Lý do nên đọc sách kinh điển

Đọc những cuốn sách kinh điển đưa ta vào hành trình khám phá chung của nhân loại. Đó là hành trình xuyên văn hóa và xuyên thời gian. Ảnh: openart.ai.

Đối với nhiều người, đọc sách kinh điển đòi hỏi nhiều thời gian và công sức. Nhưng những cuốn sách bị gắn mác "khó nhằn" này luôn có vị trí đặc biệt trong mắt người yêu sách. Theo BigThink, sách kinh điển giúp chúng ta hiểu rõ hơn về bản thân và thế giới hiện đại. Những cuốn sách này là tác phẩm hay, đã được thời gian kiểm chứng, đó là một lợi thế mà sách mới xuất bản không có.

Đọc để hiểu con người hơn

Một trong những rào cản phổ biến nhất khi độc giả tiếp cận các cuốn sách cũ là ý nghĩ cho rằng những tác phẩm này đã lỗi thời. Để sống cuộc sống trong xã hội hiện đại, việc hiểu về chiến tranh thời trung cổ, về sự cơ cực của tầng lớp lao động thời Victoria... có vẻ không mấy quan trọng. Nhưng sự thật là những cuốn sách cũ vẫn có thể cung cấp cho chúng ta những hiểu biết có giá trị về những phẩm chất phổ quát tạo nên con người nói chung.

Mặc dù niềm tin và kiến thức tập thể của con người đã thay đổi nhiều, những đấu tranh cơ bản, những câu hỏi ta đặt ra về cuộc sống và giá trị của con người... vẫn có thể được tìm thấy trong tác phẩm của các tác giả từ thế hệ trước như Aristotle, Spinoza và Descartes. Hay như Thomas Paine và Karl Marx cho đến nay vẫn tiếp tục định hình cách chúng ta nhìn nhận chính trị, tổ chức xã hội và nhân quyền.

Trong văn học, những câu chuyện và chủ đề đã thu hút độc giả từ nhiều thế kỷ trước vẫn tiếp tục gây được tiếng vang. Niềm kiêu hãnh của Odysseus, niềm đam mê của các nhân vật Shakespeare viết và nỗi sợ hiện sinh của Ivan Ilyich vẫn là những đặc điểm không thể dập tắt trong đời sống nội tâm của chúng ta.

Đọc những cuốn sách kinh điển đưa ta vào hành trình khám phá chung của nhân loại. Đó là hành trình xuyên văn hóa và xuyên thời gian.

Ngay cả khi trong hành trình ấy, bạn bắt gặp những tư tưởng đã lỗi thời, những nhận định thiếu hiểu biết hay thậm chí mang tính xúc phạm thì đó cũng là điều tốt. Như nhà phê bình Michael Dirda trên tờ Washington Post đã chỉ ra rằng nhận ra sai lầm, thành kiến và những hành vi vô nhân đạo không đồng nghĩa với dung túng chúng.

Dirda viết: “Điều quan trọng là tiếp thu kiến thức, mở rộng nhân sinh quan, thử nhìn thế giới qua con mắt của người khác. Những cuốn sách vĩ đại là bởi chúng đối thoại được với chúng ta, từ thế hệ này qua thế hệ khác".

Những cuốn sách cũ cho phép chúng ta theo dõi được chủ đề tranh luận từ đầu nguồn. Ảnh: Wikimedia Commons.

Đọc để đánh giá lại thế giới hiện đại

Hẳn nhiên, nhiều độc giả hiện đại khi đọc các tác phẩm kinh điển vẫn nhận thấy những tư tưởng ngớ ngẩn, mù quáng hay sai lầm. Không phủ nhận rằng những tác giả này được định hình bởi thời đại, văn hóa và kiến thức chung thời ấy. Họ không nhìn ra những thành kiến và giả định của chính họ, điều mà giờ đây chúng ta nhận thấy rõ ràng hơn nhờ khoảng cách lịch sử.

Nhưng cũng nên nhớ rằng, bản thân chúng ta cũng không tránh được những thành kiến và giả định của thời đại mới. Những điều này vẫn che mờ khả năng giải quyết các vấn đề phức tạp của chúng ta và thế hệ tương lai hẳn cũng sẽ nhìn vào những sáng tác hiện nay với vẻ hoài nghi tương tự.

