Luật Báo chí (sửa đổi): Điều chỉnh hoạt động trên không gian mạng - điểm mới quan trọng, đáp ứng xu hướng chuyển đổi số

Toàn cảnh phiên họp thứ 50 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội chiều 8/10. (Nguồn: Quốc hội)

Trong khuôn khổ phiên họp thứ 50 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, chiều 8/10, các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã nghe Tờ trình dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) và cho ý kiến vào dự thảo luật này.

Theo Tờ trình về dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, việc sửa đổi Luật Báo chí là cần thiết để khắc phục những hạn chế của Luật năm 2016, bảo đảm quyền tự do báo chí, tự do ngôn luận của công dân theo Hiến pháp, đồng thời điều chỉnh kịp thời với sự phát triển nhanh của công nghệ thông tin và truyền thông hiện đại.

Dự thảo luật có nhiều nội dung mới, phù hợp thực tiễn

Dự thảo luật lần này được xây dựng gồm 4 chương, 50 điều, giảm 2 chương và 11 điều so với luật hiện hành, trong đó bổ sung nhiều nội dung mới, phù hợp thực tiễn như: tăng cường công tác quản lý hoạt động báo chí; nâng cao chất lượng đội ngũ người làm báo và lãnh đạo cơ quan báo chí; thúc đẩy phát triển kinh tế báo chí; điều chỉnh hoạt động báo chí trên không gian mạng - điểm mới quan trọng, đáp ứng xu hướng chuyển đổi số của ngành truyền thông.

Dự thảo cũng tăng cường phân cấp, phân quyền cho địa phương trong công tác quản lý báo chí; dự kiến cắt giảm 20 thủ tục hành chính so với hiện hành, giúp đơn giản hóa quy trình và giảm chi phí tuân thủ cho cơ quan, doanh nghiệp.

Ngoài ra, dự thảo luật tiếp tục khẳng định vai trò của báo chí cách mạng Việt Nam, hướng đến nền báo chí chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại; bổ sung quy định về điều kiện cấp phép đối với tổ chức xã hội, nghề nghiệp; đồng thời tăng cường quản lý phóng viên, nhà báo, ngăn chặn tình trạng tiêu cực, nhũng nhiễu trong hoạt động nghề nghiệp.

Cho ý kiến chi tiết vào dự thảo luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thành Tùng chỉ rõ, một số khái niệm trong dự thảo luật hiện đang chưa có sự nhất quán.

Cụ thể: “Như khoản 1 Điều 3 của dự thảo luật nói rằng báo chí là sản phẩm thông tin về các sự kiện, vấn đề trong đời sống tự nhiên, xã hội. Đến Điều 4 dự thảo luật xác định báo chí là cơ quan ngôn luận của Đảng, cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị xã hội, đồng thời quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của báo chí như một chủ thể.

Ngoài ra, chúng tôi cũng thấy là trong dự thảo luật còn sử dụng khái niệm cơ sở báo chí nhưng mà cũng chưa rõ nội hàm. Do đó đề nghị tiếp tục làm rõ các khái niệm báo chí, cơ quan báo chí, cơ sở báo chí để mà chỉnh lý, tiếp tục chỉnh lý trong dự thảo luật, đảm bảo tính phù hợp và thống nhất".

Đồng tình với ý kiến của Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác Đại biểu Nguyễn Thanh Hải cho rằng, các định nghĩa, khái niệm trong luật phải đảm bảo tính bao quát, ổn định, nhưng cũng đủ linh hoạt để điều chỉnh các loại hình báo chí mới phát sinh trong thời đại số.

Chủ nhiệm Ủy ban Công tác Đại biểu Nguyễn Thanh Hải nhấn mạnh: "Không nên chỉ mô tả hình thức xuất bản, mà cần làm rõ nội hàm nghề nghiệp và tiêu chí pháp lý của hoạt động báo chí. Cần xác định đâu là sản phẩm báo chí được pháp luật công nhận, đâu là sản phẩm truyền thông số mang tính thương mại. Nếu không làm rõ, việc quản lý và xử lý vi phạm trên mạng sẽ rất khó".

