Lý do giáo viên đánh giá cao sách giáo khoa Lịch sử và Địa lý bộ Kết nối tri thức với cuộc sống

Trong những năm gần đây, giáo dục Việt Nam đã và đang chuyển mình mạnh mẽ theo hướng hiện đại, lấy người học làm trung tâm. Một trong những điểm nổi bật của quá trình đổi mới là sự thay đổi toàn diện về sách giáo khoa.

Đối với môn Lịch sử và Địa lý, nhiều giáo viên cho rằng bộ sách mới không chỉ giúp học sinh tiếp cận kiến thức dễ dàng hơn mà còn khuyến khích các em chủ động khám phá, thảo luận và vận dụng vào thực tiễn.

Giúp học sinh rèn luyện tư duy, kỹ năng khai thác tư liệu và khả năng giải thích, đánh giá sự kiện

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Lê Quang Dũng - giáo viên phân môn Lịch sử, Trường Trung học cơ sở Âu Cơ (phường Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa) cho hay, hiện nay, với phân môn Lịch sử lớp 8 và lớp 9, nhà trường đang sử dụng sách giáo khoa Lịch sử và Địa lý của bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống do Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam phát hành.

So với sách giáo khoa cũ, sách mới cho thấy nhiều đổi mới đáng chú ý. Trước hết, cách tiếp cận được chuyển từ truyền thụ kiến thức sang phát triển năng lực, nhấn mạnh việc rèn luyện tư duy, kỹ năng khai thác tư liệu và khả năng giải thích, đánh giá sự kiện của học sinh. Nội dung sách được tinh giản hợp lý, tập trung vào kiến thức cốt lõi, giảm bớt các chi tiết mang tính hàn lâm, phù hợp với đặc điểm tâm lý lứa tuổi trung học cơ sở.

Bên cạnh đó, sách mới tăng cường yếu tố liên hệ thực tiễn, sử dụng tư liệu đa dạng như bản đồ, lược đồ, hình ảnh, trích dẫn nhân chứng có tính trực quan cao và hỗ trợ hiệu quả cho hoạt động dạy học. Cấu trúc bài học theo các bước mở đầu - khám phá - luyện tập - vận dụng cũng tạo điều kiện để giáo viên tổ chức hoạt động dạy học linh hoạt hơn, giúp học sinh chủ động tiếp cận kiến thức.

Sách được biên soạn công phu, mạch lạc và hiện đại, có thêm mục “Em có biết?” giúp cung cấp kiến thức mở rộng để học sinh hứng thú hơn trong quá trình học tập. Bố cục mỗi bài rõ ràng, thể hiện cụ thể mục tiêu, nội dung trọng tâm và hệ thống câu hỏi dẫn dắt.

Thầy Dũng và học sinh lớp 9 Trường Trung học cơ sở Âu Cơ trong tiết học Lịch sử. Ảnh: NVCC

Thầy Dũng chia sẻ: “Đối với học sinh Trường Trung học cơ sở Âu Cơ, nội dung phần Lịch sử của bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống phù hợp với khả năng tiếp nhận của các em. Kiến thức trong sách được diễn đạt dễ hiểu, tập trung vào những vấn đề cốt lõi nên học sinh hiểu bài tốt hơn. Các hoạt động như phân tích tư liệu, quan sát hình ảnh, thảo luận nhóm cũng phù hợp với điều kiện dạy học và cơ sở vật chất của nhà trường, có thể triển khai thuận lợi ở hầu hết các lớp.

Dù vẫn còn một số bài yêu cầu học sinh đọc hiểu nhiều tư liệu hơn, cần giáo viên hỗ trợ thêm, nhưng tổng thể, sách đáp ứng tốt nhu cầu giảng dạy và học tập, giúp phát triển kỹ năng tư duy lịch sử của học sinh, trình bày quan điểm và nhận thức rõ hơn mối liên hệ giữa quá khứ với hiện tại.

