LỰA CHỌN TIÊU CHÍ NHÓM VẤN ĐỀ CHẤT VẤN VÀ NGƯỜI BỊ CHẤT VẤN TẠI KỲ HỌP QUỐC HỘI: CẦN ĐƯỢC QUY ĐỊNH CỤ THỂ, PHÙ HỢP

Theo dự kiến Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND sẽ được trình Quốc hội cho ý kiến lần đầu tại Kỳ họp thứ 8 tới (tháng 10/2024).

Quan tâm đến dự thảo Luật, các đại biểu đề nghị các điều liên quan đến lựa chọn tiêu chí nhóm vấn đề chất vấn và người bị chất vấn tại kỳ họp Quốc hội cần xem xét lại cho phù hợp, quy định cụ thể, rõ ràng để đảm bảo chặt chẽ. Đồng thời đề nghị nghiên cứu quy định về thời gian Quốc hội xem xét, thảo luận báo cáo tổng hợp của các thành viên Chính phủ về việc thực hiện nghị quyết của Quốc hội, của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về chất vấn và các vấn đề đã hứa tại các kỳ họp Quốc hội, phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Cần quy định rõ ràng, cụ thể việc lựa chọn tiêu chí nhóm vấn đề chất vấn và người bị chất vấn tại kỳ họp Quốc hội

TS. Bùi Sỹ Lợi, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội nhận thấy, về cơ bản dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND đã thể chế hóa đầy đủ các quan điểm, chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước về đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND, nâng cao trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong thực hiện quy định của pháp luật, tăng cường hiệu quả hoạt động của các cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát trong các Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng, nhất là Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng; Nghị quyết số 27-NQ/TW năm 2022 về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới.

TS. Bùi Sỹ Lợi, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội

Đề cập về tiêu chí lựa chọn nhóm vấn đề chất vấn và người bị chất vấn tại kỳ họp Quốc hội được quy định tại Điều 15a, TS. Bùi Sỹ Lợi cho rằng, nhóm vấn đề chất vấn được lựa chọn theo các tiêu chí sau: (a) Là vấn đề bức xúc, nổi lên trong đời sống kinh tế - xã hội của đất nước, được nhiều đại biểu Quốc hội, cử tri quan tâm; (b) Vấn đề có dấu hiệu vi phạm pháp luật; (c) Vấn đề chất vấn đã được người bị chất vấn trả lời bằng văn bản nhưng đại biểu Quốc hội không đồng ý với nội dung trả lời, được Ủy ban Thường vụ Quốc hội đồng ý trình Quốc hội xem xét cho trả lời tại kỳ họp Quốc hội; (d) Vấn đề nâng cao hiệu quả chỉ đạo, điều hành, quản lý nhà nước hoặc qua khảo sát giám sát phát hiện hạn chế, bất cập được chất vấn để làm rõ và đưa ra những yêu cầu, giải pháp để kịp thời khắc phục.

Do đó, TS. Bùi Sỹ Lợi đề nghị xem xét lại tiêu chí các điểm b và c khoản 1 Điều 15a trong dự thảo Luật, theo đó, điểm b là không chất vấn những vấn đề đã có trong nghị quyết về chất vấn và nghị quyết giám sát chuyên đề của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong thời gian 12 tháng tính đến thời điểm chất vấn; xem xét tiêu chí điểm c phù hợp với tổng thời gian tổ chức phiên họp chất vấn. Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội đề nghị các điều liên quan đến lựa chọn tiêu chí giám sát cần xem xét lại cho phù hợp với khái niệm “tiêu chí” và không nên nêu quy định tiêu chí khác không có nội dung, dẫn đến tùy tiện, do đó, cần quy định nội dung này rõ ràng, cụ thể.

Nhận thấy quy định về tiêu chí lựa chọn vấn đề chất vấn, người trả lời chất vấn tại kỳ họp Quốc hội là điều mới được quy định tại Điều 15a trong dự thảo Luật, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội khóa XIII Lê Việt Trường đánh giá cao quan điểm sửa đổi, bổ sung luật theo hướng cụ thể, rõ ràng để bảo đảm việc hiểu, thực hiện và áp dụng pháp luật được thuận lợi, thống nhất trong cả nước. Tuy nhiên, để bảo đảm sự chặt chẽ, đại biểu đề nghị cần bổ sung từ “quyết định” vào sau “từ “lựa chọn”, vì kết quả mọi hoạt động của Quốc hội chỉ có giá trị pháp lý khi được đa số ĐBQH biểu quyết tán thành tại phiên họp toàn thể. Vì vậy, đề xuất hoàn thiện cụm từ đó là: “Tiêu chí lựa chọn và quyết định vấn đề chất vấn, người trả lời chất vấn”.

Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội khóa XIII Lê Việt Trường

Góp ý về nội dung này, Trưởng Ban Pháp chế HĐND TP. Hà Nội Duy Hoàng Dương đề nghị nghiên cứu bổ sung thêm quy định tại điểm b khoản 1 Điều 15a trong dự thảo Luật về việc “Không chất vấn những vấn đề đã có trong nghị quyết về chất vấn và nghị quyết giám sát chuyên đề của Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội trong thời gian 12 tháng tính đến thời điểm chất vấn”. Xem xét bổ sung cụm từ “trừ những trường hợp có thời hạn cam kết cụ thể” vào cuối điểm này vì trong thực tế phát sinh trường hợp người trả lời chất vấn có cam kết cụ thể về thời hạn thực hiện nhưng kết quả thực hiện chưa đảm bảo thời gian hoặc chất lượng thực hiện cam kết không đúng nên sẽ có những đại biểu chất vấn về nội dung này.

Do vậy, đề nghị chỉnh lý điểm b khoản 1 Điều 15a là: “Không chất vấn những vấn đề đã có trong nghị quyết về chất vấn và nghị quyết giám sát chuyên đề của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong thời gian 12 tháng tính đến thời điểm chất vấn, trừ những trường hợp có thời hạn cam kết cụ thể”.

Xem xét bổ sung quy định về chất vấn kết hợp với xem xét việc thực hiện nghị quyết của Quốc hội về chất vấn và các vấn đề đã hứa tại các kỳ họp Quốc hội

Các ý kiến nhất trí với việc đề xuất bổ sung Điều 15b về chất vấn kết hợp với xem xét việc thực hiện nghị quyết của Quốc hội về chất vấn, giám sát chuyên đề và các vấn đề đã hứa tại các kỳ họp Quốc hội. Đồng thời cho rằng, việc bổ sung quy định này đề thực hiện chỉ đạo của Ban chấp hành Trung ương Đảng: “Chú trọng việc theo dõi, xem xét, đôn đốc việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát” tại Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 Hội nghị lần thứ sáu Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới.

Tuy nhiên, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội khóa XIII Lê Việt Trường đề nghị nghiên cứu để thể hiện lại sao cho những nội dung giống nhau nên dẫn chiếu và chỉ quy định những nội dung riêng có của hoạt động xem xét lại những vấn đề có trong nghị quyết chất vấn, giám sát chuyên đề và vấn đề đã hứa tại các kỳ họp trước. Đồng thời cần rà soát các quy định tại Điều 15b để tránh quy định trùng lắp, nhất là về trình tự, thủ tục chất vấn, trả lời chất vấn, quy định về phát thanh, truyền hình, về nội dung nghị quyết…

Quan tâm góp ý vào Điều 15b, Trưởng Ban Pháp chế HĐND TP. Hà Nội Duy Hoàng Dương đề nghị nghiên cứu quy định về thời gian Quốc hội xem xét, thảo luận báo cáo tổng hợp của các thành viên Chính phủ, báo cáo của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tổng Kiểm toán nhà nước và những người bị chất vấn khác về việc thực hiện nghị quyết của Quốc hội, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về chất vấn và các vấn đề đã hứa tại các kỳ họp Quốc hội, phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Trưởng Ban Pháp chế HĐND TP. Hà Nội Duy Hoàng Dương

Theo quy định tại khoản 8 Điều 15 của Luật hiện hành, việc xem xét báo cáo này được thực hiện tại kỳ họp cuối năm của năm giữa nhiệm kỳ và kỳ họp cuối năm của năm cuối nhiệm kỳ. Trong dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung đang đề xuất bãi bỏ khoản này để kết hợp bổ sung tại khoản 1 Điều 15b.

Để đảm bảo phương châm giám sát của cơ quan dân cử là giám sát và đôn đốc việc thực hiện kết quả giám sát, chất vấn, đặc biệt là giám sát tại kỳ họp của Quốc hội, giám sát việc thực hiện những cam kết qua việc trả lời chất vấn của người bị chất vấn được thực hiện thường xuyên, liên tục, Trưởng Ban Pháp chế HĐND TP. Hà Nội Duy Hoàng Dương đề nghị sửa đổi, bổ sung quy định đây là vấn đề giám sát thường xuyên vào các kỳ họp cuối năm của Quốc hội chứ không phải một nhiệm kỳ mới xem xét 2 lần.

Do vậy, đề nghị chỉnh lý khoản 1 Điều 15b là: “Tại kỳ họp cuối năm của năm giữa nhiệm kỳ và kỳ họp cuối năm của năm cuối nhiệm kỳ, Quốc hội chất vấn kết hợp với xem xét việc thực hiện nghị quyết của Quốc hội về chất vấn, giám sát chuyên đề.

