Mánh khóe của Chủ tịch Công ty Đất hiếm Việt Nam 'tuồn' hơn 470 tấn đất hiếm ra nước ngoài

VKSND tối cao đã ban hành cáo trạng truy tố 27 bị can trong vụ án “Vi phạm quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên; Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng; Buôn lậu; Tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có; Vi phạm quy định về quản lý sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí và Gây ô nhiễm môi trường”, xảy ra tại Mỏ đất hiếm Yên Phú, Công ty Cổ phần Tập đoàn Thái Dương (Công ty Thái Dương) và các đơn vị có liên quan.

Trong vụ án này, cáo trạng của VKSND tối cao cũng làm rõ hành vi Buôn lậu xảy ra tại Công ty Cổ phần Đất hiếm Việt Nam (Công ty Đất hiếm Việt Nam).

Theo đó, từ năm 2019 đến năm 2023, Công ty Đất hiếm Việt Nam đã mua tổng số hơn 3500 tấn quặng đất hiếm hàm lượng TREO 18-20% của Công ty Thái Dương.

Bị can Lưu Anh Tuấn (Chủ tịch HĐQT Công ty Đất hiếm Việt Nam) và các bị can. Ảnh: BCA

Lưu Anh Tuấn (Chủ tịch HĐQT Công ty Đất hiếm Việt Nam) chỉ đạo nhân viên chế biến hơn 3497 tấn quặng đất hiếm đã mua. Quá trình chế biến đưa thêm một phần nguyên liệu muối carbonate nhập từ Trung Quốc để nâng cao hàm lượng TREO.

Kết quả, Công ty Đất hiếm Việt Nam chế biến được tổng 482 tấn “Tổng oxit đất hiếm” hàm lượng TREO trên 95%.

Sau đó, Lưu Anh Tuấn chỉ đạo Đỗ Hạnh Hương (Phó Tổng giám đốc), Phạm Xuân Hậu và Phạm Thị Yến (nhân viên) thực hiện thủ tục xuất khẩu hơn 473 tấn “Tổng oxit đất hiếm” cho 4 công ty của Nhật Bản, Áo, Trung Quốc với tổng trị giá gần 380 tỉ đồng.

Quá trình xuất khẩu, Tuấn, Hương, Hậu và Yến bị cáo buộc xuất khẩu khi không đủ điều kiện, khai báo sai mã hàng hóa, vi phạm quy định pháp luật.

Cụ thể, từ năm 2019-2021, theo quy định của Bộ Công thương thì quặng đất hiếm được khai thác trong nước phải tinh luyện thành “Bộ oxit đất hiếm riêng rẽ” đạt hàm lượng từ 99% trở lên mới được phép xuất khẩu. Nhưng Lưu Anh Tuấn đã chỉ đạo mở 47 tờ khai Hải quan xuất khẩu hơn 311 tấn “Tổng oxit đất hiếm” khi chưa tinh luyện thành “Bột oxit đất hiếm riêng rẽ” đạt hàm lượng từ 99% trở lên cho Công ty Alconix (Nhật Bản), Công ty Jiangsu (Trung Quốc) và Công ty Polyfer (Áo).

Từ năm 2022, theo quy định tại Điều 4 Thông tư 23 của Bộ Công thương cho phép xuất khẩu “Tổng các (oxit, hydroxit, muối) đất hiếm” khi hàm lượng TREO đạt từ 95% trở lên với mã hàng hóa là 2530.90.90.90, thuế suất 10%. Nhưng Lưu Anh Tuấn đã chỉ đạo nhân viên mở 16 Tờ khai Hải quan để xuất khẩu hơn 162 tấn “Tổng oxit đất hiếm” hàm lượng TREO trên 95%, nhưng khai báo sai mã hàng hóa là 2846.90.00 và được hưởng thuế suất 0%.

Quá trình thực hiện thủ tục hải quan để xuất khẩu từ năm 2019 đến năm 2023, Lưu Anh Tuấn đã chỉ đạo Đỗ Hạnh Hương, Phạm Xuân Hậu và Phạm Thị Yến thực hiện khai báo loại hình xuất khẩu là E62, là loại hàng hóa xuất khẩu được sản xuất toàn bộ từ nguồn nguyên liệu nhập khẩu; mã hàng hóa là 2846.90.00 để hợp thức nguồn nguyên liệu đầu vào là nguyên liệu nhập khẩu, lập báo cáo quyết toán hải quan không đúng nhằm che giấu số quặng đất hiếm đã mua của Công ty Thái Dương được đưa vào chế biến. Ngoài ra, Tuấn còn chỉ đạo Yến chỉnh sửa số liệu các Hợp đồng, Hóa đơn nhập khẩu nguyên liệu từ Trung Quốc để cân đối, phù hợp với báo cáo hải quan về số liệu sử dụng nguyên liệu nhập khẩu để sản xuất ra sản phẩm xuất khẩu.