Bài tập vận dụng ở cuối mỗi bài học là điểm nhấn quan trọng của sách, giúp học sinh kết nối kiến thức lịch sử với đời sống, hình thành năng lực vận dụng và thái độ học tập tích cực”.

Cùng chia sẻ về nội dung này, cô Đặng Thị Kim Nam - giáo viên Trường Tiểu học Lê Thành Duy (phường Bà Rịa, thành phố Hồ Chí Minh) cho biết, với chương trình lớp 5, nhà trường đang sử dụng sách giáo khoa Lịch sử và Địa lý của bộ sách Kết nối tri thức và cuộc sống.

Về phần Lịch sử, sách giáo khoa mới được tổ chức theo các chủ đề lớn như những quốc gia đầu tiên trên lãnh thổ Việt Nam, xây dựng và bảo vệ đất nước Việt Nam... Sách sử dụng hệ thống hình ảnh và tư liệu phong phú, giúp học sinh khai thác sử liệu thay vì học theo kiểu “thuộc lòng”. Nội dung liên hệ bản thân và địa phương cũng được tăng cường, góp phần phát triển năng lực tư duy lịch sử và khả năng vận dụng của học sinh.

Trong khi đó, sách giáo khoa cũ trình bày theo tuyến tính thời gian, chứa nhiều sự kiện và mốc năm tháng khiến học sinh dễ rơi vào lối học ghi nhớ máy móc. Sách thiên về kể lại lịch sử, tư liệu hình ảnh còn hạn chế và ít có hoạt động khám phá. Học sinh chủ yếu học theo hình thức ghi nhớ thông tin, chưa có nhiều cơ hội rèn kỹ năng khai thác sử liệu hay phát triển tư duy độc lập.

Về phần Địa lý, sách giáo khoa mới được thiết kế theo các chủ đề mang tính trải nghiệm. Sách tăng cường rèn luyện các kỹ năng như đọc bản đồ, phân tích số liệu, quan sát thực tiễn và ứng dụng kiến thức vào đời sống, đặc biệt ở những nội dung liên quan đến bảo vệ môi trường và sử dụng tài nguyên hợp lý.

Còn sách giáo khoa cũ chủ yếu xoay quanh các nội dung về thiên nhiên, kinh tế và văn hóa của từng vùng trên cả nước. Cách tiếp cận nặng về ghi nhớ kiến thức địa lý, ít tạo cơ hội để học sinh tự khám phá hoặc giải quyết vấn đề.

Cô Đặng Thị Kim Nam (bên trái) - giáo viên Trường Tiểu học Lê Thành Duy (phường Bà Rịa, thành phố Hồ Chí Minh). Ảnh: NVCC

Giáo viên và học sinh như được "chứng kiến tận mắt" sự kiện lịch sử

Bên cạnh những thay đổi tích cực về nội dung, các bài học trong sách giáo khoa Lịch sử và Địa lý của bộ Kết nối tri thức với cuộc sống cũng để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng thầy cô và học sinh.

Thầy Lê Quang Dũng cho biết: “Trong quá trình giảng dạy phân môn Lịch sử lớp 9 bằng sách giáo khoa của bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống, tôi đặc biệt ấn tượng với Bài 8: Cách mạng tháng Tám năm 1945 và Bài 14: Việt Nam kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược giai đoạn 1946-1950. Hai bài được biên soạn ngắn gọn nhưng sâu sắc, kết hợp hài hòa giữa kiến thức cốt lõi và các tư liệu lịch sử quan trọng.

Điểm tôi đánh giá cao là cách sách sử dụng hình ảnh, bản đồ, trích dẫn lời kể nhân chứng và tư liệu gốc để tái hiện bối cảnh lịch sử sinh động. Khi triển khai giảng dạy, tôi nhận thấy học sinh hứng thú hơn hẳn; các em dễ hình dung diễn biến sự kiện và cảm nhận rõ tinh thần yêu nước, ý chí đấu tranh của dân tộc.

