Lý giải việc ông Trump bất ngờ ủng hộ Ukraine giành lãnh thổ

Liệu ông Trump có thực sự “chuyển hướng” thành người ủng hộ mạnh mẽ cho Ukraine? Câu hỏi này nhanh chóng trở thành chủ đề bàn tán sôi nổi bên lề khóa họp Đại hội đồng Liên Hợp Quốc tại New York ngày 23/9, sau khi ông Donald Trump khiến giới chức bất ngờ với tuyên bố đứng về phía Ukraine mạnh mẽ nhất từ trước đến nay, khẳng định táo bạo rằng Kiev không chỉ có thể chiến thắng Nga, mà còn giành lại toàn bộ lãnh thổ đã mất.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Tổng thống Mỹ Donald Trump gặp nhau bên lề khóa họp Đại hội đồng Liên Hợp Quốc tại New York ngày 23/9. Ảnh: Reuters

Bài đăng trên Truth Social, được công bố ngay sau cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ và người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky, gây chú ý bởi hai điểm. Thứ nhất, nó đi ngược lại những phát biểu trước đây của Trump rằng Ukraine không thể hy vọng đánh bại một đối thủ lớn hơn. Thứ hai, nó mâu thuẫn với quan điểm mà chính quyền của ông từng đưa ra về việc chấm dứt xung đột - tức là thông qua đàm phán, trong đó Kiev phải nhượng bộ một phần lãnh thổ cho Nga.

Điều gì đằng sau sự thay đổi đột ngột này?

Thứ nhất là thực tế quân sự và kinh tế. Phương Tây cho rằng Nga đang phải trả giá vì cuộc xung đột, cả về nhân lực lẫn tài chính. Chính ông Trump cũng thừa nhận Moscow đang rơi vào “rắc rối kinh tế lớn” và cho rằng điều này củng cố khả năng Ukraine có thể chiến thắng nếu được phương Tây hỗ trợ.

Trên Truth Social, ông Trump viết rằng sau khi hiểu rõ hơn tình hình kinh tế và quân sự của Ukraine và Nga, ông tin rằng “Ukraine, với sự hỗ trợ của Liên minh châu Âu, hoàn toàn có khả năng chiến đấu và GIÀNH LẠI toàn bộ lãnh thổ ban đầu". Ông cũng nhận định cuộc xung đột đang khiến Nga trở nên giống như một “con hổ giấy”, làm Moscow kiệt quệ về tài chính và gặp khó khăn trong việc đảm bảo nguồn nhiên liệu.

“Với thời gian, sự kiên nhẫn cùng sự hỗ trợ tài chính từ châu Âu và đặc biệt là NATO, việc khôi phục đường biên giới ban đầu từ khi xung đột nổ ra hoàn toàn khả thi. Tại sao không?”, ông Trump viết, đồng thời nhấn mạnh: “Ukraine sẽ có thể giành lại đất nước của mình nguyên vẹn và biết đâu còn có thể tiến xa hơn thế! Ông Putin và nước Nga đang rơi vào khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng và đây chính là thời điểm để Ukraine hành động".

Đây là lần đầu tiên kể từ khi nhậm chức, ông Trump công khai gợi ý rằng Ukraine có thể giành lại toàn bộ lãnh thổ nằm dưới sự kiểm soát của Nga kể từ năm 2014. Trước đó, ông từng ám chỉ Kiev sẽ phải nhượng lại một phần lãnh thổ để đổi lấy thỏa thuận hòa bình.

Thứ hai, giới quan sát cho rằng Tổng thống Trump đang chịu ảnh hưởng từ các đồng minh. Tháng trước, nhiều lãnh đạo châu Âu đồng loạt đến Washington, thúc giục Mỹ thận trọng hơn trong quan hệ với Tổng thống Putin. Các nước NATO tại châu Âu cũng tăng cường viện trợ cho Kiev, làm suy yếu lập luận lâu nay của ông Trump rằng Mỹ gánh phần lớn chi phí. Đáng chú ý, ông Trump bất ngờ có cùng với quan điểm của châu Âu khi ủng hộ việc bắn hạ máy bay bị cáo buộc là của Nga vi phạm không phận NATO.

Trong cuộc gặp với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky bên lề Đại hội đồng Liên Hợp Quốc, khi được hỏi về khả năng NATO bắn hạ máy bay Nga, ông Trump trả lời ngắn gọn: “Đúng vậy, tôi đồng ý".

Thứ ba, sự thay đổi đột ngột của ông Trump nằm ở động cơ chính trị nội bộ. Một số nhà quan sát cho rằng Tổng thống Trump đang chịu sức ép từ lưỡng đảng Mỹ vì bị cho là quá mềm mỏng với Nga. Một lập trường an ninh - quốc phòng cứng rắn hơn có thể giúp ông củng cố sự hậu thuẫn trong đảng Cộng hòa, đồng thời thu hút sự ủng hộ của phe ôn hòa, vốn coi việc bảo vệ Ukraine là bài kiểm tra uy tín quốc gia.

Ngoài ra, cần tính đến chiến thuật đàm phán của ông Trump. Nhà lãnh đạo Mỹ vốn được biết tới thường thay đổi quan điểm để giành lợi thế. Việc từng nhắc đến “thỏa hiệp” có thể chỉ là cách gây áp lực buộc Moscow và Kiev ngồi vào bàn đàm phán. Khi Nga cho thấy không có ý định nhượng bộ, lập trường của ông lại thay đổi, nghiêng về khôi phục toàn vẹn lãnh thổ cho Ukraine.

