Lý do nỗ lực thúc đẩy hòa bình tại Ukraine của ông Trump nhận được ủng hộ ngày càng tăng ở châu Âu

Các nhà lãnh đạo châu Âu đang cân nhắc khả năng lấp đầy khoảng trống tài trợ cho Kyiv trong trường hợp chính quyền Trump sắp tới quyết định cắt giảm viện trợ. Tuy nhiên, bên cạnh vấn đề tài chính, nhiều quan chức phương Tây cũng nhận thấy sự cấp bách của việc tìm kiếm một giải pháp để chấm dứt xung đột. Họ nhấn mạnh rằng Nga đang ngày càng chiếm ưu thế, trong khi Ukraine gặp khó khăn lớn trong việc duy trì lực lượng và nguồn cung vũ khí cần thiết.

Thay đổi quan điểm về đàm phán hòa bình

Theo Wall Street Journal (WSJ), mối quan hệ ngày càng đồng thuận giữa châu Âu và chính quyền Trump trong việc cởi mở với các cuộc đàm phán hòa bình đánh dấu một bước chuyển lớn so với sáu tháng trước. Thời điểm đó, các quan chức châu Âu bày tỏ sự lo ngại rằng cam kết của nhóm Trump về việc nhanh chóng chấm dứt chiến tranh có thể dẫn đến một thỏa thuận với Điện Kremlin, mà hậu quả là Ukraine phải chịu những nhượng bộ đáng kể. Thay đổi này phản ánh áp lực gia tăng đối với châu Âu trong việc tìm kiếm một giải pháp ngoại giao khả thi, mặc dù những lo ngại về các điều khoản bất lợi cho Ukraine vẫn còn nguyên vẹn.

Tổng thống Volodymyr Zelensky đã bày tỏ hy vọng rằng lời nói cứng rắn của ông Trump về sức mạnh của Mỹ có thể buộc Moscow tiến tới hòa bình - Ảnh: WSJ

Tuy nhiên, mối lo ngại sâu sắc của châu Âu vẫn tập trung vào khả năng chính quyền ông Trump có thể hạn chế vai trò của Ukraine trong việc định hình các phương thức giải quyết ngoại giao. Các nhà lãnh đạo châu Âu lo lắng rằng tổng thống đắc cử có thể nhượng bộ một số yêu cầu từ Nga trong các cuộc đàm phán ngừng bắn hoặc hòa bình, điều này có thể gây tổn hại đến lợi ích lâu dài của Kyiv và sự toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine.

Tổng thống Volodymyr Zelensky đã công khai ca ngợi lập trường mạnh mẽ của ông Trump, bày tỏ hy vọng rằng những tuyên bố cứng rắn về sức mạnh của Mỹ có thể tạo áp lực buộc Moscow phải tiến tới hòa bình. Tuy nhiên, ông cũng không giấu được mối lo ngại về những rủi ro trong các cuộc đàm phán với Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Sau cuộc điện đàm giữa Thủ tướng Đức Olaf Scholz và Tổng thống Nga Vladimir Putin vào hôm 15.11, ông Zelensky đã lên tiếng cảnh báo về nguy cơ của các cuộc đàm phán mang tính biểu tượng. Ông nhận định rằng cuộc gọi có thể mở ra "chiếc hộp Pandora", tạo tiền lệ cho những cuộc trò chuyện không mang lại kết quả thực chất.

"Đây chính xác là điều Nga mong muốn từ lâu: phá vỡ sự cô lập mà Moscow đang phải đối mặt", ông Zelensky nói trong bài phát biểu buổi tối, đồng thời nhấn mạnh rằng các cuộc đàm phán thông thường mà không có hành động cụ thể chỉ kéo dài tình trạng bế tắc.

Trong khi đó, nhóm chuyển giao của ông Trump ngày càng tin tưởng rằng Ukraine sẽ sớm buộc phải chấp nhận ngồi vào bàn đàm phán do những thất bại trên chiến trường. Trump và các cố vấn của ông lập luận rằng Kyiv, trước áp lực từ các cuộc tấn công ngày càng mạnh mẽ của Nga, sẽ không còn lựa chọn nào khác ngoài việc cân nhắc các giải pháp ngoại giao.

