tìm hiểu và nhận thấy giá trị từ loại cỏ dại có "1-0-2" này, anh Lê Văn Tuân ở Quảng Bình trồng loại cây này để thu hoạch. Anh Tuân chia sẻ với Dân Việt sau thời gian dày công chăm sóc, vụ đầu tiên anh khá thành công khi thu về gần 1 tạ củ cây cú mật.

Củ được rửa sạch, phơi khô và bán ra với giá từ 300.000 - 350.000 đồng/kg, thu lời hơn 30 triệu đồng.

Mặc dù là cỏ dại nhưng giá trị dược chất nhiều nhất có trong thân rễ cỏ gấu sau khi phơi khô. Người ta thường thu hoạch cả lá, thân, rễ cây vào mùa thu sau đó đốt bỏ phần lông và rễ xung quanh rồi mang đi phơi khô hoặc luộc.

Dưới đây là những bài thuốc trị bệnh từ cỏ gấu:

- Bệnh về kinh nguyệt: Kinh nguyệt không đều, thấy kinh đau bụng, khó sinh nở, khí hư bạch đới: củ gấu, bạch đồng nữ, ngải cứu, ích mẫu (mỗi vị đều 8-10g). Sắc uống.

- Chậm kinh, đau bụng dưới: Củ gấu 5g, đương quy, bạch thược (mỗi vị 10g), xuyên khung 5g, ô dược 7g, ngải diệp 3g. Sắc uống.

- Rong kinh: Cỏ gấu sao đen, tán bột, mỗi lần uống 6g, ngày 2 lần, có thể kèm theo tông lư thán (bẹ cây móc, sao đen), chiêu với nước cơm.

- Kinh sớm, màu thẫm, do huyết nhiệt: Cỏ gấu tứ chế ngưu tất (mỗi vị 12g); cỏ nhọ nồi, rau má tươi (mỗi vị 30g); sinh địa, ích mẫu (mỗi vị 16g); cỏ roi ngựa 25g. Sắc uống.

- Sôi bụng, tiết tả: Cỏ gấu, cao lương khương - riềng (mỗi thứ 12g). Sắc uống.

- Đau dạ dày, ợ hơi: Cỏ gấu, can khương, mộc hương (mỗi vị 3g); khương bán hạ 10g, dùng dạng bột.

- Chữa cảm cúm, gai rét, nhức đầu, đau mình: Cỏ gấu 12g, tía tô 10g, vỏ quýt 10g, cam thảo 4g, hành 3 cây, gừng tươi 3 lát, sắc uống.

- Trị đau mắt, sung huyết đỏ: Cỏ gấu 12g; chi tử 8g; cúc hoa, bạc hà (mỗi vị 6g). Sắc uống.

- Trị đau nhức xương khớp: Lấy phần củ gấu về, rửa sạch phơi khô. Sau đó đem cỏ gấu ngâm rượu trong vòng 1 tháng thì lấy ra xoa bóp vùng xương khớp bị đau.

- Tiêu hóa kém: Đầy bụng, ăn không biết ngon. Cỏ gấu 20g; hậu phác nam, trần bì, chỉ xác (mỗi vị 12g), nam mộc hương 16g. Sắc uống.

- Món canh bí đao hương phụ: Bí đao 500g, hương phụ 12g. Bí đao gọt vỏ thái lát, cùng hương phụ đem nấu canh, thêm gia vị thích hợp. Ăn ngày 1 lần, liên tục 5 - 10 ngày. Dùng cho thai phụ bị nhiễm độc thai nghén, phù nề.

- Món canh thịt bò hầm ngải cứu hương phụ: Thịt bò 250g, ngải cứu 12g, diên hồ sách 12g, hương phụ 10g. Thịt bò làm sạch thái lát. Ba thứ dược liệu cho vào túi vải xô; thêm gừng tươi 20g gọt vỏ ngoài, đập giập. Tất cả thịt và dược liệu cho vào nồi, thêm nước, đun nhỏ lửa cho chín nhừ, bỏ túi bã thuốc, thêm gia vị thích hợp. Ăn trong ngày, liên tục trong 5-7 ngày. Dùng tốt cho chị em bị rối loạn kinh nguyệt, kinh kéo dài 5-7 ngày hoặc 10 ngày sau kỳ, lượng ít, đau quặn vùng tiểu khung.

Cỏ gấu tuy nhiều người lấy làm thảo dược nhưng không phải ai dùng cũng tốt, không nên dùng cỏ gấu trong các trường hợp:

+ Người bệnh bị chứng âm hư huyết nhiệt

+ Có dấu hiệu dị ứng khi sử dụng cỏ gấu hay bất cứ loại thảo dược nào trước đó.

+ Không dùng cho phụ nữ đang mang thai.

Cỏ gấu có nhiều tác dụng trong điều trị bệnh nhưng cũng cần phải thận trọng để hạn chế nguy cơ gặp phải tác dụng phụ. Trước khi sử dụng nên tìm hiểu thật kỹ.

Trúc Chi (t/h)