Lý do vụ thảm sát bãi biển Bondi khiến giới tội phạm học đặc biệt chú ý

Người dân tham gia buổi thắp nến tưởng niệm tại bãi biển Bondi vào ngày 16/12. Ảnh: Getty Images

Theo CNN, trong khi các nhà chức trách điều tra động cơ đằng sau vụ thảm sát ở bãi biển Bondi tuần trước, các nhà tội phạm học hàng đầu lưu ý một đặc điểm bất thường phân biệt vụ xả súng hàng loạt này với những vụ khác: các nghi phạm là thành viên gia đình cùng nhau thực hiện tội ác.

Sajid Akram và con trai Naveed Akram bị cáo buộc giết chết 15 người tại bãi biển nổi tiếng của Sydney trong vụ xả súng hàng loạt có thể là lần đầu tiên trong lịch sử được thực hiện bởi hai cha con - theo Tiến sĩ James Densley, Giáo sư tội phạm học và chuyên gia về các vụ xả súng hàng loạt tại Đại học Metro State ở Minnesota (Mỹ).

Thế giới quan chung và sự đồng thuận trong gia đình

Các vụ thảm sát hàng loạt thường do những kẻ hành động đơn độc gây ra. Theo nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Chính phủ Rockefeller, chưa đến 2% các vụ xả súng hàng loạt được nghiên cứu có liên quan đến hai hoặc nhiều thủ phạm, và một tỉ lệ còn hiếm hơn nhiều khi tính đến mối quan hệ gia đình.

“Khi người thân cùng nhau thực hiện các vụ bạo lực hàng loạt, các yếu tố rủi ro sẽ khác đi”, ông Densley nói với CNN, lưu ý sự khác biệt về động cơ, quan hệ quyền lực và năng lực tổ chức so với những kẻ tấn công đơn độc.

Những người thân cùng nhau phạm tội thường “ít phô trương” hơn, với sự tin tưởng và sự gần gũi, thay cho các mạng trực tuyến thường được những kẻ hành động đơn độc sử dụng.

“Những vụ tấn công này bắt nguồn từ một thế giới quan chung được vun đắp theo thời gian, chứ không phải từ một cá nhân duy nhất tìm kiếm sự nổi tiếng hay công nhận”, Giáo sư Densley nói. “Các thành viên trong gia đình đã chia sẻ thời gian, không gian, thói quen và các cuộc trò chuyện riêng tư. Họ có thể thử nghiệm và diễn tập các ý tưởng mà không gặp phải xung đột xã hội, tạo ra sự củng cố lẫn nhau”.

Các trường hợp minh chứng điều này bao gồm vụ xả súng ở Wieambilla, Australia năm 2022, khi hai anh em và vợ của họ cùng nhau giết chết ba người, và vụ tấn công Charlie Hebdo năm 2015 tại Pháp do hai anh em thực hiện.

Hai trong số những kẻ đánh bom thực hiện các vụ tấn công khủng bố ở Sri Lanka năm 2019 là con trai của một thương gia giàu có, trong khi đó cả gia đình đã di cư đến Syria và Iraq vào thời kỳ đỉnh cao của cái gọi là "vương quốc Hồi giáo" tự xưng của nhóm khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS). Và vụ tấn công khủng bố San Bernadino năm 2015 được thực hiện bởi một cặp vợ chồng.

Nhưng một vụ tấn công khủng bố do cha con cầm đầu ở Sydney đã tạo ra một tiền lệ mới.

Sajid Akram tập bắn súng tại một vùng nông thôn, nghi là ở New South Wales, Australia, vào tháng 10/2025. Ảnh: Cảnh sát New South Wales

Cảnh sát cho biết Sajid Akram, 50 tuổi, và Naveed Akram, 24 tuổi, đã nhắm mục tiêu vào một buổi lễ kỷ niệm của người Do Thái, với động cơ là hệ tư tưởng của Nhà nước Hồi giáo (IS). Theo tài liệu tòa án, Naveed Akram bị cáo buộc đã tham gia huấn luyện sử dụng súng với cha mình vào tháng 10.

