[Loạt Megastory] Đồng Nai trong hành trình bảo tồn voi hoang dã (Kỳ cuối)
Theo đánh giá của Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), Tổ chức Thế giới Nhân đạo vì Động vật thì tỉnh Đồng Nai là một trong địa phương dẫn đầu cả nước trong công tác bảo tồn voi hoang dã, đa dạng sinh học. Minh chứng là trong khoảng thập niên qua, đàn voi hoang dã của tỉnh đã tăng gấp gần 2 lần và nhiều loài động, thực vật quý hiếm được bảo vệ nghiêm ngặt.
Ảnh chụp loài voi châu Á ở nước ngoài được giới thiệu tại triển lãm ảnh Tuần lễ Bảo tồn voi năm 2025 tại Đồng Nai.
Khu Dự trữ sinh quyển thế giới Đồng Nai được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hiệp quốc công nhận ngày 29-6-2011 trên cơ sở mở rộng và đổi tên từ Khu Dự trữ sinh quyển thế giới Cát Tiên. Đây là một trong hai Khu Dự trữ sinh quyển liên tỉnh trong Mạng lưới các Khu Dự trữ sinh quyển thế giới tại Việt Nam. Với tổng diện tích 756 ngàn ha, Khu Dự trữ sinh quyển thế giới Đồng Nai là ngôi nhà chung của hơn 2,3 ngàn loài thực vật và 2,8 ngàn loài động vật hoang dã, trong đó có nhiều loài nguy cấp, quý hiếm thuộc Danh lục Đỏ IUCN (Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Thế giới) và Sách đỏ Việt Nam.
Tỉnh Đồng Nai là trung tâm công nghiệp hàng đầu của Việt Nam với gần 60 khu công nghiệp đã thành lập. Tuy là tỉnh công nghiệp phát triển, song Đồng Nai rất chú trọng trong bảo vệ môi trường. Năm 1997, Đồng Nai là tỉnh đi đầu cả nước trong việc “đóng cửa rừng tự nhiên”, hình thành một vùng bảo tồn thiên nhiên rộng lớn và khu vực này đã được UNESCO công nhận là Khu dự trữ sinh quyển thế giới Đồng Nai, nằm trên địa bàn các tỉnh: Đồng Nai, Lâm Đồng và Thành phố Hồ Chí Minh với tổng diện tích hơn 966,5 ngàn ha.
Một số loài đa dạng sinh học ở Khu Dự trữ sinh quyển Đồng Nai. Ảnh: Khu Bảo tồn thiên nhiên - văn hóa Đồng Nai.
Khu dự trữ sinh quyển thế giới Đồng Nai có ba vùng gồm: vùng lõi có diện tích hơn 169 ngàn ha (chủ yếu nằm trên địa bàn tỉnh Đồng Nai); vùng đệm có diện tích gần 350 ngàn ha và vùng chuyển tiếp có diện tích gần 447,5 ngàn ha. Đây là nơi phân bố các sinh cảnh rừng tiêu biểu của hạ lưu sông Đồng Nai, đặc trưng của vùng Đông Nam Bộ. Nơi đây, có nhiều loài động, thực vật quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng và được ghi vào Sách đỏ Việt Nam và Danh lục Đỏ IUCN. Với các đơn vị chủ rừng tiêu biểu như: Vườn Quốc gia Cát Tiên; Vườn Quốc gia Bù Gia Mập, Khu bảo tồn thiên nhiên - Văn hóa Đồng Nai.
Theo Tiến sĩ Pruthu Fernando, Chủ tịch Trung tâm phát triển Voi Srilanka, thành viên Nhóm chuyên gia Voi Châu Á của IUCN, tuy là tỉnh công nghiệp nhưng Đồng Nai bảo vệ rừng tự nhiên khá tốt, tạo môi trường thuận lợi cho voi và các loài động vật hoang dã sinh sống, phát triển. Bảo vệ được các loài động vật hoang dã sẽ góp phần giữ được đa dạng sinh học, hạn chế các diễn biến tiêu cực của biến đổi khí hậu.
Về công tác bảo tồn voi, Đồng Nai được xem là nhà của quần thể voi hoang dã lớn thứ hai của Việt Nam. Từ những năm 1990-2008, với nỗ lực của địa phương và được sự hỗ trợ của các tổ chức phi Chính phủ, các Viện nghiên cứu, đã có rất nhiều khảo sát điều tra về số lượng voi hoang dã ở Đồng Nai tại khu vực: Vườn Quốc gia Cát Tiên, Khu Bảo tồn thiên nhiên - Văn hóa Đồng Nai và Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp La Ngà - Đồng Nai. Tình hình xung đột voi - người trước những năm 2009 trên địa bàn tỉnh rất nghiêm trọng khi ghi nhận thiệt hại cả về người và voi.