Quá trình điều tra, các bị can Lưu Anh Tuấn, Đỗ Hạnh Hương, Phạm Xuân Hậu và Phạm Thị Yến thừa nhận hành vi sai phạm trong việc không khai báo đầy đủ nguồn gốc hàng hóa, khai báo sai mã hàng hóa xuất khẩu “Tổng Oxit đất hiếm” với trị giá hơn 379 tỉ đồng. Lời khai của các bị can phù hợp với tài liệu, dữ liệu thu giữ trong quá trình điều tra.

Bị can Đoàn Văn Huấn (Chủ tịch HĐQT Công ty Thái Dương) và Nguyễn Văn Chính (Phó Tổng Giám đốc kiêm Kế toán trưởng Công ty Thái Dương). Ảnh: BCA

Trong vụ án này, cáo trạng của VKSND tối cao cũng nêu rõ, vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng của Công ty Đất hiếm Việt Nam.

Bán quặng đất hiếm cho Công ty Đất hiếm Việt Nam, Đoàn Văn Huấn, Chủ tịch HĐQT Công ty Thái Dương, chỉ đồng ý xuất hóa đơn một phần nhỏ số quặng đất hiếm đã bán, còn phần lớn không xuất hóa đơn.

Năm 2022, doanh thu và lợi nhuận của Công ty Đất hiếm Việt Nam tăng cao do xuất khẩu “Tổng oxit đất hiếm” với thuế suất 0%, trong khi nguồn nguyên liệu mua của Công ty Thái Dương phần lớn không có hóa đơn đầu vào để hạch toán chi phí sản xuất kinh doanh.

Lưu Anh Tuấn đã chỉ đạo Đỗ Hạnh Hương và các nhân viên kế toán (gồm: Nguyễn Thị Nhung, Lê Thị Tươi và Nguyễn Thị Hồng) liên hệ, trao đổi để lấy thêm hóa đơn mua bán hóa chất (ngoài số lượng mua bán thực tế) của các công ty thường xuyên cung cấp hóa chất cho Công ty (gồm: Công ty Kim Ngưu, Công ty Minh Tiến và Công ty Sông Mã). Các Công ty này đã xuất 15 hóa đơn với tổng giá trị hơn 16 tỉ đồng cho Công ty Đất hiếm Việt Nam.

Để hợp thức việc lấy thêm hóa đơn nêu trên, theo chỉ đạo của Lưu Anh Tuấn, Đỗ Hạnh Hương phê duyệt các phiếu đề nghị thanh toán do các nhân viên kế toán lập, sau đó, Lưu Anh Tuấn chuyển tiền từ tài khoản Công ty Đất hiếm Việt Nam đến tài khoản của các Công ty trên theo số tiền ghi trên hóa đơn.

Sau khi nhận được tiền, các công ty bán hóa đơn giữ lại số tiền thuế và các chi phí liên quan, số tiền còn lại chuyển trả cho Công ty Đất hiếm Việt Nam bằng cách rút tiền mặt đưa trực tiếp hoặc chuyển khoản vào tài khoản của Nguyễn Thị Hồng (Kế toán), Lưu Anh Tuấn hoặc Công ty Đất hiếm Việt Nam.

Lưu Anh Tuấn chỉ đạo nhân viên sử dụng 14/15 hóa đơn nêu trên để kê khai vào chi phí được trừ khi quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp năm 2022.

Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an có quyết định trưng cầu giám định, trưng cầu Cục Thuế tỉnh Hà Nam giám định thiệt hại thuế do việc Công ty Đất hiếm Việt Nam sử dụng các hóa đơn khống để kê khai thuế.

Sau đó, Cục Thuế tỉnh Hà Nội có kết luận giám định xác định, Công ty Đất hiếm Việt Nam sử dụng 14/15 hóa đơn để kê khai vào chi phí được trừ khi quyết toán thuế thu nhập năm 2022, làm giảm số thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp hơn 2,8 tỉ đồng; sử dụng toàn bộ 15 hóa đơn để kê khai thuế giá trị gia tăng (GTGT), làm tăng số thuế GTGT được hoàn là hơn 357 triệu đồng và tăng số thuế GTGT được khấu trừ hơn 830 triệu đồng. Tổng số tiền thuế Nhà nước thất thu hơn 4 tỉ đồng.

Vũ Phương