Luật Quản lý thuế sửa đổi: Minh bạch, linh hoạt và hướng đến hoàn thuế tự động

Chính phủ vừa có báo cáo tiếp thu, giải trình ý kiến của các đại biểu Quốc hội và cơ quan thẩm tra về dự án Luật Quản lý thuế (sửa đổi). Theo báo cáo, việc sửa đổi Luật Quản lý thuế là cần thiết để thể chế hóa kịp thời các chủ trương của Đảng, khắc phục những bất cập hiện hành, đồng thời đơn giản hóa thủ tục, tạo thuận lợi cho người nộp thuế, nâng cao hiệu quả quản lý và bảo đảm tính đồng bộ của hệ thống pháp luật.

Tại phiên họp thứ 52 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội diễn ra tối 2/12, thay mặt Bộ trưởng Bộ Tài chính, Thứ trưởng Cao Anh Tuấn đã trình bày tóm tắt báo cáo tiếp thu, giải trình và chỉnh lý ba dự thảo luật, trong đó có dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi). Theo báo cáo, dự thảo luật đã được rút gọn từ 17 chương, 152 điều còn 9 chương, 53 điều nhằm đảm bảo tinh gọn, linh hoạt, nhưng vẫn quy định đầy đủ các nội dung về quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm và nguyên tắc quản lý thuế thuộc thẩm quyền Quốc hội. Các nội dung mang tính kỹ thuật, nghiệp vụ và thường xuyên thay đổi sẽ được giao Chính phủ và Bộ Tài chính quy định chi tiết để bảo đảm linh hoạt trong triển khai và quản lý.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Cao Anh Tuấn trình bày tòm tắt Báo cáo tiếp thu, giải trình và chỉnh lý dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi). Ảnh: QH

Chính phủ nhấn mạnh mục tiêu của việc sửa đổi luật là tạo một cơ chế quản lý thuế hiện đại, công bằng, minh bạch và thuận lợi cho người nộp thuế, đồng thời nâng cao hiệu lực của cơ quan Thuế trong việc giám sát và kiểm tra tuân thủ. Báo cáo cũng nêu rõ dự thảo luật đã được chỉnh lý dựa trên ý kiến của các đại biểu Quốc hội, tập trung vào các vấn đề trọng tâm, liên quan trực tiếp đến quyền và nghĩa vụ của người nộp thuế, trong khi các quy định chi tiết, nghiệp vụ thường xuyên được chuyển giao cho cơ quan quản lý để đảm bảo tính linh hoạt.

Một nội dung quan trọng của dự thảo Luật Quản lý thuế sửa đổi là quy định về phân nhóm người nộp thuế. Đa số ý kiến đều nhất trí rằng cơ quan Thuế cần đẩy mạnh phân nhóm người nộp thuế để nâng cao hiệu lực quản lý, phù hợp với định hướng quản lý theo rủi ro và mức độ tuân thủ. Các tiêu chí phân nhóm cần công khai, minh bạch để người nộp thuế có thể tự đánh giá, đồng thời bổ sung tiêu chí về mức độ tuân thủ, lịch sử tuân thủ của người nộp thuế vào khoản 2 Điều 3. Tiếp thu ý kiến, Chính phủ đã chỉnh lý khoản 1 và bổ sung điểm d khoản 2 Điều 3 dự thảo luật, quy định cơ quan Thuế phân nhóm người nộp thuế theo các tiêu chí này để xác định chế độ ưu tiên trong quản lý, phân bổ nguồn lực, áp dụng biện pháp quản lý thuế, giám sát thực hiện nghĩa vụ thuế và quy trình nghiệp vụ quản lý thuế phù hợp.