EU vừa mừng vừa lo trước bước ngoặt bất ngờ của ông Trump

Các quan chức Liên minh châu Âu (EU) đang nỗ lực lý giải sự thay đổi lập trường bất ngờ của Tổng thống Mỹ Donald Trump trong tâm trạng đan xen giữa phấn khởi và hoài nghi. Họ chỉ ra rằng ông Trump, vốn thường xuyên thay đổi quan điểm, hoàn toàn có thể lại xoay chiều sau một cuộc điện thoại thuyết phục từ một lãnh đạo khác. Thực tế này khiến các nhà lãnh đạo châu Âu gặp khó khăn hơn trong việc định hình phản ứng trước cuộc xung đột ở Ukraine.

Tuy vậy, phản ứng tức thời từ phái đoàn EU vẫn là niềm vui thận trọng trước tông giọng mới đầy mạnh mẽ của ông Trump.

“Đây là phát biểu cứng rắn nhất cho đến nay”, một quan chức EU có mặt tại New York nhận xét về thông điệp mới từ Tổng thống Mỹ liên quan đến cuộc xung đột ở Ukraine.

Trong cuộc gặp song phương với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, ông Trump hé lộ phần nào nguyên nhân dẫn đến sự thay đổi quan điểm, cho thấy sự thất vọng với Tổng thống Nga Vladimir Putin.

“Tôi từng nghĩ đây sẽ là cuộc xung đột dễ chấm dứt nhất nhờ mối quan hệ của tôi với ông Putin, nhưng đáng tiếc là mối quan hệ đó chẳng mang lại ý nghĩa gì", ông Trump nói.

“Tôi hoan nghênh phát biểu cách đây vài giờ của Tổng thống Mỹ, nhấn mạnh sự suy yếu của nền kinh tế Nga và tôi hoan nghênh việc nhà lãnh đạo Mỹ tin tưởng rằng Ukraine không chỉ có thể trụ vững mà còn có khả năng buộc các quyền lợi chính đáng của mình phải được tôn trọng", Tổng thống Macron tuyên bố.

Đối với các nhà lãnh đạo châu Âu - những người đã dành nhiều tháng tìm cách thuyết phục ông Trump rằng Tổng thống Putin phải chịu trách nhiệm hoàn toàn cho cuộc xung đột, sự thay đổi lập trường của Tổng thống Mỹ phần nào được xem như sự ghi nhận cho những nỗ lực ngoại giao không ngừng.

Phát biểu với báo giới bên ngoài trụ sở Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, Đại diện cấp cao EU về chính sách đối ngoại Kaja Kallas tỏ ra hoan nghênh thông điệp mới của Trump.

“Ông ấy đã đưa ra một tuyên bố rất mạnh mẽ mà trước đây chúng tôi chưa từng nghe. Điều đó thực sự cho thấy chúng tôi đang cùng chung nhận thức", bà Kaja Kallas nói.

Động thái này cũng có thể mang lại sự nhẹ nhõm cho Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen, người gần đây đối mặt với chỉ trích vì bị cho là quá nhượng bộ ông Trump, đặc biệt sau khi bà đồng ý một thỏa thuận thương mại Mỹ - EU mà nhiều người đánh giá là khiến Brussels "mất mặt". Giờ đây, cách tiếp cận của bà dường như đang bắt đầu có kết quả, ít nhất trong vấn đề Ukraine.

Trong cuộc gặp với ông Trump chỉ vài giờ trước khi ông đăng tải thông điệp trên Truth Social, bà von der Leyen khẳng định: “Ông Trump hoàn toàn đúng” khi kêu gọi châu Âu thoát khỏi sự phụ thuộc vào năng lượng Nga.

“Chúng tôi đang thực hiện điều đó", Chủ tịch Ủy ban châu Âu cam kết.

Một quan chức EU giấu tên cho biết mối quan hệ giữa Chủ tịch Ủy ban châu Âu và ông Trump đã thay đổi rõ rệt kể từ khi ông nhậm chức. Hiện nay, hai bên thường xuyên điện đàm, trong đó bà von der Leyen tận dụng các cuộc trao đổi để thông báo cho ông Trump về những diễn biến quan trọng.

Theo nguồn tin này, trong cuộc trao đổi hôm 23/9, ông Trump đã có cuộc trao đổi thẳng thắn và chi tiết với bà von der Leyen về gói trừng phạt mới nhất của EU nhằm vào Nga, trong đó ông đặc biệt quan tâm đến các biện pháp nhắm vào tài sản của Trung Quốc.

Một mặt, lập trường đột ngột ủng hộ Ukraine của ông Trump được xem như sự khẳng định cho nỗ lực bền bỉ của châu Âu - dấu hiệu cho thấy sức ép liên tục, các gói trừng phạt và sự đoàn kết chính trị của họ có thể đang dần định hình thông điệp của Mỹ. Các lãnh đạo như bà Kaja Kallas và bà Ursula von der Leyen tỏ ra phấn khởi, thậm chí coi phát biểu này như một bước ngoặt.

Mặt khác, các quan chức châu Âu vẫn rất cảnh giác. Họ nhận thấy một khuôn mẫu: lời nói của ông Trump thường thay đổi thất thường khiến họ khó có thể dựa vào đó để định hướng chính sách. Như một đồng minh của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron chỉ ra, hôm nay ông Trump có thể ủng hộ Ukraine nhưng ngày mai ông ấy lại phủ nhận cơ hội của Kiev.

Về mặt chiến lược, châu Âu vẫn nghi ngờ ông Trump sẽ cam kết thực hiện các biện pháp cụ thể như áp thuế hay trừng phạt Nga, bất chấp nỗ lực vận động của họ. Nhiều người cho rằng phát biểu của ông Trump không báo hiệu sự thay đổi chính sách mà là một cách gây sức ép với Nga, tạo ra sự khó đoán chứ không phải hỗ trợ bền vững cho Ukraine.

Kiều Anh/VOV.VN Tổng hợp