Lớp băng khiến F-35 Mỹ thành 'cục sắt rơi' trên bầu trời

Theo đó, bánh đáp của máy bay bị kẹt do dầu thủy lực nhiễm nước đóng băng, khiến hệ thống điện tử hiểu nhầm rằng máy bay đã hạ cánh trong khi thực tế vẫn đang bay. Sự cố này không chỉ phá hủy một chiếc F-35 trị giá gần 200 triệu USD, mà còn cho thấy những rủi ro khi vận hành máy bay hiện đại trong môi trường giá lạnh khắc nghiệt.

Khoảnh khắc tiêm kích F-35A của Không quân Mỹ rơi tự do ở căn cứ Eielson. (Nguồn: X)

Ngày 28/1, chiếc F-35A thuộc Phi đoàn Tiêm kích 354 của Eielson cất cánh cùng ba máy bay khác để đóng vai trò "không quân đỏ" trong huấn luyện. Ngay sau khi cất cánh, phi công nhận được cảnh báo "bánh đáp quá tốc độ" – dấu hiệu đầu tiên cho thấy càng đáp gặp vấn đề.

Nguyên nhân là càng đáp mũi không thể thu vào do dầu thủy lực nhiễm nước bị đóng băng, khiến bánh mũi nghiêng sang trái khoảng 17 độ. Phi công đã khởi tạo một cuộc gọi kéo dài 50 phút với kỹ sư của Lockheed Martin để tìm giải pháp, song càng đáp vẫn không trở lại vị trí chuẩn. Việc bánh mũi bị lệch cũng khiến phương án hạ cánh khẩn cấp bằng cáp hãm trên đường băng không thể thực hiện.

Trong nỗ lực xử lý, phi công thử hai lần hạ cánh chạm đất rồi cất cánh lại với hy vọng bánh đáp trở về đúng trục. Tuy nhiên, cả hai lần đều thất bại. Không chỉ vậy, sau mỗi lần tiếp đất, băng tiếp tục hình thành trong càng đáp chính khiến chúng cũng không mở hết.

Sau lần thử thứ hai, các cảm biến trọng lượng trên bánh xe (WoW) lại báo rằng máy bay đã chạm đất. Ngay lập tức, hệ thống điều khiển bay tự động của F-35 chuyển sang chế độ "trên mặt đất". Trên thực tế, máy bay vẫn đang bay, nhưng phần mềm tự động điều chỉnh như thể nó đang lăn trên đường băng, khiến phi công hoàn toàn mất quyền kiểm soát.

Nhận thấy tình hình nguy cấp, phi công đã kịp thời phóng dù thoát ra ngoài an toàn. Trong khi đó, chiếc F-35A vẫn tiếp tục bay lên độ cao gần 1.000 mét so với mực nước biển trước khi chết máy và lao thẳng xuống đất. Cảnh tượng kinh hoàng này được camera ghi lại, cho thấy chiếc máy bay xoay nghiêng rồi cắm đầu xuống đất, nổ tung thành quả cầu lửa. May mắn là ngoài thiệt hại nặng nề về máy bay, không có thương vong hay tổn thất nghiêm trọng nào khác.

Tiêm kích F-35 bên trong nhà chứa máy bay ở căn cứ Eielson. (Nguồn: Không quân Mỹ)

Ủy ban điều tra tai nạn (AIB) kết luận rằng nguyên nhân trực tiếp là dầu thủy lực nhiễm nước bị đóng băng trong các thanh chống của càng đáp, khiến chúng không thể mở hoặc thu hết, đồng thời gây ra sai lệch trong dữ liệu cảm biến WoW. Hệ thống điều khiển bay CLAW sau đó bị đánh lừa, tự động chọn chế độ "mặt đất" khi máy bay vẫn đang ở trên không, dẫn tới mất kiểm soát.

Ngoài nguyên nhân chính, báo cáo cũng chỉ ra nhiều yếu tố góp phần như quy trình bảo dưỡng chưa chặt chẽ, giám sát vật liệu nguy hiểm lỏng lẻo và những quyết định xử lý tình huống chưa tối ưu trong cuộc họp khẩn trên không.

Tai nạn xảy ra trong điều kiện thời tiết cực lạnh, khi nhiệt độ tại Eielson xuống tới âm 17 độ C. Đây là môi trường dễ khiến dầu thủy lực nhiễm nước bị đóng băng, đồng thời làm hỏng các cảm biến cơ khí như WoW. Lockheed Martin từng cảnh báo rằng cảm biến WoW có xu hướng hỏng nhiều hơn khi máy bay được chuyển từ nhà chứa có sưởi ra ngoài trời lạnh rồi nhanh chóng cất cánh. Thực tế, chỉ 9 ngày sau vụ việc, một chiếc F-35 khác tại cùng căn cứ cũng gặp sự cố tương tự với bánh đáp, nhưng may mắn hạ cánh an toàn.

Báo cáo cũng nhấn mạnh rằng nếu không có lỗi cảm biến và phần mềm, nhiều khả năng phi công đã có thể hạ cánh an toàn sau lần chạm đất thứ hai. Thậm chí, vụ tai nạn có thể đã tránh được nếu các bên tham gia cuộc gọi hội nghị tham khảo kỹ thông tin bảo trì của Lockheed Martin.

Xuân Minh