Tiên phong ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong giảng dạy

Xu hướng ứng dụng AI trong trường học cũng đang tăng nhanh.

Tuy nhiên, mối quan tâm lớn nhất là làm thế nào để không lạm dụng AI trong giáo dục? Làm sao để môi trường dạy - học không rơi vào bề nổi, nhiều công cụ, ít hiệu quả? Bắt đầu từ số này, Báo Đại đoàn kết khởi đăng loạt bài: “Tiên phong ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong giảng dạy”.

Khảo sát năm 2024 với gần 35.000 giáo viên phổ thông tham gia cho thấy, 76% giáo viên đã từng sử dụng AI trong dạy học, hơn 60% trong số đó là tự học, tự tìm hiểu để ứng dụng. AI hiện nay không còn là xu hướng tương lai mà là hiện thực đang diễn ra trong trường học Việt Nam với nhiều tiện ích và ưu điểm rõ nét.

Việc dạy phải khác đi khi việc học đã khác đi

Theo báo cáo của Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, khảo sát năm 2023 với hơn 11.000 học sinh THCS cho thấy, 87% học sinh THCS đã biết đến AI, trong đó 86% đánh giá AI mang lại lợi ích cho việc học. Ví dụ, học sinh dùng ChatGPT có thể trả lời được các câu hỏi khó.

Như vậy, để giảng dạy thế hệ học sinh “sinh ra cùng internet”, ngành giáo dục nói chung và mỗi cán bộ quản lý, giáo viên không thể đứng ngoài công cuộc chuyển đổi số. Con số 76% giáo viên từng sử dụng AI trong dạy học trong số 35.000 giáo viên phổ thông tham gia khảo sát là minh chứng rõ nét cho thấy “việc dạy phải khác đi khi việc học đã khác đi” như nhận định của TS Nguyễn Thị Huyền - chuyên gia giáo dục về xu hướng của giáo dục hiện nay.

Thực tế, nhìn lại chỉ vài năm trước đây, việc ứng dụng công nghệ trong dạy học chủ yếu dừng lại ở phần mềm hỗ trợ trình chiếu hay quản lý học sinh. Ngày nay AI đã trực tiếp tham gia vào quá trình giảng dạy, kiểm tra, thậm chí gợi ý phương pháp học tập cá nhân hóa. AI đã trở thành cụm từ quen thuộc trong lĩnh vực giáo dục toàn cầu.

Tại nhiều quốc gia đã xây dựng chiến lược quốc gia về AI trong giáo dục. Singapore đưa AI vào hỗ trợ đánh giá năng lực của học sinh. Mỹ ứng dụng AI để gợi ý kế hoạch học tập cá nhân. Trung Quốc phát triển các lớp học thông minh với hệ thống theo dõi dữ liệu dựa trên thời gian học tập thực của học sinh.

Tại Việt Nam, xu hướng ứng dụng AI trong trường học cũng đang tăng nhanh, đặc biệt sau giai đoạn chuyển đổi số mạnh mẽ hậu Covid-19. Tới Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị đã xác định rõ nhiệm vụ phổ cập AI trong giáo dục, từ nâng cao năng lực số cho giáo viên, người học đến tích hợp nội dung AI ở mọi cấp học.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã có chỉ đạo nghiên cứu đưa AI vào giảng dạy cho học sinh trong các trường phổ thông ngay từ lớp 1. Thủ tướng nêu rõ đây là đổi mới rất quan trọng, nhằm tích cực chuẩn bị kỹ năng cho các thế hệ công dân số trong tương lai.

Học sinh hứng thú với tiết học Ngữ văn có sử dụng AI trong việc dựng video minh họa bài giảng. Ảnh: Minh Hằng.

Khi AI vào lớp học

Ông Lê Việt Anh - Cục Quản lý Chất Lượng (Bộ Giáo dục và Đào tạo - GDĐT) cho biết, ứng dụng AI trong giáo dục là xu thế tất yếu, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, giảng dạy, học tập, đồng thời phục vụ quá trình chuyển đổi số toàn diện của ngành.

