Lý giải hiện tượng mạng thay thế ngôi sao truyền thống, nhìn từ lát cắt 'Ninh Dương Story'

Trường hợp Ninh Dương Story tại Việt Nam cho thấy mạng xã hội đang định hình lại khái niệm “người nổi tiếng” và là một lát cắt trong văn hóa đại chúng.

Từ sân khấu hào nhoáng đến phiên bản đời thực

Nếu thế kỷ 20, danh tiếng gắn liền với màn bạc, sân khấu ca nhạc hay bóng đá, thì thế kỷ 21 đã mở ra một sân chơi mới là mạng xã hội. Với TikTok, YouTube Shorts hay Facebook Reels, bất cứ ai cũng có thể “ra mắt công chúng” bằng vài đoạn clip ngắn.

Sự khác biệt nằm ở cách đo lường. Trước đây, ngôi sao được công nhận qua giải thưởng, thành tích nghệ thuật hoặc cống hiến xã hội. Ngày nay, danh tiếng được quy đổi thành lượt xem, lượt thích, lượt chia sẻ.

Thuật toán trở thành “nhà sản xuất vô hình”, quyết định ai được xuất hiện và ai bị lãng quên. Các học giả gọi đây là hiện tượng "celebrity by algorithm - người nổi tiếng nhờ thuật toán, chứ không hẳn nhờ tài năng.

Điều này làm cho sự nổi tiếng mang tính “dân chủ hóa” hơn bao giờ hết. Trường hợp Ninh Dương Story là minh chứng: không cần MV tiền tỉ, không cần chiến dịch truyền thông, họ nổi lên nhờ những câu chuyện đời thường, giản dị nhưng tạo đồng cảm mạnh mẽ.

Đây cũng là yếu tố phù hợp với tâm lý Gen Z - thế hệ đề cao sự chân thực. Giới trẻ không còn say mê hình ảnh hào nhoáng, mà tìm kiếm “phiên bản đời thực” của chính họ trong các hiện tượng mạng.

Người nổi tiếng khác gì ngôi sao?

Cần phân biệt rõ: người nổi tiếng (celebrity) và ngôi sao (star). Ngôi sao thường có tài năng trong nghệ thuật hay thể thao, được khẳng định qua giải thưởng và đóng góp lâu dài. Người nổi tiếng trên mạng xã hội lại có thể không sở hữu tài năng đặc biệt, nhưng họ giỏi sáng tạo nội dung, nắm bắt xu hướng và kết nối khán giả.

Ninh Dương Story không phải ca sĩ hay diễn viên, nhưng vẫn là một trong những cái tên được nhắc nhiều nhất vài năm qua. Họ được gắn mác Hot TikToker, KOL, Influencer - những khái niệm mới của kỷ nguyên số. Sức hút đến từ cách kể chuyện giản dị, đôi khi có phần "ngô nghê" nhưng gần gũi.

Trao đổi với Một Thế Giới, TS Võ Thị Diễm Trang (Giảng viên ngành Quan hệ công chúng, Đại học RMIT Việt Nam) cho biết: Hiện tượng Ninh Dương Story phản ánh sự thay đổi thị hiếu: công chúng, đặc biệt giới trẻ, ưu tiên sự chân thực hơn là vẻ hoàn hảo. Ninh Dương Story trở thành biểu tượng bởi họ giống “người quen nổi tiếng”, vừa gần vừa truyền cảm hứng.

Ở góc độ tâm lý đám đông, cơ chế “thưởng-phạt” tức thì trên nền tảng (like, tim, bình luận) khiến người dùng hăng hái tham gia, tạo vòng xoáy lan tỏa. Mặt tích cực, đây là cơ hội cho cá nhân trẻ xây dựng thương hiệu. Nhưng mặt trái, nó dễ tạo ra “danh tiếng ảo”, nội dung thiếu chiều sâu và rủi ro scandal.

Trong kỷ nguyên số, sự nổi tiếng không còn là đặc quyền của sân khấu hay điện ảnh.