Kinh tế báo chí rất cần thiết và quan trọng

Một nội dung mới được nhiều đại biểu quan tâm trong dự thảo luật là việc xác định cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện. Dự thảo hiện mới chỉ dừng ở mức “định hướng” mà chưa có tiêu chí cụ thể để nhận diện hoặc cơ chế ưu tiên cho các cơ quan này.

Chủ nhiệm Ủy ban Công tác Đại biểu Nguyễn Thanh Hải cũng nhấn mạnh thêm yếu tố trách nhiệm của cơ quan báo chí chủ quản được xác định là cơ quan báo chí chủ quản. Theo bà, nếu giao một cơ quan báo chí trực thuộc làm cơ quan chủ lực, thì cơ quan chủ quản phải thực sự đầu tư, hỗ trợ về nhân lực, tài chính và hạ tầng kỹ thuật để tờ báo đủ khả năng hoàn thành nhiệm vụ chính trị, không thể chỉ “đặt danh nghĩa mà không đầu tư tương xứng”.

Theo nhận định của Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi, đặt vấn đề về kinh tế báo chí trong giai đoạn hiện nay là rất cần thiết và quan trọng đối với các cơ quan báo chí. Dự thảo luật nên theo hướng mở nhiều hơn để các cơ quan báo chí có thể đảm bảo nguồn thu cho các hoạt động của mình.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội: “Nếu chúng ta siết nguồn đầu tư ngân sách thì phải cởi mở hơn trong các quy định cho hoạt động kinh tế báo chí.

Ở đây, tôi xin một ý đề xuất là chúng ta đã có những cơ chế kinh tế cho các doanh nghiệp nhà nước, cho các đơn vị sự nghiệp công lập thì chúng ta cũng nghiên cứu và áp dụng để sao cho cơ quan báo chí có được những hoạt động báo chí thông thoáng và đảm bảo các quy định.”

Thực hiện tốt thông tin tuyên truyền và tạo sự đồng thuận trong xã hội

Cho ý kiến vào nội dung quản lý báo chí trên nền tảng số, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị nội dung dự thảo luật phải đảm bảo yêu cầu tăng cường quản lý và phát triển các loại hình truyền thông, thông tin trên nền tảng số phù hợp, đáp ứng yêu cầu phát triển sự nghiệp báo chí cách mạng; tăng cường sự hiện diện của báo chí cách mạng trên các nền tảng xã hội; giữ vững mặt trận thông tin tuyên truyền trước sự phát triển của các nền tảng xuyên biên giới.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, hoạt động báo chí trước hết cần phải đảm bảo chủ quyền, an ninh thông tin quốc gia, vì vậy luật cũng cần phải có các giải pháp hiệu quả nhằm chấn chỉnh, xử lý nghiêm các sai phạm, đặc biệt là những sai phạm trên môi trường mạng.

Theo Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn: "Thực hiện tốt thông tin tuyên truyền và tạo sự đồng thuận trong xã hội mới khơi dậy được khát vọng phát triển của thế hệ trẻ Việt Nam; từ đó chúng ta mới đủ sức và lực để xây dựng Việt Nam hùng cường, thịnh vượng; đồng thời cổ vũ các mô hình, cách làm sáng tạo, gương người tốt việc tốt; lan tỏa những điều tích cực cho cộng đồng".

Sau khi lắng nghe ý kiến góp ý của các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng đã giải trình một số nội dung cụ thể, còn nhiều ý kiến. Liên quan cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện, cơ quan soạn thảo khẳng định không làm phát sinh thêm đầu mối mới, mà chỉ làm rõ khái niệm cơ quan báo chí có nền tảng số.

Về hoạt động trên không gian mạng, đại diện soạn thảo nhấn mạnh các trang cá nhân không phải là báo chí và thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật An ninh mạng, không nằm trong luật này.

Đối với nội dung mới là kinh tế báo chí, cơ quan soạn thảo ghi nhận nhiều ý kiến đóng góp từ các cơ quan báo chí trong nước và sẽ tiếp tục hoàn thiện để đảm bảo phù hợp thực tiễn, tránh phát sinh vướng mắc trong quá trình thực hiện.

Đại diện cơ quan soạn thảo khẳng định sẽ tiếp thu đầy đủ các ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, bảo đảm chất lượng, tiến độ để trình dự án Luật Báo chí (sửa đổi) tại kỳ họp tới.

Gia Thành