Loạt biện pháp trả đũa Nga có thể tung ra nếu EU chạm vào tài sản bị đóng băng
Nếu Liên minh châu Âu quyết định sử dụng một phần trong hơn 200 tỷ USD tài sản của Nga đang bị đóng băng để hỗ trợ Ukraine, Moscow có thể triển khai loạt biện pháp trả đũa mạnh mẽ.
Ủy ban châu Âu vừa đề xuất sử dụng khoản tiền chưa từng có – ước tính khoảng 210 tỷ euro – trích từ tài sản của Nga đang bị đóng băng nhằm hỗ trợ tài chính cho Ukraine. Dự kiến trong tháng 12, châu Âu sẽ xem xét việc liệu có cho Ukraine vay khoảng một nửa trong tổng số tài sản này trong hai năm tới hay không. Liên minh châu Âu (EU) dự kiến sẽ thảo luận và đưa ra quyết định cuối cùng tại hội nghị thượng đỉnh diễn ra vào tuần tới.
Binh sỹ Ukraine sử dụng UAV trên chiến trường. Ảnh: Ukrinform/NurPhoto
Bỉ - nơi phần lớn tiền gửi của Ngân hàng Trung ương Nga được lưu giữ – dẫn đầu nhóm phản đối kế hoạch trên, đồng thời bày tỏ lo ngại về nguy cơ bị trả đũa pháp lý.
Nếu EU không thể tận dụng nguồn tài sản này để hỗ trợ Ukraine thì điều đó có thể gây tác động nghiêm trọng đối với Kiev trong bối cảnh quốc gia này đang trông chờ khoản tiền đó để trang trải khoảng hai phần ba ngân sách cốt lõi và nhu cầu quốc phòng. Kịch bản này cũng có thể làm suy yếu vai trò của châu Âu trong các cuộc đàm phán hòa bình, bởi khả năng giúp Ukraine duy trì sức chống đỡ trước các đòn tấn công của Nga là một trong những đòn bẩy quan trọng của Kiev trên bàn đàm phán.
Hiện châu Âu đang gánh phần lớn chi phí hỗ trợ Ukraine sau khi chính quyền Tổng thống Mỹ Trump gần như cắt hoàn toàn viện trợ tài chính cho Kiev.
Các nhà lãnh đạo EU khẳng định cam kết tiếp tục hỗ trợ nỗ lực phòng thủ của Ukraine trong mọi trường hợp, song những phương án tài trợ thay thế được đánh giá là tốn kém hơn và tiềm ẩn nhiều rủi ro chính trị hơn so với việc sử dụng nguồn tài sản bị đóng băng của Nga.
Phía Nga, vốn không nắm giữ tài sản đáng kể tại các quốc gia EU ngoại trừ một số bất động sản phục vụ nhiệm vụ ngoại giao, đã lên án đề xuất này, gọi đây là hành vi “trộm cắp” và cảnh báo sẽ đưa ra “phản ứng cứng rắn nhất”.
Dưới đây là những phản ứng tiềm tàng mà Nga có thể xem xét nếu EU tiến hành quyết định trên:
Tịch thu các khoản tiền tư nhân nước ngoài bị đóng băng
Phó Chủ tịch Hội đồng An ninh Nga Dmitry Medvedev cho biết, Moscow đang nắm giữ khoảng 300 tỷ USD tài sản nước ngoài trong các tài khoản “loại C”, được thiết lập từ tháng 3/2022 nhằm đáp trả các lệnh trừng phạt của phương Tây liên quan đến cuộc chiến tại Ukraine.
Tài khoản lưu ký “loại C” được dùng để giữ các chứng khoán Nga thuộc sở hữu của nhà đầu tư đến từ các quốc gia mà Moscow xếp vào nhóm “không thân thiện”. Đây bao gồm cổ phiếu của doanh nghiệp Nga, trái phiếu chính phủ và trái phiếu doanh nghiệp.
Thông thường, các tài khoản này tích lũy tiền mặt và dòng tiền phát sinh từ chứng khoán, chẳng hạn như cổ tức hoặc lãi trái phiếu. Theo ước tính của ngân hàng Sberbank, khoảng 25% trong tổng số 787 tỷ rúp (tương đương 9,9 tỷ USD) tiền cổ tức từ cổ phiếu do nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ trong năm 2024 đã được chuyển vào các tài khoản “loại C”.
Một số quan chức và lãnh đạo doanh nghiệp Nga cảnh báo bất kỳ động thái đáp trả nào của Moscow cũng có thể kích hoạt biện pháp trả đũa mới của EU. Theo đó, EU có thể tiến hành tịch thu tài sản tư nhân của công dân Nga tại châu Âu.
Tịch thu tài sản vật chất của nhà đầu tư EU
Nhiều nhà đầu tư tư nhân EU vẫn sở hữu lượng tài sản đáng kể ở Nga, trong đó nổi bật là các ngân hàng địa phương do Raiffeisen (Áo) và UniCredit (Italy) kiểm soát.
Những tài sản này thường mang lại lợi nhuận lớn bằng đồng rúp từ hoạt động kinh doanh tại Nga, nhưng chủ sở hữu không thể chuyển lợi nhuận về trụ sở do các hạn chế hiện hành.
Chẳng hạn, Raiffeisen báo cáo lợi nhuận ròng 83,9 tỷ rúp (tương đương 1 tỷ USD) từ chi nhánh tại Nga trong nửa đầu năm 2025. Đơn vị này, hoạt động như một ngân hàng Nga, được quyền tự do sử dụng nguồn vốn theo nhu cầu kinh doanh.
Thông thường, các công ty con của doanh nghiệp quốc tế chọn gửi khoản lợi nhuận này vào ngân hàng trung ương Nga, hưởng lãi suất xấp xỉ lãi suất cơ bản – hiện ở mức 16,5%.
Hiện không có báo cáo chính xác về giá trị tài sản vật chất mà các nhà đầu tư EU còn nắm giữ tại Nga. Theo Ngân hàng Trung ương Nga, tổng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài từ EU đạt 364 tỷ USD vào đầu năm 2022.
Từ thời điểm đó, nhiều doanh nghiệp EU đã rút khỏi thị trường Nga, trong khi một số tài sản bị chính phủ Nga tiếp quản và chuyển giao cho chủ sở hữu mới. Theo các luật sư Nga, việc tịch thu tài sản vật chất phức tạp hơn đáng kể so với việc xử lý tài sản nằm trong các tài khoản “loại C”.
Tiến hành các vụ kiện có thể kéo dài 50 năm
Tổng giám đốc ngân hàng VTB – ngân hàng lớn thứ hai của Nga, ông Andrei Kostin, cho biết Moscow có thể tiến hành các vụ kiện tụng kéo dài nửa thế kỷ nếu EU thực hiện kế hoạch sử dụng tài sản Nga bị đóng băng.
Ông Kostin lưu ý, Nga có thể khởi kiện EU, Bỉ và tổ chức lưu ký tài chính Euroclear tại Brussels liên quan đến số tài sản này, tại cả tòa án Nga lẫn các tổ chức tư pháp quốc tế. Ngoài ra, ông cũng đề cập khả năng Nga đưa vụ việc ra một cơ quan tài phán thuộc Liên Hợp Quốc.