Từ Việt Nam đến xu hướng toàn cầu

Ở một góc nhìn khác, ThS Nguyễn Thị Nam Phương (Giảng viên ngành truyền thông chuyên nghiệp, Đại học RMIT Việt Nam) cho rằng: Mạng xã hội đã thay đổi hoàn toàn cách một người trở nên nổi tiếng. Trước kia, cá nhân phải xuất hiện trên báo chí, truyền hình, có cả ê kíp phía sau thì nay, chỉ cần một chiếc điện thoại cùng vài thiết bị cần thiết thì bất kỳ ai cũng có thể tự tạo nội dung và xây dựng cộng đồng theo dõi.

Tuy nhiên, điểm khác biệt là nếu như ngôi sao truyền thống được đào tạo bài bản thì người nổi tiếng mạng xã hội hấp dẫn bởi sự chân thực. Họ khiến khán giả cảm thấy “người này giống bạn mình thôi, có gì chia sẻ nấy”. Đây chính là yếu tố giúp các influencer bùng nổ trong vài năm qua.

Tiến sĩ Võ Thị Diễm Trang lý giải sự nổi tiếng trên TikTok chưa hẳn đồng nghĩa với “tài năng” nghệ thuật, mà thể hiện khả năng nắm bắt tâm lý đám đông, sáng tạo nội dung và xây dựng thương hiệu cá nhân. Với Ninh Dương Story, yếu tố “nghệ sĩ” chưa rõ, nhưng họ là lifestyle influencer điển hình, đại diện cho giá trị sống xanh, bình đẳng.

Xu hướng này không chỉ ở Việt Nam. Ở Mỹ, Charli D’Amelio thành ngôi sao toàn cầu nhờ TikTok. Ở Trung Quốc, Luo Tianyi - idol ảo do AI tạo ra - có hàng triệu fan. Tại Hàn Quốc, văn hóa mukbang biến nhiều YouTuber thành “thần tượng ẩm thực”. Việt Nam đang đi theo mô hình tương tự nhưng mang màu sắc “đời thường” hơn.

Khi hiện tượng mạng bước vào "vùng xám"

Ninh Dương Story là một lát cắt trong bức tranh văn hóa số Việt Nam. Influencer có thể không thay thế ca sĩ hay diễn viên, nhưng chắc chắn sẽ chiếm vị trí quan trọng trong đời sống số bởi sự tiện lợi, nhanh chóng và gần gũi.

Thách thức lớn là cân bằng: Làm sao để văn hóa nổi tiếng không dừng ở mức “hiện tượng mạng”, mà còn khuyến khích sáng tạo có chiều sâu và đóng góp thật cho cộng đồng?

Cặp đôi Ninh Anh Bùi và Nguyễn Tùng Dương

Ninh Dương Story tiến đến một bước làm thương mại, biến danh tiếng thành giá trị kinh tế. Họ thông báo tổ chức fan meeting, bán sản phẩm.

Tuy nhiên, sự kiện bán vé đã trở thành tâm điểm gây tranh cãi trên mạng xã hội và đến tối qua (18.9), cặp đôi đã thông báo hủy việc tổ chức buổi fan meeting, hoàn tiền cho fan. Nguyên nhân được Ninh Dương Story chia sẻ là "sự kiện vốn chỉ đơn thuần là buổi gặp gỡ, giao lưu và biểu diễn đã được cấp phép, nay trở thành tâm điểm tranh luận không mong muốn". Và qua sự kiện này, niềm tin của fan ít nhiều cũng lung lay.

Ninh Dương Story chỉ là một lát cắt, nhưng phản chiếu rõ bức tranh văn hóa nổi tiếng Việt Nam hiện nay: Danh tiếng không còn là đặc quyền của số ít, mà là sân chơi mở, nơi bất kỳ ai cũng có thể “thành sao” nếu chạm đúng nhịp thuật toán và tâm lý đám đông.

Nhưng xã hội cũng cần đặt câu hỏi rằng "chúng ta muốn nuôi dưỡng nền văn hóa nổi tiếng dựa trên điều gì: Giá trị thật sự, sự đồng cảm, hay chỉ là những lượt xem, like?".

Nhật Hạ