Lý do Việt Nam từng sở hữu chiếc 'xe tăng kỳ lạ' AMX-13-75 của Pháp

Xe tăng hạng nhẹ AMX-13 do hãng Atelier de Construction d'lssy-les-Moulineaus (Pháp) nghiên cứu phát triển từ năm 1946. Đây được xem là một trong những loại xe tăng thành công nhất của nước Pháp với tổng cộng 7.700 chiếc được chế tạo, trong đó xuất khẩu 3.400 chiếc tới 25 nước. Tuy nhiên, các tài liệu tiếng Anh không ghi nhận AMX-13 được trang bị cho Quân đội Nhân dân Việt Nam. Vậy tại sao bộ đội Việt Nam lại sở hữu AMX-13, thậm chí là dùng để chiến đấu chống quân Mỹ.

Theo đó, năm 1971, sau khi đánh bại cuộc hành quân Chenla II của quân Lon Nol (Campuchia), bộ đội ta đã thu được một xe tăng hạng nhẹ AMX-13-75 trong tình trạng pháo không có khóa nòng. Chiếc xe này nằm trong số 40 chiếc mà chính phủ Pháp viện trợ cho Campuchia năm 1971.

AMX-13-75 (hay còn được gọi là AMX-13 Model 51 hoặc AMX-51) được coi là biến thể của dòng xe tăng hạng nhẹ AMX-13, được sản xuất hàng loạt số lượng lớn. Con số 75 có nghĩa là nó trang bị pháo chính 75mm FL-10 được thiết kế dựa trên pháo L/71 Panther của Đức.

Xe tăng AMX-13 có trọng lượng tổng thể 15 tấn, dài tổng thể 6,36m, rộng 2,5m, cao 2,3m. Nó được dự định thực hiện nhiệm vụ yểm trở cho quân đổ bộ đường không.

Vì là dòng tăng hạng nhẹ, đề cao tính cơ động nên AMX-13 không có vỏ thép dày. Phần thân xe và tháp pháo chỉ có thể chống được đạn súng máy, đạn pháo nhỏ, mảnh đạn. Việc lắp thêm các diềm chắn hai bên thân xe có thể chịu được đạn xuyên giáp 20mm.

AMX-13 được giới quân sự đánh giá là có cấu trúc khá kỳ lạ, khác hẳn với xe tăng hạng nhẹ truyền thống. Theo đó, động cơ được bố trí phía trước xe, nằm tiếp sau là buồng điều khiển, cuối cùng là buồng chiến đấu. Cách bố trí này giống với một số loại xe thiết giáp chở quân như M113 sau này, hơn là xe tăng truyền thống.

Tháp pháo của AMX-13 cũng là thiết kế khá bất bình thường, nó gồm 2 phần: trên và dưới. Trong đó, phần dưới được lắp như tháp pháo trên các xe tăng thông thường. Phần trên với pháo chính được gắn vào hai trục nâng, có thể di chuyển theo phương thẳng cho pháo thủ khi ngắm mục tiêu.

Dẫu sao, kiểu tháp pháo như vậy cho phép ngoài việc bố trí 2 người thuộc kíp xe trong tháp pháo, có thể lắp thêm hai hộp tiếp đạn dạng xoay với 6 viên đạn trong mỗi hộp. Với sự trợ giúp này, cho phép pháo chính có khả năng nạp đạn tự động, nhờ đó tốc độ bắn pháo đạt tới 10-12 phát/phút, kíp lái giảm xuống chỉ còn 3 người. Có thể nói, không phải Nga mà Pháp mới là quốc gia đầu tiên phát triển xe tăng có bộ nạp đạn tự động.

Xe được trang bị động cơ xăng 8Gxb làm mát bằng nước, công suất 250 mã lực nhưng nhờ trọng lượng nhẹ nên xe đạt tốc độ cao tới 60km/h, tầm hoạt động 400km.

Pháo 75mm trên xe tăng hạng nhẹ AMX-13-75 mà bộ đội Việt Nam thu được có khả năng xuyên giáp dày 170mm cách xa 2km. Đáng tiếc do không có khóa nòng nên khẩu pháo này không sử dụng được. Ngoài pháo 75mm, AMX-13 còn được phát triển trang bị pháo 105mm (xuyên giáp 360mm cách 2km); pháo 9mm; dùng khung bệ cho tên lửa chống tăng; pháo phản lực phóng loạt...

Ngày 1/4/1972, Đoàn thiết giáp 26 đã sử dụng chiếc AMX-13-75 (được Việt Nam gọi là M51) tham gia tiến công căn cứ Xa Mát (Tây Ninh). Dù pháo chính không bắn được, kíp lái đã dùng súng máy bắn yểm trợ bộ binh kết hợp với cho động cơ gầm rú uy hiếp tinh thần địch. Sau khi trận đánh kết thúc thắng lợi, xe bị hỏng nặng không thể khôi phục nên nên phải cho phá hủy tại trận địa. Đến đây, chiếc AMX-13-75 duy nhất của lực lượng tăng – thiết giáp Việt Nam đã kết thúc sứ mệnh lịch sử của mình.

Video Bên trong xe tăng hạng nhẹ AMX-13 - Nguồn: Wargaming Europe@Youtube

PV