Naveed Akram tại một trường bắn, nghi là ở New South Wales, Australia, vào tháng 10. Ảnh: Cảnh sát New South Wales

Hai người này đã đến Philippines vào tháng trước, thăm một khu vực có lịch sử đau thương về chủ nghĩa cực đoan Hồi giáo, và những lá cờ IS tự chế đã được tìm thấy trong xe của họ sau vụ tấn công.

Hai cha con nghi phạm bị cáo buộc đã quay video chia sẻ quan điểm cho thấy họ tuân theo "hệ tư tưởng cực đoan bạo lực có động cơ tôn giáo". Cà hai cũng đã luyện tập bắn súng trước vụ tấn công ở một vùng nông thôn của Australia - theo một bản cáo trạng được thẩm phán công bố ngày 23/12.

Thứ bậc và sự phụ thuộc trong gia đình

Theo Giáo sư Densley, thứ bậc và sự phụ thuộc trong gia đình cũng là những yếu tố có thể ảnh hưởng đến việc ai là người khởi xướng, ai là người lãnh đạo và ai là người đi theo. Điều đó thể hiện rõ nhất ở vụ hai anh em dàn dựng vụ đánh bom giải Marathon Boston năm 2013, kích nổ hai quả bom tự chế gần vạch đích khiến ba người thiệt mạng và hơn 260 người khác bị thương.

“Trong trường hợp đó, người anh trai đóng vai trò chủ đạo trong khi người em trai chỉ làm theo”, Giáo sư Densley nói.

Sự khen ngợi và chấp thuận là những động lực xã hội khác trong bạo lực giữa cha và con - theo James Alan Fox, Giáo sư tội phạm học tại Đại học Northeastern ở Massachusetts.

“Người cha khen ngợi con trai vì đã làm theo sự chỉ đạo của mình, và người con trai tìm kiếm sự chấp thuận của cha”, ông Fox nói. “Ở một mức độ nào đó, người con trai đang hợp tác và tham gia vào vụ giết người để làm hài lòng cha mình, nhưng bản thân anh ta có thể không thực sự cam kết với nhiệm vụ đó”.

Tuổi tác cũng thường là yếu tố ảnh hưởng đến những động lực này, ông Fox nói thêm. “Thông thường, người lớn tuổi hơn đóng vai trò là người chỉ đạo, còn người trẻ hơn là người theo sau”.

Hiện trường vụ xả súng tại bãi biển Bondi ở Sydney, Australia. Ảnh: THX/TTXVN

Chính phủ của Thủ tướng Anthony Albanese ngày 23/12 đã xác nhận sẽ tăng cường hình phạt hình sự đối với các hành vi kích động thù hận và một tội danh nghiêm trọng mới đối với người lớn bị phát hiện đang cực đoan hóa trẻ em.

“Việc cực đoan hóa giới trẻ chưa từng có tiền lệ này phải chấm dứt. Chúng ta sẽ không cho phép những kẻ cực đoan dụ dỗ và tẩy não con cái chúng ta vào lòng thù hận hoặc chủ nghĩa khủng bố”, Bộ trưởng Tư pháp Michelle Rowland nói.

Hoạt động chuẩn bị cho vụ tấn công được điều tra kỹ lưỡng

Hoạt động chuẩn bị có thể thay đổi khi một vụ tấn công được thực hiện bởi nhiều hơn một người, Giáo sư Densley giải thích. Việc có hai người chia nhau nhiệm vụ – trinh sát, lập kế hoạch, tìm nguồn vũ khí, vận chuyển và giám sát – cho phép một cuộc tấn công có tổ chức hơn mà không cần một âm mưu lớn từ bên ngoài.

Trong một vụ tấn công do cha con thực hiện, người cha cũng có thể “loại bỏ các rào cản thực tế, đặc biệt nếu họ kiểm soát tiền bạc, phương tiện vận chuyển hoặc vũ khí”.

Trong vụ Bondi, đoạn phim cho thấy Naveed Akram bắn vào đám đông từ một cây cầu nhìn ra bãi biển. Theo các tài liệu tòa án, cả hai cũng bị cáo buộc đã tiến hành trinh sát địa điểm tấn công vài ngày trước đó.

Thu Hằng/Báo Tin tức và Dân tộc