Mặc dù vậy, các quan chức Ukraine vẫn công khai tái khẳng định mục tiêu giành lại gần 20% lãnh thổ hiện đang bị Nga kiểm soát. Tuy nhiên, một xu hướng đáng chú ý là thái độ của công chúng Ukraine đang dần chuyển biến. Các cuộc thăm dò cho thấy sự chấp nhận các nhượng bộ lãnh thổ tiềm năng đang gia tăng, đặc biệt trong bối cảnh Nga tiếp tục đạt được những tiến bộ không lớn nhưng ổn định ở mặt trận phía đông Ukraine.

Một cuộc thăm dò do Viện Xã hội học Quốc tế Kyiv thực hiện vào tháng 10 đã làm nổi bật sự chuyển biến đáng kể trong thái độ của người dân Ukraine đối với các giải pháp hòa bình. Kết quả cho thấy 32% số người được hỏi sẵn sàng chấp nhận nhượng bộ một phần lãnh thổ để đổi lấy việc chấm dứt chiến tranh và bảo vệ nền độc lập quốc gia. Đây là một sự gia tăng đáng kể so với con số 14% của năm trước. Tuy vậy, phần lớn dân chúng vẫn kiên quyết phản đối bất kỳ sự thừa nhận nào về vùng đất bị mất, nhấn mạnh cam kết bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ.

Trong bối cảnh này, Tổng thống Ukraine Zelensky tiếp tục thúc đẩy kế hoạch hòa bình của riêng mình tại các thủ đô phương Tây. Kế hoạch của ông tập trung vào việc đảm bảo nguồn cung vũ khí và các cam kết an ninh lâu dài cho Ukraine, nhằm ngăn chặn khả năng Nga tái vũ trang và tiến hành các cuộc tấn công mới. Ông Zelensky nhấn mạnh rằng bất kỳ nền hòa bình nào cũng không thể chỉ là một lệnh ngừng bắn tạm thời, bởi điều này sẽ chỉ tạo cơ hội cho Moscow củng cố lực lượng.

Câu hỏi quan trọng vẫn chưa có lời giải là cách ông Trump sẽ thúc đẩy tiến trình hòa bình và liệu ông Putin có tham gia các cuộc đàm phán hay không. Nhóm cố vấn của ông Trump đã đưa ra nhiều kế hoạch khác nhau, tất cả đều đánh dấu sự khác biệt lớn so với chính sách "chừng nào còn cần thiết" của chính quyền ông Joe Biden. Một trong những đề xuất đáng chú ý là yêu cầu Ukraine cam kết không gia nhập NATO trong vòng 20 năm, đổi lại là việc nhận được các vũ khí hiện đại để củng cố khả năng tự vệ trước nguy cơ bị Nga tấn công lần nữa.

Châu Âu đứng trước lựa chọn khó khăn

Trong khi chính phủ Đức đã công khai phản đối việc Ukraine gia nhập NATO trong tương lai gần, vẫn còn nhiều dấu hỏi về việc liệu các đồng minh châu Âu khác có đồng ý với quan điểm này hay không. Ngay cả khi các nước đồng ý rằng cần phải khởi động các cuộc đàm phán hòa bình, sự thống nhất về các điều kiện cụ thể vẫn là một thách thức lớn.

Tại hội nghị thượng đỉnh ở Budapest tuần trước, các nhà lãnh đạo châu Âu lần đầu tiên thảo luận nghiêm túc về kịch bản Mỹ cắt giảm viện trợ cho Ukraine sau khi ông Trump nhậm chức vào tháng 1. Những cuộc trao đổi này phản ánh mối lo ngại ngày càng lớn về khả năng duy trì hỗ trợ tài chính và quân sự cho Kyiv nếu Washington thay đổi chính sách.

Tuy nhiên, sau một loạt cuộc điện đàm với tổng thống đắc cử Mỹ, các quan chức châu Âu đã có cái nhìn lạc quan hơn. Dù ông Trump tỏ ra quyết tâm đạt được một giải pháp ngoại giao để chấm dứt chiến tranh, ông cũng lắng nghe cảnh báo rằng bất kỳ dấu hiệu yếu kém nào trong việc hỗ trợ Ukraine có thể không chỉ làm suy yếu vị thế của phương Tây.

Mặc dù vậy, sự chia rẽ trong nội bộ châu Âu vẫn rất rõ ràng. Một số quốc gia như: Ba Lan, các nước vùng Baltic và Scandinavia tiếp tục ủng hộ mạnh mẽ quan điểm rằng châu Âu phải sát cánh cùng Ukraine "chừng nào còn cần thiết". Ngược lại, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Ý Giorgia Meloni bày tỏ sự thận trọng, đặt câu hỏi liệu châu Âu có thể cung cấp đầy đủ hỗ trợ quân sự, nhân đạo và tài chính nếu Mỹ giảm viện trợ hay không.

