Lý do ông Trump muốn kiểm soát các nhà máy điện hạt nhân Ukraine

Theo The Hill, đề xuất này xuất hiện trong bối cảnh Kyiv và Moscow đang thảo luận về lệnh ngừng bắn một phần, tập trung vào bảo vệ cơ sở hạ tầng năng lượng và hạt nhân.

Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Nhà Trắng - Ảnh: Washington Post

Kiểm soát các nhà máy hạt nhân

Trong cuộc điện đàm với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky vào ngày 18.3, ông Trump đã nêu ra ý tưởng rằng việc Mỹ sở hữu và kiểm soát các nhà máy điện hạt nhân của Ukraine sẽ là biện pháp bảo vệ tốt nhất để đảm bảo sự ổn định của hệ thống năng lượng quốc gia này.

Cố vấn an ninh quốc gia Mike Waltz và Ngoại trưởng Marco Rubio sau đó đã đưa ra tuyên bố chung, nhấn mạnh rằng Mỹ có thể cung cấp chuyên môn và hỗ trợ kỹ thuật cần thiết để vận hành các cơ sở này một cách an toàn.

"Việc Mỹ kiểm soát các nhà máy điện hạt nhân không chỉ giúp bảo vệ cơ sở hạ tầng quan trọng mà còn hỗ trợ Ukraine duy trì sự ổn định về năng lượng trong thời gian cuộc chiến tiếp diễn", tuyên bố chung của ông Waltz và ông Rubio nêu rõ. Họ cũng nhấn mạnh rằng Mỹ có thể sử dụng kinh nghiệm quản lý ngành điện và tiện ích để giúp Ukraine đảm bảo an toàn cho các cơ sở hạt nhân quan trọng.

Mối liên hệ với thỏa thuận khoáng sản

Theo một số nguồn tin, đề xuất của ông Trump có thể liên quan đến kế hoạch khai thác khoáng sản chiến lược ở Ukraine. Trước đó, Tổng thống Trump từng đề xuất một thỏa thuận khoáng sản với Ukraine như một phần của kế hoạch thanh toán cho các khoản viện trợ quân sự mà Mỹ cung cấp. Tuy nhiên, kế hoạch này đã bị đình trệ sau cuộc họp gây tranh cãi tại Phòng Bầu dục vào cuối tháng trước.

Tờ New York Times đưa tin rằng ông Trump coi việc kiểm soát nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia - cơ sở hạt nhân lớn nhất châu Âu, hiện đang do Nga kiểm soát, là một yếu tố quan trọng để tiếp cận nguồn tài nguyên khoáng sản phong phú của Ukraine.

Nhà máy này nằm trong khu vực chiến sự ở phía đông nam Ukraine, và bất kỳ sự thay đổi nào về quyền kiểm soát cũng sẽ tác động đến cán cân quyền lực trong cuộc xung đột.

Phản ứng của Ukraine

Trong tuyên bố sau cuộc điện đàm với ông Trump, Tổng thống Zelensky hôm 19.3 không đề cập đến thỏa thuận khoáng sản hay quyền kiểm soát của Mỹ đối với các nhà máy hạt nhân. Tuy nhiên, ông bày tỏ sự ủng hộ đối với các nỗ lực của ông Trump trong việc thúc đẩy lệnh ngừng bắn một phần, đồng thời cam kết tiếp tục hợp tác chặt chẽ với Nhà Trắng.

"Chúng tôi đã nhất trí rằng Ukraine và Mỹ nên tiếp tục hợp tác để đạt được mục tiêu thực sự chấm dứt cuộc chiến và thiết lập hòa bình lâu dài. Chúng tôi tin rằng với sự lãnh đạo của Mỹ và Tổng thống Trump, hòa bình có thể đạt được trong năm nay", ông Zelensky tuyên bố.

Bất chấp sự ủng hộ của ông Zelensky đối với việc hợp tác với Mỹ, vẫn chưa có dấu hiệu nào cho thấy Ukraine sẵn sàng chấp nhận việc Mỹ kiểm soát cơ sở hạ tầng năng lượng của mình. Kyiv từ lâu đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giữ quyền kiểm soát các tài nguyên quan trọng trong nước, đặc biệt là các cơ sở hạt nhân.