Từ năm 2013 cho đến nay, tỉnh Đồng Nai đã và đang thực hiện một loạt các giải pháp nhằm bảo tồn và phát triển quần thể voi hoang dã như: điều tra đánh giá số lượng cá thể, quần thể voi, xác định sinh cảnh sống, vùng phân bố, nguồn thức ăn của voi, xây dựng khoảng 72 km hệ thống hàng rào điện, 3 chòi giám sát…
Năm 2019, Tổng cục Lâm nghiệp (nay là Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm) đã phối hợp với Tổ chức Humane Society International (nay là Tổ chức Thế giới nhân đạo cho động vật) đề xuất và hỗ trợ các giải pháp bảo tồn phù hợp cho quần thể voi trên địa bàn tỉnh. Có 3 sáng kiến được triển khai với sự hỗ trợ của các chuyên gia quốc tế, công tác bảo tồn voi của Đồng Nai đã đạt được những kết quả tích cực. Qua giám sát cũng đã ghi nhận sự phát triển của đàn voi với các cá thể voi con, trong đó đã đặt tên cho cá thể voi con sinh ra đầu tiên sau giám sát là Thái Bình Dương.
Trong công tác bảo tồn voi và các động, thực vật hoang dã khác, Đồng Nai rất chú trọng đến công tác tuyên truyền, nâng cao ý thức cho cộng đồng để cùng chung tay trong bảo vệ rừng, đa dạng sinh học. Mục đích là để giữ gìn môi trường sống tự nhiên, ổn định khí hậu, nguồn nước và đất, đồng thời bảo tồn các loài sinh vật và nguồn gen quý giá. Đây là yêu cầu tất yếu để hệ sinh thái vận hành hài hòa, tạo điều kiện cho Đồng Nai và góp phần cùng cả nước phát triển kinh tế - xã hội theo hướng bền vững.
Một hoạt động thể thao được tổ chức trong rừng nhằm góp phần truyền tải thông điệp bảo vệ rừng, môi trường tại Khu Bảo tồn thiên nhiên - văn hóa Đồng Nai. Ảnh: Quang Huy
Nhiều năm qua, tỉnh Đồng Nai thường xuyên tổ chức các cuộc thi viết, vẽ tranh về bảo vệ môi trường, đa dạng sinh học cho học sinh trên địa bàn. Qua các cuộc thi sẽ giáo dục ý thức bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học trong cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ. Trong tháng 9, 10 và 11-2025, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đồng Nai phối hợp với các đơn vị liên quan đã tổ chức Cuộc thi “Tìm hiểu về bảo tồn đa dạng sinh học” dành cho học sinh trung học phổ thông thuộc các phường, xã trên địa bàn tỉnh như: Biên Hòa, Trấn Biên, Long Bình, Tam Hiệp, Phước Tân…
Các em học sinh khối THCS tham gia cuộc thi tìm hiểu đa dạng sinh học do Sở Nông nghiệp và Môi trường tổ chức năm 2025. Ảnh: Hoàng Lộc
Theo ông Phạm Xuân Thịnh, Giám đốc Vườn quốc gia Cát Tiên, thời gian qua, đơn vị đã tổ chức nhiều đợt tuyên truyền, vận động người dân ở những khu vực gần rừng, cùng chung tay bảo vệ các loài động, thực vật hoang dã bằng những việc làm thiết thực như không săn, bắt, tiêu thụ, phòng cháy chữa cháy rừng để bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và đa dạng sinh học.
Tại Đồng Nai, nhiều doanh nghiệp trong nước, nước ngoài cũng hưởng ứng công tác bảo vệ môi trường bằng những việc làm thiết thực như: trồng, chăm sóc rừng, bảo vệ các loài động vật hoang dã... Đây là một trong những tiêu chí để doanh nghiệp phát triển bền vững.
