Lũ lụt diện rộng, hàng dự trữ được xuất thần tốc đáp ứng kịp thời cho người dân

Hệ thống kho dự trữ lạc hậu, manh mún và kém hiệu quả

Các đại biểu cho biết, Luật Dự trữ quốc đã góp phần quan trọng vào việc đáp ứng các nhiệm vụ đột xuất, hỗ trợ phòng chống thiên tai, cứu trợ khẩn cấp, đảm bảo an sinh xã hội và an ninh quốc phòng. Tuy nhiên, luật cũng bộc lộ nhiều bất cập trước các biến động nhanh và khó lường của tình hình kinh tế - chính trị thế giới, biến đổi khí hậu và rủi ro an ninh phi truyền thống. Nhiều quy định đã lỗi thời, chưa theo kịp sự thay đổi của hệ thống pháp luật liên quan, chưa đủ năng lực tạo sức ứng phó linh hoạt trong bối cảnh nhu cầu giải quyết thiên tai, thảm họa, dịch bệnh ngày càng gia tăng.

Một trong những vấn đề được nhiều đại biểu nêu rõ là hệ thống kho dự trữ quốc gia hiện nay còn lạc hậu, manh mún và kém hiệu quả. Đại biểu Điểu Huỳnh Sang (đoàn Đồng Nai) phân tích, cơ sở hạ tầng kho dự trữ còn yếu, công nghệ bảo quản chưa hiện đại, gây khó khăn trong việc lưu trữ và ứng phó các tình huống khẩn cấp.

Đại biểu Thạch Phước Bình (đoàn Vĩnh Long)

Theo số liệu của Cục Dự trữ Nhà nước, giai đoạn 2011-2020 các bộ, ngành mới xây dựng 39 điểm kho dự trữ theo quy hoạch được phê duyệt. Nhiều kho vẫn tận dụng công trình cũ, thiết bị xuất nhập hàng chủ yếu thủ công, chưa tích hợp quản lý dữ liệu tự động, dẫn đến khó kiểm soát tồn kho và thiếu linh hoạt khi xử lý tình huống khẩn cấp.Hệ quả là hàng dự trữ có nguy cơ xuống cấp, chậm luân chuyển, gây lãng phí ngân sách và giảm hiệu quả ứng cứu trong các đợt thiên tai lớn.

Đại biểu Thạch Phước Bình (đoàn Vĩnh Long) cho rằng, dự thảo đã bỏ quy định “không được sử dụng hàng dự trữ quốc gia để kinh doanh”, điều này dễ tạo kẽ hở cho lợi ích nhóm. Đại biểu đề nghị giữ lại nguyên tắc “không thương mại hóa mục tiêu dự trữ quốc gia”, đồng thời phải quy định minh bạch việc luân phiên đổi hàng để tránh thất thoát.

Ông Bình chỉ rõ: “Nhiều mặt hàng dự trữ như gạo, xăng dầu, thuốc… dễ bị xuống cấp nếu không luân phiên đúng chu kỳ. Vì vậy, dự luật cần nêu rõ thời gian luân phiên tối đa, cơ chế đấu giá, bán luân phiên và trách nhiệm bồi hoàn nếu hàng hư hỏng do bảo quản kém”.

Tăng trách nhiệm giải trình, phòng ngừa lợi ích nhóm

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (đoàn TP.Hồ Chí Minh) nhấn mạnh, cần bổ sung nguyên tắc về trách nhiệm giải trình của người đứng đầu trong quản lý, mua bán hàng dự trữ quốc gia. Việc thất thoát, hư hỏng hoặc sử dụng sai mục đích phải được xác định trách nhiệm rõ ràng để nâng cao liêm chính công và phòng, chống tham nhũng.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (đoàn TP.Hồ Chí Minh)

Đại biểu đề nghị, ban hành công thức xác định giá mua -giá bán theo tín hiệu thị trường nhằm tăng minh bạch, ngăn ngừa thao túng chính sách.