Đọc những cuốn sách cũ sẽ giúp chúng ta tránh được những hạn chế này. Hòa mình vào các nền văn hóa và tư tưởng của thời đại trước sẽ cho chúng ta hiểu về cái gọi là "giá trị của sự kỳ lạ" (theo Jeffery Brenzel, giảng viên khoa triết học của trường Đại học Yale). Theo Brenzel, đọc sách cũ sẽ đem lại trải nghiệm như đi du lịch nước ngoài. Và sau khi được trải nghiệm nền văn hóa khác, người du hành trở về nước và nhìn nhận nền văn hóa của họ khác đi.

Họ cởi mở hơn với những giả định của chính họ và học cách xem xét lại những giả định đó một cách thấu đáo hơn.

Đọc để tham gia vào cuộc tranh luận lớn

Theo nhà văn C.S Lewis, lựa chọn chỉ đọc sách đương đại là ta chỉ đang tham gia vào giữa chừng cuộc tranh luận. Cứ thế nhảy vào và theo dòng câu chuyện. Tuy nhiên, nếu tham gia cuộc tranh luận này từ đầu, bạn sẽ nắm bắt tốt hơn. Những cuốn sách cũ lưu giữ những chủ đề đàm thoại này, cho phép chúng ta theo dõi được chủ đề tranh luận từ đầu nguồn.

Ta bắt gặp tư tưởng tương đồng ở triết gia Alfred North Whitehead khi ông nói: "Bạn đơn giản không thể nghiên cứu lịch sử tư tưởng phương Tây mà không bắt gặp những đối chiếu dẫn về Plato và Socrates. Bạn không thể đọc được một nhà tư tưởng không bị ảnh hưởng bởi những ý tưởng này theo một cách nào đó. Chính những tư tưởng lớn từ xưa đã khiến họ đặt ra những câu hỏi mới”.

Đọc vì sự kết nối tự nhiên

Sách kinh điển có thể truyền cảm hứng, vừa khiến ta thấy ngần ngại lại vừa thách thức, khiêu khích ta. Sách kinh điển có thể truyền cho chúng ta không chỉ kiến thức và trí tuệ mà còn cả những cung bậc cảm xúc của con người.

Nhưng trải nghiệm này chỉ đến khi ta tiếp cận sách kinh điển với tinh thần tự nguyện.

Như Mark Twain từng châm biếm: “Một tác phẩm kinh điển là thứ mà mọi người đều muốn đọc và không ai muốn đọc”. Cũng dễ hiểu khi thế hệ mới với khả năng tập trung ngày một ngắn hơn không cảm thấy sẵn sàng đắm mình vào một tác phẩm kinh điển đồ sộ.

Theo BigThink, để khắc phục suy nghĩ này, đừng tiếp cận những cuốn sách cũ hơn theo cách chúng ta đã làm ở trường. Đây không phải là những nhiệm vụ mà bạn cần phải làm để trở nên "có học", "có văn hóa" hay để có thể "diễu võ dương oai".

Hãy cứ đợi cho đến khi một tác phẩm kinh điển cụ thể nào đó khiến bạn tò mò. Nếu bạn chưa sẵn sàng tiếp thu các triết lý của Plato, hãy thử xem các vở kịch của William Shakespeare hoặc đọc thử thơ lãng mạn của John Keats. Nếu những gợi ý trên không có vẻ hấp dẫn với bạn, hay là thử đọc truyện trinh thám, truyện kinh dị thời Victoria xem.

Tranh The House of Usher của Abigail Larson. Ảnh: the-artifice.

Nhân loại đã tích trữ được một kho tàng thư viện đủ rộng lớn để cho chúng ta có thừa lựa chọn rồi. Vì vậy, hãy cứ mở lòng và ngó xem có gì hấp dẫn bạn chưa.

Nhà văn Italo Calvino từng gọi sách kinh điển là "những cuốn sách đem lại trải nghiệm quý giá cho những ai đã đọc và yêu thích chúng; vẫn đem lại trải nghiệm quý giá cho những ai dành cơ hội cho chúng khi họ thấy sẵn sàng".

Những tác phẩm này đã chờ đợi một thời gian dài (có khi là hàng thế kỷ) để có được vị trí vững chắc trên các giá sách rồi. Thêm vài năm nữa có là gì? Miễn là chúng ta cho chúng cơ hội chờ trên kệ sách và khi thời điểm đến, lấy chúng xuống khỏi kệ là được.

Minh Hùng