Lựa chọn duy nhất trên bàn cờ trong cuộc chiến với UAV bầy đàn

Mối đe dọa từ UAV và giải pháp mới

Các đợt triển khai UAV "bầy đàn" ở Ukraine những năm qua và việc một số UAV xâm nhập vào lãnh thổ Ba Lan thời gian gần đây đã khiến các nước thành viên NATO gấp rút nâng cấp năng lực phòng không. Giờ đây, họ sắp có trong tay một giải pháp mới: vũ khí laser.

Trong nhiều thập kỷ, các nhà khoa học đã theo đuổi tham vọng biến chùm tia năng lượng định hướng thành vũ khí, với kỳ vọng chúng tiết kiệm chi phí và hiệu quả hơn tên lửa hay rocket. Hiện nay, ngày càng nhiều quốc gia phát triển hoặc triển khai hệ thống phòng không laser, trong đó Israel và Ukraine đã trực tiếp đưa những vũ khí này vào chiến đấu.

Vũ khí laser của Hải quân Mỹ. Ảnh: John F. Williams

Một quốc gia NATO vừa ký hợp đồng mua hệ thống phòng không laser của một công ty Australia. Các quan chức và chuyên gia cho biết đây dường như là hệ thống năng lượng định hướng có công suất mạnh nhất từng được đưa ra thị trường vũ khí toàn cầu. Động thái này cho thấy công nghệ laser ngày càng phổ biến và có thể trở thành nòng cốt trong các cuộc chiến tương lai.

Nhà sản xuất của Australia Electro Optic Systems (EOS) quảng cáo vũ khí này có khả năng bắn hạ tới 20 UAV mỗi phút, với chi phí chưa đến 10 cent cho mỗi phát bắn. Hệ thống được đặt biệt danh là “Apollo”, theo tên vị thần ánh sáng trong thần thoại Hy Lạp, có sức mạnh tương đương với Iron Beam - tổ hợp phòng không laser đang rất được kỳ vọng của Israel.

“Chiến sự ở Ukraine và Gaza chính là cú hích khiến mọi người nghĩ rằng: Đã đến lúc phải đưa hệ thống này vào thực chiến. Không thể tiếp tục mất thêm nhiều năm cho các cuộc trình diễn, thử nghiệm hay chế tạo mô hình”, ông Andreas Schwer - Giám đốc điều hành EOS, chia sẻ trong một cuộc trả lời phỏng vấn gần đây.

Theo ông: “Chúng tôi có các khách hàng đang đối diện với mối đe dọa thực tế đến mức họ nói: "Chúng tôi không thể chờ thêm, chúng tôi cần vũ khí này ngay lập tức", ông Schwer nói thêm, song từ chối tiết lộ quốc gia NATO nào đã đặt mua hệ thống.

Nhu cầu về phòng không đã tăng cao từ nhiều năm nay, đặc biệt tại Trung Đông, Đông Á và cả Mỹ, nhằm bảo vệ các mục tiêu trọng yếu. Các tay súng Houthi ở Yemen từ lâu đã sử dụng UAV giá rẻ và tên lửa hành trình thô sơ để tập kích Israel và Saudi Arabia.

Trong khi đó, theo các chuyên gia, những cuộc tấn công UAV bầy đàn ở Ukraine cho thấy các nước châu Âu cũng đứng trước nguy cơ tương tự nếu không nhanh chóng củng cố năng lực phòng thủ. Chỉ vài ngày trước khi UAV bị cáo buộc là của Nga xâm nhập không phận Ba Lan, Moscow đã phóng hơn 800 UAV cảm tử và mồi nhử vào Ukraine, đánh dấu đợt tập kích lớn nhất từ đầu cuộc xung đột.

Ông Sidharth Kaushal, chuyên gia tại Viện RUSI ở London, nhận định: “Đối với châu Âu, tầm quan trọng của loại vũ khí này càng được nhấn mạnh qua những gì đang diễn ra tại Ukraine".

Giới quan sát cho rằng việc một số UAV tuần qua vượt qua các hệ thống đánh chặn phương Tây trị giá hàng triệu USD để xâm nhập vào không phận Ba Lan cho thấy lỗ hổng tiềm tàng của châu Âu.

Hệ thống phòng không mạnh nhất của Ukraine hiện nay là Patriot do Mỹ sản xuất, có giá trên 1 tỷ USD và mất nhiều năm để chế tạo, nên toàn cầu chỉ có vài trăm tổ hợp. Patriot sử dụng tên lửa đánh chặn trị giá hàng triệu USD để đối phó các cuộc không kích, chủ yếu thiết kế để bắn hạ mục tiêu tầm cao, chứ không phải UAV giá rẻ, bay thấp và tấn công theo bầy đàn.

Trong khi đó, hệ thống laser công suất 100 kilowatt do Australia phát triển đang được chào bán với giá khoảng 83 triệu USD mỗi tổ hợp (bao gồm huấn luyện và phụ tùng), dự kiến bàn giao cho khách hàng trước năm 2028.