Cùng quan điểm, đại biểu Nguyễn Thị Sửu (đoàn TP Huế) cảnh báo, cơ chế bán trực tiếp hoặc bán chỉ định nếu không được kiểm soát chặt chẽ sẽ dễ dẫn đến thất thoát tài sản công. Bà đề nghị bổ sung ba cơ chế then chốt: “Khi giá thị trường biến động bất thường trên 15% trong 30 ngày, cơ quan dự trữ phải báo cáo Bộ Tài chính để tạm dừng giao dịch; Công khai danh sách đơn vị mua và giá bán trong mọi trường hợp bán trực tiếp; Mua bán hàng chiến lược phải được kiểm soát độc lập và giám sát bởi Kiểm toán Nhà nước. Đây được xem là “bộ lọc” nhằm ngăn ngừa đầu cơ, thao túng giá và lợi ích nhóm”.

Đại biểu Nguyễn Thị Sửu (đoàn TP Huế)

Đại biểu Dương Khắc Mai (đoàn Lâm Đồng) cho rằng, thực tiễn ứng phó thiên tai năm 2025 và đại dịch COVID-19 cho thấy vai trò đặc biệt quan trọng của dự trữ quốc gia. Khi lũ lụt xảy ra tại miền Trung và Tây Nguyên thời gian gần đây, nguồn dự trữ đã giúp cung ứng kịp thời lương thực, thuốc men và nhu yếu phẩm cho khu vực bị cô lập.

Đại biểu Dương Khắc Mai (đoàn Lâm Đồng)

Tuy nhiên, ông cho rằng vẫn còn hạn chế về phương tiện cứu hộ đặc chủng khiến lực lượng chức năng không thể tiếp cận ngay các vùng nguy hiểm, trong khi nhiều nhóm thiện nguyện dùng phương tiện thô sơ để đi đầu, dẫn đến những tai nạn thương tâm. Đây là bất cập phải được giải quyết bằng quy định pháp luật.

Hàng dự trữ được xuất thần tốc

Cũng lấy dẫn chứng từ thiên tai, dịch bệnh bất ngờ, đại biểu Hà Sỹ Đồng (đoàn Quảng Trị) đề nghị, cho phép Chủ tịch UBND tỉnh được tạm xuất hàng dự trữ trong hạn mức nhất định và báo cáo Bộ Tài chính trong vòng 24 giờ. Điều này giúp địa phương chủ động ứng cứu khi bão lũ, sạt lở hoặc dịch bệnh xảy ra diện rộng.

Đại biểu cũng đề nghị bổ sung một điều riêng về dự trữ phương tiện đặc chủng cứu hộ, cứu nạn như tàu lớn, xuồng cứu sinh, xe lội nước, ca nô, xe chữa cháy và phương tiện vận chuyển y tế. Danh mục cần quy định rõ tiêu chuẩn kỹ thuật, cơ chế bảo dưỡng, luân chuyển và điều động nhanh. Đặc biệt, trong tình huống tối khẩn cấp, địa phương phải được quyền điều động trước và báo cáo sau.

Giải trình những vấn đề các đại biểu nêu, Bộ trưởng Bộ Tài chính, Nguyễn Văn Thắng cho hay, vừa qua tình trạng thiên tai, lũ lụt diễn ra ở rất nhiều tỉnh, đặc biệt là khu vực miền Trung nhưng phải nói công công tác dự trữ hàng, công tác phân bổ các kho dự trữ và công tác phân cấp, phân quyền trong việc cấp phát là được triển khai rất tốt.

Bộ trưởng Bộ Tài chính, Nguyễn Văn Thắng

Bộ trưởng Thắng khẳng định: “Vừa rồi lũ lụt trên diện rộng như thế nhưng công tác cấp phát, nhất là những thiết bị thiết yếu, những lương thực, thực phẩm đều được đưa rất nhanh chóng khi địa phương có nhu cầu, ngay kể cả Bộ Tài chính, chẳng hạn như là ngoài vấn đề về gạo, còn hầu hết tất cả những phương tiện, đặc biệt là phương tiện chuyên dùng đều được Cục trưởng Cục Dự trữ trực tiếp chỉ đạo các kho xuất cấp luôn khi địa phương có yêu cầu mà không phải xin ý kiến, kể cả trong những tình huống cấp bách vừa rồi liên quan đến cấp gạo, lương thực thực phẩm cũng như vậy”.

Ánh Phương/VOV.VN