Lốc xoáy hình thành như thế nào?

Hiếm có hiện tượng thời tiết nào vừa khơi gợi trí tưởng tượng, vừa gieo rắc nỗi sợ hãi như lốc xoáy. Những cột gió xoáy dữ dội này có thể san phẳng cả một khu vực chỉ trong vài phút nhưng cách chúng hình thành vẫn còn nhiều điều bí ẩn. Dù vậy, các nhà khoa học đã dần tìm ra những manh mối quan trọng về sự ra đời của hiện tượng thời tiết với sức mạnh hủy diệt này từ những cơn giông bão dữ dội.

Ảnh minh họa: Reuters

Lốc xoáy không tự xuất hiện. Chúng cần một “cơn bão hoàn hảo” để hình thành. Quá trình này khởi đầu khi khối không khí ấm và ẩm va chạm với luồng khí lạnh, tạo nên một dạng giông bão mạnh gọi là supercell.

Hiện tượng này có thể xảy ra ở nhiều nơi trên thế giới, nhưng thường gặp nhất tại các vùng đồng bằng, Trung Tây và Đông Nam nước Mỹ, nơi địa hình bằng phẳng cho phép không khí lạnh từ Bắc Cực tràn xuống, gặp luồng khí ẩm dồi dào từ Vịnh Mexico. Mỗi mùa xuân và mùa hè, hàng nghìn cơn giông được hình thành theo cách này, nhưng chỉ số ít phát triển thành lốc xoáy.

Nguyên nhân là do cần thêm một yếu tố khác: gió đứt. Đây là hiện tượng gió thổi với tốc độ và hướng khác nhau ở các tầng khí quyển, chỉ xuất hiện trong những cơn giông cực mạnh. Chính điều kiện này thường tạo ra xoáy ngang trong không khí.

Các nghiên cứu hàng đầu chỉ ra rằng, xoáy ngang này có thể bị kéo dựng đứng bên trong cơn giông nhờ các luồng khí đi lên và đi xuống, từ đó tạo thành một mesocyclone - tâm mây xoáy khổng lồ. Đây một thuật ngữ trong khí tượng học, dùng để chỉ một vùng xoay của không khí nằm bên trong một cơn dông mạnh. Nó là phần cốt lõi và là dấu hiệu nhận biết của supercell - loại dông bão mạnh mẽ và có tổ chức nhất. Một nghiên cứu công bố năm 2018 còn phát hiện, lốc xoáy thực chất hình thành từ mặt đất đi lên, chứ không phải từ đám mây xoáy khổng lồ như quan niệm lâu nay.

Dù đa phần lốc xoáy hình thành trong siêu giông, chúng không phải là dạng xoáy duy nhất. Từ lốc đất, vòi rồng trên mặt nước cho đến những cơn lốc nhỏ hình thành dọc theo rìa mưa giông, khí quyển tồn tại hàng chục loại lốc xoáy khác nhau, mỗi loại có đặc điểm và cơ chế riêng.

Các nhà khoa học vẫn đang tiếp tục nghiên cứu hiện tượng này, từng bước mở rộng hiểu biết về một trong những hiện tượng tự nhiên dữ dội và khó lường nhất trên Trái đất.

Vũ Anh/VOV.VN (biên dịch) Theo: AccuWeather