Các biện pháp phòng thủ thô sơ mà Ukraine và Nga đang áp dụng, như dùng lưới bắt UAV, bắn hạ bằng súng trường hay lắp khung bảo vệ quanh khí tài, mặc dù tiết kiệm chi phí nhưng thiếu tính linh hoạt để đối phó với các "bầy đàn" UAV tốc độ cao, đặc biệt là những UAV được vũ trang.

Dù vậy, laser cũng có những hạn chế. Một số quan chức quốc phòng châu Âu vẫn hoài nghi về tính hiệu quả, bởi vũ khí này dễ bị ảnh hưởng bởi thời tiết, theo đó, mưa, sương mù hay độ ẩm cao có thể làm lệch chùm tia, giảm độ chính xác. Đa số hệ thống laser hiện nay chỉ có tầm bắn vài km, công suất chưa đủ để đánh chặn tên lửa đạn đạo.

Lựa chọn duy nhất trên bàn cờ

Tuy nhiên, giới chuyên gia dự báo sẽ không lâu nữa, vũ khí laser năng lượng cao sẽ được sử dụng rộng rãi hơn trên chiến trường.

“Chúng ta đang ở ngưỡng cửa của những ứng dụng quân sự rộng rãi hơn”, ông David C. Stoudt - Giám đốc điều hành Hiệp hội Directed Energy Professional Society tại New Mexico, cho biết. Theo ông, việc một quốc gia NATO mua hệ thống phòng không laser từ nhà sản xuất nước ngoài là một “bước tiến quan trọng”.

“Việc đưa các vũ khí laser công suất cao vào tác chiến, triển khai trong môi trường thực tế nhanh nhất có thể là một xu hướng lớn”, ông Stoudt, người có hơn 30 năm nghiên cứu vũ khí năng lượng định hướng và tư vấn cho NATO, nhận định. Với ưu thế chi phí cực thấp cho mỗi phát bắn và nguồn hỏa lực gần như vô hạn, theo ông, vũ khí laser “gần như sẽ trở thành lựa chọn duy nhất trên bàn cờ".

Laser lần đầu tiên được phát triển tại Mỹ vào năm 1960 và chỉ một thập kỷ sau Lầu Năm Góc đã bắt đầu thử nghiệm công nghệ này trong lĩnh vực vũ khí. Cơ chế hoạt động dựa trên việc sử dụng điện để phát ra các hạt ánh sáng, làm nóng mục tiêu cho đến khi nó tan chảy, bốc cháy hoặc bị thiêu hủy.

Một số chương trình thất bại, như dự án Airborne Laser của Không quân Mỹ, với tham vọng bắn hạ tên lửa đạn đạo từ mũi chiếc Boeing 747. Chương trình này cho kết quả mờ nhạt, chi phí quá cao và chính thức kết thúc năm 2011. Tuy nhiên, cũng có các thử nghiệm thành công, chẳng hạn hệ thống laser công suất 30 kilowatt mà Hải quân Mỹ triển khai tại Vùng Vịnh năm 2014 cho nhiệm vụ phòng không.

Hiện nay, nhiều loại laser đang trong giai đoạn thử nghiệm và triển khai trong quân đội Mỹ. Theo Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội (CRS), Washington dự kiến phát triển vũ khí laser công suất 1 megawatt vào năm tới. Với mức công suất này, laser có khả năng bắn hạ cả tên lửa đạn đạo và vũ khí siêu vượt âm, trong khi loại 100 kilowatt chỉ giới hạn trong việc tiêu diệt UAV, pháo binh và đạn cối.

Báo cáo của Văn phòng Kiểm toán Chính phủ Mỹ (GAO) năm 2023 cho thấy, Lầu Năm Góc chi khoảng 1 tỷ USD mỗi năm để phát triển vũ khí laser. Theo các quan chức, chuyên gia và các nhà sản xuất quốc phòng, Mỹ và Israel hiện giữ bí mật chặt chẽ công nghệ laser năng lượng cao, hạn chế xuất khẩu ra thị trường quốc tế do lo ngại rơi vào tay đối thủ. Một số quốc gia khác cũng áp dụng cách tiếp cận tương tự.

Ông Yuval Steinitz, Chủ tịch tập đoàn quốc phòng Rafael Advanced Defense Systems (Israel), cho biết họ đang chờ Bộ Quốc phòng Israel phê duyệt việc xuất khẩu vũ khí laser cho các đồng minh. Trong số đó có Iron Beam, dự kiến được bàn giao cho quân đội Israel trong vài tháng tới. Hai phiên bản thu nhỏ của hệ thống này đã từng bắn hạ UAV của Hezbollah từ Lebanon và hiện được trưng bày tại các triển lãm quốc phòng.

Iron Beam, hệ thống mà ông Steinitz đề xuất đổi tên thành “Laser Dome”, sẽ trở thành một tầng phòng thủ mới trong lá chắn nhiều lớp của Israel, cùng với Iron Dome - hệ thống đã đánh chặn gần 40.000 rocket và tên lửa trong hai năm qua.

“Trong những thập kỷ tới, đây sẽ là một cuộc cách mạng toàn diện trong lịch sử chiến tranh. Chúng ta mới chỉ đang ở khởi đầu của sự khởi đầu", ông Steinitz nhấn mạnh.

Kiều Anh/VOV.VN (biên dịch) Theo: New York Times