Nếu Ukraine đồng ý để Mỹ kiểm soát các nhà máy điện hạt nhân, điều này có thể củng cố hơn nữa mối quan hệ chiến lược giữa Washington và Kyiv. Mỹ không chỉ trở thành một đối tác quân sự quan trọng mà còn có vai trò lớn hơn trong việc đảm bảo an ninh năng lượng cho Ukraine. Điều này cũng có thể giúp Kyiv tăng cường khả năng phòng thủ trước các cuộc tấn công từ Nga, đặc biệt là trong bối cảnh xung đột chưa có dấu hiệu hạ nhiệt.

Tuy nhiên, việc trao quyền kiểm soát các cơ sở hạt nhân cho Mỹ cũng có thể gây ra tranh cãi nội bộ tại Ukraine. Một số nhà quan sát lo ngại rằng điều này có thể làm suy yếu chủ quyền của quốc gia này, trong khi các chính trị gia theo đường lối bảo thủ có thể phản đối việc để nước ngoài kiểm soát tài nguyên quan trọng.

Trước đó một ngày, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã ra lệnh dừng các cuộc tấn công vào hạ tầng năng lượng của Ukraine trong vòng 30 ngày sau khi trao đổi với ông Trump. Tuy nhiên, phía Kyiv cáo buộc Moscow đã không tuân thủ cam kết.

Ngoài ra, ông Zelensky tiết lộ rằng giới chức Mỹ và Ukraine có thể gặp nhau tại Ả Rập Saudi trong những ngày tới để tổ chức vòng hòa đàm thứ 2, tập trung vào việc thiết lập một thỏa thuận ngừng bắn một phần.

Trước đó, Steve Witkoff, đặc phái viên của ông Trump, cũng xác nhận Nga và Mỹ dự kiến sẽ tiếp tục các cuộc đàm phán về thỏa thuận ngừng bắn tại Ukraine vào ngày 23.3 tại Ả Rập Saudi. Hiện vẫn chưa rõ liệu hai cuộc gặp này có liên quan đến nhau hay không.

Quan điểm của Nga

Đề xuất của ông Trump được đưa ra chỉ một ngày sau cuộc điện đàm kéo dài gần ba giờ giữa ông và Tổng thống Nga Vladimir Putin. Cuộc thảo luận này xoay quanh việc triển khai lệnh ngừng bắn một phần, tập trung vào bảo vệ các cơ sở năng lượng và hạ tầng quan trọng. Tuy nhiên, không có dấu hiệu nào cho thấy Nga sẵn sàng từ bỏ quyền kiểm soát đối với Zaporizhzhia - nhà máy hạt nhân mà Moscow đã chiếm giữ từ năm 2022.

Moscow nhiều lần nhấn mạnh rằng bất kỳ sự can thiệp nào của phương Tây vào lĩnh vực năng lượng của Ukraine đều có thể bị coi là một hành động leo thang xung đột. Trước đây, Nga đã cáo buộc phương Tây sử dụng viện trợ quân sự và tài chính như một cách để gia tăng ảnh hưởng tại Ukraine.

Đề xuất của ông Trump đặt ra nhiều câu hỏi về tác động đối với mối quan hệ giữa Mỹ, Ukraine và Nga trong thời gian tới. Nếu đề xuất này được theo đuổi nghiêm túc, nó có thể trở thành một điểm nóng ngoại giao và quân sự trong cuộc chiến ở Ukraine.

Việc Nga phản ứng như thế nào trước kế hoạch của Trump sẽ là yếu tố quan trọng quyết định hướng đi tiếp theo của cuộc xung đột. Nếu Moscow coi đây là một hành động khiêu khích, chiến tranh có thể tiếp tục kéo dài. Tuy nhiên, nếu các bên có thể đạt được thỏa thuận hợp lý, đây có thể là một bước tiến quan trọng trong việc tìm kiếm giải pháp ngoại giao cho cuộc chiến tại Ukraine.

Hoàng Vũ