Học sinh xã Trị An tham gia trồng cây gây rừng. Hoàng Lộc
Bà Lê Nhật Thùy, Phó Tổng giám đốc cấp cao Công ty cổ phần Chăn nuôi C.P. Việt Nam (Khu công nghiệp Biên Hòa 2, tỉnh Đồng Nai cho biết, C.P. Việt Nam thuộc Tập đoàn C.P. (Thái Lan) cho biết, nhiều năm qua, công ty luôn kiên định với chiến lược phát triển bền vững, bên cạnh việc sản xuất, kinh doanh, C.P. Việt Nam rất chú trọng tới công tác xã hội. Trong đó, có trồng rừng và bảo vệ đa dạng sinh học. Cụ thể, công ty đã thực hiện Dự án “C.P. Vietnam - Hành trình vì một Việt Nam xanh” giai đoạn 2021- 2025, trồng 1,5 triệu cây trên toàn quốc. Đồng thời, công ty cũng tài trợ trồng, phục hồi gần 70 ha rừng tại Đồng Nai và một số tỉnh khác, tham gia vào Đề án Bảo tồn sếu đầu đỏ tại Vườn Quốc gia Tràm Chim (tỉnh Đồng Tháp)…
Công ty CP Chăn nuôi C.P. Việt Nam (Khu công nghiệp Biên Hòa 2) cùng các lực lượng trồng cây xanh nhân Lễ Phát động Tết trồng cây năm 2025. Ảnh: Bình Nguyên
Cũng theo bà Thùy, voi trong văn hóa Việt Nam và Thái Lan đều được coi là biểu tượng linh thiêng, sức mạnh, quyền uy và trí tuệ. Ở cả hai nước, voi gắn liền với lịch sử, tín ngưỡng, lễ hội, thể hiện sự tôn kính. Do đó, ở cả hai quốc gia đều rất coi trọng việc bảo tồn voi. Là doanh nghiệp nằm trong Top 100 doanh nghiệp phát triển bền vững tại Việt Nam, C.P. Việt Nam sẽ đồng hành trong công tác bảo tồn voi tại tỉnh Đồng Nai để góp phần bảo vệ môi trường và đa dạng sinh học.
Nhiều thập niên qua, Đồng Nai được các nhà khoa học trong nước và thế giới đánh giá là một điểm sáng của Việt Nam trong công tác bảo vệ rừng tự nhiên để bảo tồn các loài động, thực vật hoang dã. Rừng luôn được tỉnh bảo vệ nghiêm ngặt nên vẫn giữ được diện tích lớn với nhiều hệ sinh thái đặc trưng.
Vì thế, Đồng Nai trở thành một trong những hình mẫu điển hình trong bảo tồn hệ sinh thái tự nhiên, đa dạng sinh học. Đồng thời, tỉnh trở thành điểm đến tham quan, nghiên cứu của hàng ngàn nhà khoa học, sinh viên, học sinh.
Lãnh đạo UBND tỉnh Đồng Nai, Bộ Nông nghiệp và Môi trường và Nhóm chuyên gia về voi châu Á cắt băng khai mạc Triển lãm Voi Việt Nam, nhận biết, yêu và chung sống an toàn năm 2025 tại Đồng Nai. Ảnh: Hoàng Lộc
Tại Vườn Quốc gia Cát Tiên, Vườn Quốc gia Bù Gia Mập, Khu Bảo tồn thiên nhiên- văn hóa Đồng Nai, rừng ngập mặn Long Thành - Nhơn Trạch... các hoạt động chăm sóc, bảo vệ rừng được triển khai bài bản, lâu dài, tạo môi trường ổn định để nhiều loài động vật quý hiếm từng suy giảm mạnh có cơ hội phục hồi.
Tỉnh Đồng Nai tổ chức giải chạy Vì voi Đồng Nai nhân sự kiện Tuần lễ Bảo tồn voi năm 2025. Ảnh: Hoàng Lộc
Vào giữa tháng 9-2025, Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm đã phối hợp với tỉnh Đồng Nai tổ chức Tuần lễ Bảo tồn voi năm 2025. Tại hội nghị, Phó chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Thị Hoàng nhấn mạnh: Tuần lễ Bảo tồn voi nhằm nâng cao nhận thức, để mỗi người dân Đồng Nai nói riêng và cả nước nói chung hiểu rõ về vai trò và giá trị của loài voi. Từ đó, huy động sức mạnh cộng đồng, sự chung tay từ các cấp chính quyền, doanh nghiệp đến từng cá nhân, biến nhận thức thành hành động. Đồng thời chia sẻ cho mọi người dân Việt Nam, bạn bè thế giới biết về ý nghĩa của hoạt động bảo tồn voi, các loài động, thực vật hoang dã, những nỗ lực trong công tác bảo tồn của Đồng Nai nói riêng và cả nước nói chung.
