Mắc mớ tơ vò khi hai cha con cùng say mê một phụ nữ

Trong Sa mạc tình yêu ra mắt đúng một thế kỷ trước, nhà văn đoạt giải Nobel François Mauriac khiến ta khắc sâu thêm chủ đề về mối quan hệ tơ vò của con người trong văn học Pháp.

Thế lưỡng nan

Còn nhớ trong tiểu thuyết Giống như là chết của Guy de Maupassant, một họa sĩ vẽ chân dung nổi danh đã điên đảo về người thiếu nữ mà mình nhìn thấy lúc còn rất nhỏ khi đương qua lại với mẹ của cô, để rồi sau này trở thành hiện thân của sự thanh tao và vẻ duyên dáng.

Hay trong Một nụ cười nào đó, Françoise Sagan đã viết về mối tình chớp nhoáng, cách biệt tuổi tác của một nữ sinh đại học với cha của chính người yêu lúc ấy của mình…

Cả hai tiểu thuyết vừa nhắc trên đều cho thấy những cảm xúc phức tạp, không biên giới, có đôi khi là thiếu lý trí của chính con người. Tình yêu và những phức cảm của nó khiến người ta điên loạn, để rồi không ít lần nhận ra trước mắt chính mình là một sa mạc giờ đã hoang hóa.

Sách Sa mạc tình yêu bản tiếng Việt do Hồ Thanh Vân dịch. Ảnh: N.M.

Điều ấy cũng được khai thác trong tiểu thuyết ngắn Sa mạc tình yêu của Mauriac, xoay quanh nhân vật chính là người đàn ông trung niên Raymond Courrèges. Tác phẩm mở đầu bằng hình ảnh y ngồi trong quán rượu, nhận thức về tuổi trẻ đã qua và tương lai hoang hoải đang chờ đợi mình.

Cũng trong lúc ấy, y bất chợt nhìn thấy Maria Cross, người mà bản thân từng ước sẽ hạ nhục ả như cách ả ta đã làm với mình, “cho ả ta thấy anh thuộc dạng đàn ông nào: dạng không chấp nhận để đàn bà chà đạp” sau 17 năm xa cách.

Tuy vậy mọi thứ không như anh mong mà quá khứ đã nhanh chóng trở lại, vây chặt lấy anh bằng những xúc tu mang tính hoài niệm, để đưa anh về làm chàng trai Raymond thuở mới 18 còn nàng 27, nơi hai người đã gặp nhau trên chuyến xe chở đầy công nhân lao động về nhà và cũng là nơi tình yêu bắt đầu…

Nhưng điều quan trọng là cuộc tình ấy không chỉ của 2 người, mà cha của Raymond - bác sĩ Courrèges - một người giàu có, có gia đình êm ấm, cũng bắt đầu say mê Maria Cross. Cơ duyên đến trong lần ông chạy chữa cho đứa con chẳng may mắc bệnh nặng của nàng, cuối cùng thì sự mất mát làm người thiếu phụ đau đớn và cũng từ đó nhen nhóm trong ông khát khao muốn được che chở cho người phụ nữ.

Giữa 3 nhân vật là một tam giác tình cảm vô cùng phức tạp. Mauriac bằng một cốt truyện tưởng chừng đơn giản, nhưng bổ sung các mối quan hệ huyết thống lẫn khai thác tình yêu mất kiểm soát đã khiến cuốn sách vượt khỏi dung lượng khiêm tốn, sở hữu sức sống và sự tác động vô cùng đặc biệt.

Thấy gì từ tam giác tình cảm?

Với Raymond, cậu thấy ở cha một sự xa cách mà trong những lần đi xe chung để ông đến bệnh viện còn cậu đến trường học, thường trực ngự trị nơi đó là sự im lặng. Mỗi người đều theo đuổi những suy nghĩ riêng, và dĩ nhiên, lúc đó, ít nhất Maria vẫn chưa xuất hiện trong tâm trí cậu.