Thủ tướng Hungary Viktor Orban, từ lâu đã ủng hộ cách tiếp cận của ông Trump, cho rằng châu Âu cần tìm kiếm một chiến lược thực tế hơn để nhanh chóng kết thúc chiến tranh. Ông lập luận rằng mục tiêu giành chiến thắng hoàn toàn của Ukraine, bao gồm việc tái chiếm toàn bộ lãnh thổ, là không khả thi trong tình hình hiện tại và châu Âu nên tập trung vào việc đạt được hòa bình ngay cả khi phải chấp nhận những nhượng bộ.

Ngay cả ở những quốc gia vốn ủng hộ Kyiv nhiều hơn, kỳ vọng dần dịch chuyển sang khả năng ngăn chặn Nga giành chiến thắng quyết định, thay vì đạt được mục tiêu giành lại toàn bộ lãnh thổ. Một số nhà ngoại giao nhấn mạnh rằng việc kết thúc chiến tranh sớm hơn có thể thực sự bảo vệ được một Ukraine độc lập, mặc dù phải đánh đổi bằng việc nhượng lại một phần lãnh thổ. Quan điểm này, dù gây tranh cãi, đang ngày càng nhận được sự quan tâm khi châu Âu phải đối mặt với những thách thức tài chính và chính trị lớn hơn trong việc duy trì cuộc chiến kéo dài.

Tương lai các cuộc đàm phán hòa bình

Châu Âu hiện đang đối mặt với những lo ngại thực sự về tương lai của các cuộc đàm phán hòa bình, đặc biệt trong bối cảnh không rõ ràng về cách thức các cuộc đàm phán diễn ra. Nếu Ukraine không được phép gia nhập NATO như một phần của thỏa thuận hòa bình, các quan chức châu Âu nhấn mạnh rằng Kyiv cần phải được đảm bảo hỗ trợ quân sự đủ mạnh để tự vệ trước các cuộc tấn công tiềm tàng từ Nga trong tương lai. Họ cũng kêu gọi sự tham gia liên tục của Mỹ để duy trì nỗ lực hỗ trợ Ukraine và đảm bảo rằng cả châu Âu lẫn Ukraine đều có tiếng nói trong việc định hình số phận cuộc xung đột cũng như an ninh tương lai của khu vực.

Một số nhà ngoại giao cấp cao châu Âu cảnh báo rằng các quốc gia trong khu vực cần chuẩn bị cho khả năng ông Trump yêu cầu lực lượng quân đội châu Âu trực tiếp đảm nhận vai trò bảo đảm an ninh cho Ukraine. Điều này bao gồm giám sát một lệnh ngừng bắn dọc theo một đường ranh giới tiếp xúc kéo dài. Tuy nhiên, các quyết định như vậy sẽ đặt ra thách thức chính trị lớn đối với các chính phủ châu Âu, đặc biệt là với những cường quốc hạt nhân như Anh và Pháp. Nếu bước đi này được thực hiện mà không có sự hỗ trợ hoặc cam kết rõ ràng từ phía Mỹ, nguy cơ rủi ro sẽ càng gia tăng, đặc biệt nếu Nga quyết định tiếp tục các hành động quân sự trong tương lai.

Trong khi đó, Ukraine vẫn đang đối mặt với áp lực khổng lồ từ các cuộc tấn công quân sự không ngừng của Nga. Các quan chức Ukraine coi những cuộc không kích gần đây là phản ứng mạnh mẽ của Moscow trước những tín hiệu ngày càng rõ ràng từ châu Âu về việc thúc đẩy một thỏa thuận hòa bình.

Andrii Sybiha, Bộ trưởng Ngoại giao Ukraine, nhấn mạnh quan điểm rằng hòa bình chỉ có thể đạt được thông qua sức mạnh, chứ không phải sự nhượng bộ. Tổng thống Volodymyr Zelensky cũng đồng tình, khẳng định: “Toàn thế giới đều thấy và hiểu rằng chúng ta đang tự vệ trước cái ác tuyệt đối, thứ không hiểu ngôn ngữ nào ngoài ngôn ngữ của vũ lực”. Lời tuyên bố của ông Zelensky phản ánh quyết tâm của Kyiv trong việc không chỉ bảo vệ lãnh thổ mà còn duy trì lập trường cứng rắn trước bất kỳ áp lực nào từ cả Nga lẫn các đồng minh.

Hoàng Vũ