Trước đó, ngành giáo dục đã và đang quyết liệt thực hiện việc chuyển đổi số với hàng loạt các hành động cụ thể như số hóa học liệu, xây dựng nền tảng học trực tuyến, phát triển các phương pháp giảng dạy mới hay lớp học thông minh, sử dụng công nghệ để quản lý thông tin và dữ liệu, và tạo ra môi trường học tập số. Trong khuôn khổ Đề án 06 của Chính phủ, ngành giáo dục đang triển khai một số nhiệm vụ trọng tâm, trong đó số hóa văn bằng, chứng chỉ và tích hợp vào cơ sở dữ liệu quốc gia để ngăn chặn tình trạng bằng giả; xây dựng học bạ điện tử cho học sinh…

Theo định hướng của Bộ GDĐT, chuyển đổi số là nhiệm vụ trọng tâm của ngành trong giai đoạn 2025-2030. Trong bức tranh ấy, AI đóng vai trò như “bộ não” của hệ sinh thái giáo dục số, giúp phân tích dữ liệu học tập, quản lý tiến trình đào tạo, đồng thời nâng cao chất lượng giảng dạy. Bà Phùng Thị Thu Trang - Phó Hiệu trưởng Trường THCS Nguyễn Du (tỉnh Thái Nguyên) chia sẻ hiện nay các thầy cô giáo trong trường đã thiết kế các video ngắn minh họa cho bài học, các trò chơi với sự hỗ trợ của công cụ AI, các bài giảng E-learning lồng ghép nội dung bài học hoặc vấn đề cần tuyên truyền, giáo dục học sinh trong nhiều môn học. Nhà trường thu thập dữ liệu học sinh qua Google Form, xử lý bằng công cụ phân tích AI đơn giản và đạt hiệu quả cao. Vừa qua, cô Trang cùng các đồng nghiệp đã đạt giải Nhì trong cuộc thi Thiết kế bài giảng về “Phòng, chống tác hại của thuốc lá, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng” thông qua thiết kế bài giảng E-learning kết hợp sử dụng AI trong bài dự thi.

Nhớ lại những tiết học ngoại ngữ của chính mình thời còn là học sinh, cô giáo Nguyễn Thị Trang (Trường Tiểu học Trần Quang Cơ, TPHCM) cho biết, hồi đó chỉ có bảng đen, phấn trắng; cô đọc, trò chép; cô hỏi, trò trả lời. Đến khi trở thành giáo viên tiếng Anh, ngay từ những năm đầu cô đã cố gắng đưa các ứng dụng công nghệ vào tiết học để tăng hứng thú và khả năng tương tác của học sinh. Một trong những khó khăn lớn nhất cô Trang chia sẻ đó là làm sao để tăng hiệu quả khi dạy kỹ năng nói cho học sinh bởi hạn chế về mặt thời gian, lớp học sĩ số đông. Ngày nay, nhờ AI, phần kiểm tra phát âm cho học sinh đã thuận lợi hơn nhiều, giúp giáo viên đánh giá, bám sát năng lực của học sinh. Bên cạnh đó, học sinh cũng có thể tự kiểm tra được khả năng của mình. Cô Trang cùng đồng nghiệp của mình còn thiết kế bài giảng điện tử trong đó học sinh được cấp chứng nhận hoàn thành bài học thể hiện đầy đủ: tên, lớp, ngày hoàn thành để ghi nhận những cố gắng của các em khiến học sinh rất thích thú.

Không chỉ là “công cụ công nghệ”, theo GS.TS Hoàng Anh Tuấn - Hiệu trưởng Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐH Quốc gia Hà Nội), AI đã trở thành phương thức mới tái định hình giáo dục và đào tạo toàn cầu. Những tiến bộ vượt bậc của AI mở ra cơ hội cá nhân hóa học tập, hỗ trợ nghiên cứu, nâng cao năng lực sáng tạo của người học, song cũng đặt ra thách thức lớn về đạo đức, bình đẳng trong tiếp cận công nghệ và khả năng con người làm chủ AI.

PGS.TS Trần Thành Nam.

PGS.TS Trần Thành Nam - Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Giáo dục (ĐH Quốc gia Hà Nội): AI đang thay đổi sâu sắc cách con người học và dạy. Từ việc hỗ trợ tạo bài giảng, chấm điểm, phân tích dữ liệu học tập cho đến dự báo tiến độ của từng học sinh, AI đã trở thành một "đối tác tri thức" trong hệ sinh thái giáo dục hiện đại. Việc đưa AI vào trường học không thể chỉ dừng ở "ứng dụng công nghệ", mà phải dựa trên nền tảng khoa học về sự học - tức là hiểu cách con người thực sự tiếp nhận, ghi nhớ, phản tư và sáng tạo tri thức như thế nào.

(Còn nữa)

Thu Hương