Bên cạnh đó, hệ thống câu hỏi ở phần “khám phá và vận dụng” được thiết kế hợp lý, khuyến khích học sinh tư duy độc lập, làm việc nhóm và trình bày quan điểm cá nhân.

Một điểm đáng ghi nhận nữa là các câu hỏi mở ở cuối bài gợi cho học sinh suy nghĩ, tự đặt vấn đề và liên hệ với trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc giữ gìn truyền thống dân tộc - điều mà sách giáo khoa cũ còn hạn chế”.

Thầy Dũng nhấn mạnh, những câu hỏi gợi mở, bài tập, hình ảnh và tư liệu trong sách giúp học sinh rèn luyện khả năng phân tích, so sánh, nhận xét cũng như giải thích nguyên nhân - kết quả của các sự kiện lịch sử.

Nhiều hoạt động như thảo luận nhóm, xử lý tình huống hay liên hệ với thực tiễn địa phương tạo cơ hội để học sinh phát triển kỹ năng giao tiếp, hợp tác và trình bày quan điểm. Nhờ đó, các em chủ động hơn trong quá trình học, biết đặt câu hỏi, tự tìm hiểu tư liệu và mạnh dạn đưa ra nhận định của mình.

Những điểm mới trong phần Lịch sử của sách giáo khoa Lịch sử và Địa Lý lớp 9 bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống. Ảnh minh họa: Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam

Còn đối với cô Đặng Thị Kim Nam, sách giáo khoa mới trình bày bài học bằng nhiều hình ảnh chân thực, từ cảnh nhân dân xuống đường, lá cờ đỏ sao vàng tung bay đến không khí trang trọng ngày 2/9/1945 khi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Bản Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Những tư liệu trực quan này không chỉ giúp học sinh nắm được sự kiện mà còn giúp các em cảm nhận được khí thế hào hùng của dân tộc.

“Trong quá trình dạy học, khi yêu cầu học sinh quan sát hình ảnh và chia sẻ cảm nhận, nhiều em bày tỏ sự xúc động “em cảm thấy tự hào vì Việt Nam đã giành được độc lập”, hay “em tưởng tượng như được đứng trong ngày hội lớn của dân tộc”. Những lời chia sẻ mộc mạc ấy khiến tôi thực sự xúc động, bởi các em không chỉ học lịch sử mà còn cảm nhận được giá trị tinh thần mà bài học mang lại”, cô Nam kể.

Cô Nam đánh giá, các hoạt động học tập như quan sát bản đồ, tranh ảnh, thảo luận nhóm hay trả lời câu hỏi gợi mở trong sách Lịch sử và Địa lý lớp 5 của bộ Kết nối tri thức với cuộc sống được thiết kế phù hợp với khả năng tư duy, ngôn ngữ và kỹ năng xã hội của học sinh lứa tuổi 10-11 tuổi. Cách tiếp cận này giúp học sinh tiểu học tiếp thu kiến thức thông qua trải nghiệm, dễ hiểu, nhớ lâu và phù hợp với định hướng “học bằng làm” trong chương trình giáo dục phổ thông mới.

Bên cạnh đó, nhiều nhiệm vụ như “viết báo cáo nhỏ về vùng địa lý nơi em sống” hay “kể lại sự kiện lịch sử bằng lời của mình” góp phần rèn luyện kỹ năng viết, diễn đạt và trình bày thông tin của học sinh một cách logic.

Kỹ năng làm việc nhóm cũng được chú trọng thông qua các hoạt động thảo luận, phân công nhiệm vụ và tổng hợp kết quả, giúp học sinh phát triển khả năng giao tiếp, hợp tác, lắng nghe và tôn trọng ý kiến của bạn bè xung quanh.

Thảo Vy