Chính phủ cũng làm rõ các nguyên tắc bổ sung nhằm đảm bảo công bằng, tránh phân biệt đối xử giữa các nhóm người nộp thuế, điều chỉnh nhóm rủi ro, tăng trách nhiệm giải trình của cơ quan Thuế và định kỳ công bố kết quả phân nhóm. Theo đó, doanh nghiệp có giao dịch liên kết sử dụng ưu đãi thuế cao hoặc lỗ liên tục trên ba năm sẽ được xếp vào nhóm rủi ro cao. Dự thảo Luật bảo đảm nguyên tắc công bằng, minh bạch và quyền lợi của người nộp thuế thông qua ba cơ chế: quy định rõ nguyên tắc quản lý thuế, yêu cầu công khai, minh bạch, bình đẳng và dựa trên dữ liệu khách quan; công khai phương pháp, nguyên tắc và quy trình quản lý rủi ro nhưng không công khai chi tiết trọng số hoặc mô hình chấm điểm để tránh bị lợi dụng; bảo đảm quyền tra cứu, phản hồi, kiến nghị và khiếu nại bằng phương thức điện tử, với cơ chế giải trình và ghi nhận đầy đủ trên hệ thống.

Việc đánh giá rủi ro được thực hiện dựa trên dữ liệu khách quan, tiêu chí được công khai tại thông tư quản lý rủi ro của Bộ Tài chính, trong đó bổ sung tiêu chí doanh nghiệp có giao dịch liên kết sử dụng ưu đãi thuế cao hoặc lỗ liên tục trên 3 năm là rủi ro cao. Dự thảo Luật cũng quy định khung tiêu chí phân nhóm người nộp thuế theo ngành nghề, đặc thù hoạt động, loại hình pháp lý, cơ cấu sở hữu, quy mô và số nộp ngân sách, đồng thời giao Bộ Tài chính hướng dẫn chi tiết và có thể quy định đặc thù đối với doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ. Việc rà soát, cập nhật tiêu chí phân nhóm được thực hiện định kỳ theo quy trình quản lý rủi ro và mang tính nghiệp vụ, trong khi việc công khai sẽ được thực hiện ở mức nguyên tắc, không công khai thuật toán, trọng số hay điểm số rủi ro, nhằm bảo đảm minh bạch và bảo mật hệ thống.

Bên cạnh phân nhóm, vấn đề hoàn thuế cũng được dự thảo Luật sửa đổi đặc biệt quan tâm. Chính phủ tiếp thu ý kiến của cơ quan thẩm tra và đại biểu Quốc hội, chỉnh lý dự thảo theo hướng cơ quan thuế sẽ triển khai hoàn thuế tự động dựa trên điều kiện về hạ tầng, ứng dụng công nghệ thông tin, cơ sở dữ liệu, tiêu chí quản lý rủi ro, quy trình xử lý tự động, bảo đảm an toàn thông tin và thực hiện theo từng giai đoạn, phù hợp với điều kiện thực tế. Quy định thẩm quyền hoàn thuế tự động do cơ quan quản lý thuế quyết định cũng được làm rõ.

Dự thảo luật tách bạch quy định về “thuế” và “khoản thu khác” tại khoản 2 Điều 4 và bổ sung cụm từ “khoản thu khác” tại Điều 18 để thống nhất thực hiện. Về trách nhiệm của cơ quan quản lý thuế khi chậm hoàn thuế, dự thảo luật tiếp tục kế thừa quy định tại Luật số 56/2024/QH15, theo đó người nộp thuế “được bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật về trách nhiệm bồi thường của Nhà nước nếu bị cơ quan quản lý thuế, công chức quản lý thuế gây thiệt hại trái pháp luật.” Khoản 5 Điều 18 giao Chính phủ quy định thời hạn tiếp nhận, giải quyết và phản hồi hồ sơ hoàn thuế, còn khoản 6 Điều 18 giao quy định chi tiết các trường hợp hoàn thuế trước hoặc kiểm tra trước, nhằm phân loại hồ sơ rủi ro thấp được hoàn trước, hồ sơ rủi ro cao kiểm tra trước rồi mới hoàn thuế.

Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Hà Thị Mỹ Dung cũng đề nghị hoàn thiện cơ chế hoàn thuế tự động, kiểm tra sau hoàn, trách nhiệm bồi hoàn sai, đồng thời đẩy mạnh phối hợp dữ liệu giữa Kiểm toán Nhà nước và cơ quan Thuế, đặc biệt trong các mẫu khai rút gọn và ứng dụng hỗ trợ điện tử, nhằm nâng cao hiệu quả và minh bạch trong quản lý thuế.

Tuấn Linh/VOV.VN