Lý giải vì sao Đất Mũi có 'làng không cửa'

Từ khi đường Hồ Chí Minh được nối thông về Đất Mũi (huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau), tốc độ đô thị hóa được đẩy mạnh, những ngôi nhà xây khang trang ngày càng mọc lên nhiều hơn nên nhà không cửa nơi đây cũng dần được thay thế bằng những ngôi nhà có cửa.

Một kiểu nhà không cửa đặc trưng ở Đất Mũi

Hiện chỉ còn duy nhất ở ấp Mũi – xóm nhà nằm ở vị trí cuối cùng trên bản đồ Việt Nam vẫn còn duy trì được vài ngôi nhà không cửa. Theo lời của các cụ cao niên, cách đây hơn 20 năm, không chỉ riêng ấp Mũi mà toàn xã Đất Mũi có đến hơn 90% nhà không cửa. Ông Võ Văn Nghĩa, một người dân sống lâu năm ở xóm Mũi, cho biết bà con nơi đây sống chân thật, chan hòa, không tham lam nên chưa bao giờ xảy ra trộm cắp. "Có lẽ do điều kiện địa lý đặc biệt, không có đường bộ kết nối với các địa phương khác nên tính cộng đồng của người dân rất cao, họ đoàn kết và giúp nhau trong hoạn nạn khó khăn nên thành nếp sống đẹp là không làm hại nhau, không tham lam của người khác. Tuy nhiên, từ khi có đường nối thông với các địa phương khác và khách thập phương ra vào liên tục nên người dân ở đây bắt đầu ái ngại và làm cửa nẻo cho an toàn", ông Nghĩa chia sẻ.

Nhà không cửa thân thiện, dễ gần như người dân Đất Mũi

Ông Võ Thanh Tùng, Trưởng ấp Mũi, cho biết bà con cất nhà không làm cửa không phải không có điều kiện làm nổi cái cửa, cũng không phải trong nhà không có tài sản quý giá, mà do trước kia nơi đây tôm cá nhiều, lại dễ kiếm sống, ai làm cũng có ăn nên tuyệt nhiên không có chuyện trộm cắp hay lòng tham; hơn nữa, lối xóm bà con ai cũng tốt bụng, quý mến, yêu thương lẫn nhau, nhà ở cũng vì vậy mà không cần phải cửa đóng then cài.

Nhà không cửa ở Đất Mũi có thiết kế "trống trước hụt sau", rộng rãi và thoáng mát. Do địa hình gần biển, khoảng từ tháng 9 đến tháng 11 mỗi năm, nước biển dâng cao nên đa số những ngôi nhà nơi đây đều làm sàn, cao cách mặt đất từ 1 đến 1,5 m. Sàn nhà được lót bằng ván hoặc có hộ khá hơn thì đổ sàn bằng bê-tông. Nhà ở Đất Mũi hầu hết có một mặt hướng ra lộ và một mặt hướng ra sông, cả 2 mặt đều trống hoác và không có cửa. Đứng ở trước nhà có thể nhìn thấu ra phía sau; toàn bộ tài sản, vật dụng trong nhà được phơi bày ra hết nhưng tuyệt nhiên không có trộm "viếng thăm".

Làng không cửa ở Đất Mũi dường như đã "biến mất" trong vài năm trở lại đây nhưng cũng có vài người vẫn không muốn bỏ tập tục cũ. Dù xây dựng nhà mới khang trang hơn, đầy đủ tiện nghi hơn nhưng chị Nguyễn Thị Thảo ở ấp Mũi vẫn giữ nguyên ngôi nhà không cửa. "Tôi mới cất lại nhà hồi năm 2017, khi Đất Mũi đã thông xe và có nhiều người lạ ra vào nhưng tôi vẫn không nỡ bỏ tập tục để cửa trống hoác như ngày xưa. Mặc dù không làm cửa nhưng mấy năm nay vẫn chưa bị mất mát thứ gì. Với lại bà con lối xóm ở đây tốt lắm, có đi đâu thì nhờ bà con chòm xóm coi chừng. Người lạ mặt mà lui tới là bà con mình phát hiện liền", chị Thảo vui vẻ cho biết.

Dù xây dựng nhà mới khang trang nhưng một số người dân Đất Mũi vẫn giữ lại nét đẹp nhà không cửa

Nhà không cửa gần gũi, thân thiện, vừa minh chứng cho sự yên bình, gắn bó tình làng nghĩa xóm của một làng quê, vừa tạo cảm giác an tâm, tin tưởng cho những ai đặt chân đến nơi cuối cùng cực Nam Tổ quốc. "Cái đáng quý nhất ở những ngôi nhà không cửa chính là sự gắn bó, đậm đà tình làng nghĩa xóm. Người dân mình vẫn còn muốn lưu giữ, tiếp nối phong tục tốt đẹp một thời của cha ông. Tuy nhiên, hiện tại lộ làng thông thương nên những ngôi nhà không cửa cũng đang vơi dần và có lẽ chỉ còn là ký ức mai sau", ông Bùi Thanh Thương, Phó Chủ tịch UBND xã Đất Mũi, trăn trở.

Công an bị… "thất nghiệp"

Đại úy Huỳnh Thanh Trung, Trưởng Công an xã Đất Mũi, cho biết công tác ở đây lâu rồi nhưng chưa ghi nhận vụ việc trộm cắp nào xảy ra ở ấp Mũi.

Ông Nguyễn Hoàng Phúc quê ở Bạc Liêu, xuống ấp Mũi cưới vợ, lập nghiệp gần 20 năm, cho biết: "Xứ này dễ kiếm sống và chẳng có trộm cắp gì hết. Tui không làm phách đâu, vì làm vựa tôm cá nên lúc nào trong nhà cũng có vài chục đến hàng trăm triệu đồng để trên đầu giường. Khách khứa mua bán vô ra nườm nượp nhưng chưa mất cắp đồng nào!".

Ông Mã Công Toại, từng làm Công an xã Đất Mũi, tâm đắc: "Mấy năm tui làm công an, không giải quyết vụ mất cắp nào. Gần đây, Khu Du lịch Đất Mũi hoạt động thu hút khách, có vài kẻ xấu từ nơi khác dại dột kéo đến "kiếm ăn" nhưng không đối tượng nào thoát được. Bà con mình hay lắm, khi phát hiện thì tự dẹp ngay mà không cần đến công an. Cuộc đời làm công an của tôi duy nhất có giải quyết một vụ "mất cắp".

Đó là Tết năm 2010, anh ngư dân trong làng tên Đen để xe máy trước nhà rồi đi ngủ, chìa khóa vẫn cắm nguyên trong ổ. Sáng ra, khi thức giấc không còn thấy chiếc xe nữa mới tá hỏa đi báo công an. Không ngờ, mới thất thểu đi được một đoạn thì anh Đen đã thấy chiếc xe máy của mình "đứng đợi" ở ngay trước trung tâm chợ xã. Thấy lạ, vì lần đầu tiên trong đời nghe có người mất trộm xe máy nên người dân tự tổ chức điều tra, lần hỏi xung quanh. Khi hỏi đến anh Năm bán cà phê ở gần nhà lồng chợ Đất Mũi thì mới biết được nguyên nhân vụ việc. Đó là anh Năm đi nhậu say quá, trên đường lội bộ về mỏi chân, thấy chiếc xe ngoài sân, để nguyên chìa khóa nên lấy chạy về cho đỡ mỏi chân, rồi để xe ở ngoài chợ cho dễ tìm".

Bài và ảnh: PHÙNG DUY NHÂN