'Lúa thơm - tôm sạch' - Hướng phát triển bền vững kinh tế nông nghiệp

Tăng giá trị tôm, lúa

Theo thống kê, toàn tỉnh hiện có khoảng 93.000 ha canh tác lúa - tôm. Từ những mô hình thí điểm ban đầu, đến nay toàn tỉnh Cà Mau đã xây dựng được hàng trăm héc-ta sản xuất "lúa thơm - tôm sạch" theo các tiêu chuẩn trong và ngoài nước: BAP, ASC, GlobalGAP...

Tiên phong trong lĩnh vực này có thể kể đến một số hợp tác xã (HTX) như: HTX Lúa - tôm Trí Lực (xã Trí Phải), HTX Nông nghiệp tổng hợp Ba Đình (xã Vĩnh Lộc), Liên hiệp HTX Lúa thơm - Tôm sạch Bạc Liêu (xã Hòa Bình)... giúp con tôm từ ruộng lúa có thêm trợ lực để "bơi ra biển lớn", vào được các thị trường nhập khẩu khó tính.

Nông dân vùng chuyển đổi xã Vĩnh Lộc phát triển mạnh mô hình lúa-tôm.

Song song đó, sản xuất gạo chất lượng cao gắn với xây dựng thương hiệu, bao bì, mẫu mã... theo định hướng Chương trình "Mỗi xã một sản phẩm" (OCOP) được quan tâm đầu tư bài bản. Ngoài các giống lúa truyền thống được bà con nông dân chọn canh tác vụ lúa trên đất tôm như: OM, Đài thơm, BL9... thì hiện nay ở nhiều vùng chuyển đổi, bà con tập trung gieo trồng các giống lúa thơm có chất lượng cao như ST24, ST25 và áp dụng quy trình canh tác sạch, hữu cơ, đảm bảo không sử dụng hóa chất độc hại.

Ông Nguyễn Văn Diện (xã Biển Bạch) chia sẻ: “Từ khi áp dụng mô hình luân canh lúa - tôm, đời sống kinh tế của người dân nâng lên thấy rõ. Trước đây chỉ độc canh cây lúa, lúa thất thì coi như trắng tay, nhưng nay có thêm con tôm, nông dân có thu nhập rất ổn định. Đặc biệt, những năm gần đây, bà con vùng chuyển đổi còn phát triển thêm mô hình canh tác lúa sạch, tôm sạch, từ đó giúp nâng cao giá trị cho cả 2 mặt hàng này và góp phần cung ứng ra thị trường các sản phẩm chất lượng, đảm bảo sức khỏe người tiêu dùng”.

Nông dân vùng chuyển đổi xã Vĩnh Lộc trúng đậm vụ tôm càng xanh xen canh trong ruộng lúa.

Cũng theo bà con vùng chuyển đổi, vụ tôm luân canh, hoặc tôm xen canh trong ruộng lúa cho lợi nhuận từ 50-100 triệu đồng/ha, góp phần mang về tổng thu nhập khoảng 100-130 triệu đồng/ha lúa - tôm. Nhờ mô hình lúa - tôm kết hợp mà đời sống kinh tế người dân trong vùng phát triển hơn trước rất nhiều.

Xây dựng chuỗi liên kết

Phấn đấu thi đua tăng trưởng khu vực I (ngư - nông - lâm nghiệp) năm 2025 đạt 5,5%, góp phần tăng trưởng GRDP của tỉnh năm 2025 đạt 8% trở lên và đảm bảo tăng trưởng hai con số trong những năm tiếp theo, Chủ tịch UBND tỉnh ban hành Kế hoạch thực hiện phát triển đột phá ngành hàng tôm, cua, lúa.

Để hoàn thành chỉ tiêu được giao, ngành nông nghiệp tỉnh cùng các địa phương đã và đang huy động sự tham gia của toàn hệ thống chính trị, các doanh nghiệp, hợp tác xã và người dân; thúc đẩy liên kết vùng, liên kết chuỗi trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Đồng thời, kéo giảm chi phí giá thành sản xuất ngay từ đầu vụ, ổn định đầu ra và không lo về giá.

Ông Nông Văn Thạch, Giám đốc HTX Nông nghiệp tổng hợp Ba Đình, nhận định: “Việc định hướng phát triển theo mô hình lúa - tôm không chỉ mở ra hướng đi mới cho HTX, mà còn giải quyết được bài toán đầu ra cho bà con xã viên. Bởi, khi sản lượng đi kèm với chất lượng và được thị trường biết đến sẽ giúp bà con có địa chỉ tiêu thụ ngay từ đầu vụ, không phải chịu cảnh “được mùa, mất giá”. Chính vì vậy, xã viên ngày càng tâm huyết và chung tay, góp sức cùng với HTX xây dựng thương hiệu “lúa thơm - tôm sạch”. Từ đó, tạo ra các chuỗi liên kết giữa người sản xuất với các doanh nghiệp, hợp tác xã để đảm bảo đầu ra ổn định và giá trị gia tăng cho sản phẩm”.

Nông dân vùng chuyển đổi xã Phong Thạnh thu hoạch lúa.

Lợi ích là vậy, nhưng trên thực tế, hiện nay tại nhiều địa phương xuất hiện tình trạng một số hộ dân không mấy “mặn mà” với cây lúa như lúc mới bắt tay thực hiện mô hình, mà chuyển hẳn sang nuôi tôm. Từ đó, dẫn đến nguy cơ phá vỡ chuỗi sản xuất, kéo theo nhiều hệ lụy không đáng có.

Thực tế đã chứng minh, nếu bỏ canh tác lúa, tôm nuôi cũng sẽ chậm lớn, tỷ lệ hao hụt cao, lợi nhuận giảm đáng kể so với luân canh lúa - tôm. Ông Lưu Hoàng Ly, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, cho biết: “Lúa - tôm là mô hình kinh tế kết hợp, chúng hỗ trợ cho nhau trong chuỗi sản xuất. Chính vì vậy, việc phá vỡ quy hoạch vùng chuyển đổi sẽ không mang lại lợi ích kinh tế như bà con mong muốn, mà ngược lại còn kéo theo nhiều hệ lụy, làm giảm lợi ích kinh tế và đứt gãy chuỗi liên kết trong định hướng phát triển “thuận thiện” của toàn vùng”.

Với những lợi ích to lớn mang lại, mô hình canh tác lúa - tôm là hướng đi đúng đắn, cần được đẩy mạnh. Việc xây dựng thương hiệu "lúa thơm - tôm sạch" là quá trình dài, đòi hỏi sự chung tay của các cấp chính quyền, các tổ chức, doanh nghiệp và người dân.

Nguyễn Linh