Tại kỳ họp thường lệ cuối năm, Quốc hội xem xét báo cáo tổng hợp của các thành viên Chính phủ, báo cáo của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tổng Kiểm toán nhà nước và những người bị chất vấn khác về việc thực hiện nghị quyết của Quốc hội, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về chất vấn và các vấn đề đã cam kết thực hiện tại các kỳ họp Quốc hội, phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội.”

Đề xuất sửa đổi, bổ sung quy định về chất vấn thuộc nhóm vấn đề chất vấn tại kỳ họp nhưng chưa được trả lời tại kỳ họp

Về đề xuất sửa đổi, bổ sung tại điểm c khoản 4 Điều 15 quy định về chất vấn thuộc nhóm vấn đề chất vấn tại kỳ họp nhưng chưa được trả lời tại kỳ họp, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội khóa XIII Lê Việt Trường cơ bản nhất trí với phương án đề xuất sửa đổi, bổ sung nội dung liên quan đến vấn đề chất vấn tại kỳ họp nhưng chưa được chất vấn theo hướng người bị chất vấn phải trả lời trực tiếp bằng văn bản. Tuy nhiên, đại biểu Quốc hội khóa XIII Lê Việt Trường cho rằng, nếu Luật chỉ quy định văn bản trả lời được gửi đến ĐBQH đã chất vấn và đăng trên Cổng Thông tin điện tử của Quốc hội, thì quy định như vậy chưa thỏa đáng, chưa công bằng với trả lời chất vấn tại phiên họp toàn thể.

“Vì khi trả lời chất vấn tại phiên họp toàn thể có truyền hình trực tiếp, thông tin đến với công chúng rất rộng, sống động, trực tiếp, trực quan, chưa kể đến việc phân tích, bình luận của các phương tiện thông tin đại chúng khác (báo viết, báo điện tử, các trang mạng xã hội) làm cho nội dung chất vấn, trả lời chất vấn đến với cử tri và người dân rất thuận lợi, hiệu ứng xã hội cao”, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội Lê Việt Trường nêu rõ.

Do đó, đại biểu Quốc hội khóa XIII Lê Việt Trường kiến nghị bổ sung quy định Tổng Thư ký Quốc hội có trách nhiệm theo dõi, đôn đốc, tiếp nhận, quản lý, cung cấp cho các cơ quan báo chí, truyền thông văn bản trả lời của người bị chất vấn đối với các vấn đề thuộc phạm vi chất vấn nhưng chưa được chất vấn trực tiếp tại kỳ họp nhằm cung cấp thông tin rộng rãi cho cử tri và Nhân dân theo dõi, giám sát.

Đại biểu Ma Thị Thúy - Phó Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Tuyên Quang

Tham gia góp ý vào dự thảo Luật, đại biểu Ma Thị Thúy - Phó Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Tuyên Quang nhận thấy, qua thực tiễn thi hành Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND đã có nhiều nội dung được thực hiện bởi các văn bản dưới luật, cần được luật hóa để nâng cao giá trị pháp lý. Liên quan đến việc sửa đổi, bổ sung điểm c khoản 4 Điều 15, dự thảo Luật quy định: “Tổng Thư ký Quốc hội có trách nhiệm tập hợp, tổng hợp, đôn đốc việc trả lời chất vấn bằng văn bản của người bị chất vấn; tổng hợp đề nghị, kiến nghị của đại biểu Quốc hội về nội dung không đồng ý với trả lời của người bị chất vấn, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội.”

Đại biểu Ma Thị Thúy nhận thấy, quy định trên được luật hóa từ Nghị quyết 334/2017/NQ-UBTVQH14 ban hành Quy chế tổ chức thực hiện một số hoạt động giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng dân tộc, Ủy ban của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội và đại biểu Quốc hội.

Tuy nhiên, đề nghị cân nhắc, nghiên cứu quy định trên, vì không phù hợp với vị trí, vai trò, chức năng của Tổng Thư ký Quốc hội chủ yếu là tham mưu, giúp việc lãnh đạo Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội, điều hòa hoạt động các cơ quan của Quốc hội... Mặt khác việc theo dõi, đôn đốc các kiến nghị, trả lời chất vấn, kiến nghị của đại biểu Quốc hội cần sự chuyên sâu, theo dõi có hệ thống. Do đó, đại biểu Ma Thị Thúy cho rằng, nhiệm vụ này cân nhắc nên giao cho các cơ quan, Ủy ban chuyên trách từng lĩnh vực cụ thể./.

Bích Ngọc