Poster bản chuyển thể truyền hình 2012. Ảnh: IMDb

Điều này ít nhiều phản ánh thể chế gia đình lỏng lẻo, nơi tuy chạm mặt nhưng chưa bao giờ họ nhìn thẳng vào nhau hay cố nói hết cảm xúc của mình. Điều này càng rõ ràng hơn khi Mauriac đi sâu miêu tả những bữa ăn ở nhà Courrèges, với người bà trung dung, người mẹ nhắng nhít và gia đình nhỏ của người chị gái, gần như đứt lìa, nơi mà mỗi người như một hòn đảo tách xa khỏi nhau.

Không dừng ở đó, tầng lớp cao mà họ hiện diện cũng là một giả trá khác, nơi sự giàu sang che mắt con người để Maria không hơn không kém “món hàng” cho những người đàn ông luống tuổi như Courrèges và bạn bè ông quan tâm, từ đó khiến chuyến xe chở toàn những người lao động kết nối Maria và Raymond như sự châm biếm đặc quyền mang tính giai cấp.

Như vậy, qua chấm phá về cuộc tình này, Mauriac đã đào rất sâu vào hiện thực đời sống, qua đó phơi bày những giả trá và vỏ bọc hào nhoáng nhưng rỗng tuếch của một lớp người ở giai đoạn đó.

Song song đó, ông cũng khuấy động cảm xúc người đọc qua sự đồng nhất trong mối quan hệ giữa họ: Liệu cùng thích Maria có phải một cuộc ganh đua của những con đực, nơi Raymond muốn chứng minh mình trưởng thành còn bác sĩ Courrèges là sự tươi trẻ?

Hay liệu việc Maria quan tâm đến Raymond là sự bù đắp cho đứa con vừa mất, mà cậu là nhân dáng tưởng tượng khi thiên thần nhỏ ấy lớn lên, thay vì một mối quan hệ có tính thể xác cậu luôn nhầm lẫn?...

Mọi sự kết thúc đều bằng chua chát. Hai cha con nhà Courrèges chỉ hòa giải được với nhau trong mối bận tâm chung về Maria, trong khi 17 năm xa cách đã để lại trong người thanh niên những tổn thương không thể phai nhòa, bởi dù hết lòng người phụ nữ còn chẳng xem cậu là đã trưởng thành...

Cứ thế sự lao đầu và không chắc chắn của 3 nhân vật trải ra trước họ một vùng đất cát miên viễn, nơi không sự sống, không chuyển hóa, không thể rửa trôi hết mọi tội lỗi vì không có nước, để mãi trong họ là các vết sẹo không che giấu.

Liệu gia đình có thể tự thức tỉnh khỏi cảnh khô cằn, các nhân vật có tìm được sự nhẹ nhõm?

Bằng cách tạo ra cốt truyện kịch tính, khai thác sâu sắc tâm lý phức tạp của nhân vật lẫn lối mô tả nên thơ, Sa mạc tình yêu là một tác phẩm ấn tượng của François Mauriac, trong đó tình yêu với muôn dáng hình đã hiện lên một cách sống động và đầy hiểm nguy.

Tiểu thuyết gia François Mauriac. Ảnh: Literary Theory and Criticism

François Mauriac (1885-1970) là nhà văn, nhà thơ người Pháp đoạt giải Nobel Văn chương 1952. Ông được ca ngợi “vì sự thấu hiểu đặc biệt về tinh thần con người và nghệ thuật đặc sắc mà mình đã thể hiện trong các tiểu thuyết, qua đó khắc họa sâu sắc bi kịch của cuộc sống con người”.

Sa mạc tình yêu ra mắt năm 1925 và ngay lập tức được trao giải thưởng cao nhất của Viện Hàn lâm Pháp. Tiểu thuyết từng được chuyển thể nhiều lần, có thể kể đến phiên bản điện ảnh vào năm 1969 và truyền hình vào năm 2012.

Ngô Minh