Mật cá, mật động vật: 'Thần dược' truyền miệng hay hiểm họa cho sức khỏe?

Thực tế y khoa cho thấy, việc ăn, uống hoặc nuốt mật cá và mật động vật không những không mang lại lợi ích cho sức khỏe, mà còn tiềm ẩn nguy cơ ngộ độc nặng, suy gan, suy thận, thậm chí đe dọa tính mạng chỉ trong thời gian ngắn.

Bệnh nhân bị ngộ độc mật cá trắm được chăm sóc, điều trị tích cực tại Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai). Ảnh: Nguyên Hà

Độc chất không bị phá hủy khi nấu chín

Cuối tháng 11 vừa qua, Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) tiếp nhận một nam bệnh nhân 48 tuổi, trú tại Thanh Hóa, nhập viện trong tình trạng đau bụng dữ dội, nôn nhiều, tiêu chảy liên tục và vàng da rõ rệt. Kết quả xét nghiệm cho thấy bệnh nhân bị suy thận cấp kèm tổn thương gan nặng, men gan tăng cao bất thường. Đây là ca ngộ độc nặng, diễn biến nhanh, tiềm ẩn nguy cơ tử vong nếu không được xử trí kịp thời.

Khai thác tiền sử cho thấy, trước khi nhập viện, gia đình bệnh nhân có nấu canh cá trắm. Trong quá trình chế biến, mật cá vô tình bị vỡ khiến món canh có vị đắng. Những người khác trong gia đình chỉ ăn rất ít hoặc bỏ không ăn vì thấy vị lạ, riêng bệnh nhân ăn gần hết phần thịt cá và uống toàn bộ nước canh. Ngay sau bữa ăn, các triệu chứng ngộ độc xuất hiện dồn dập, buộc người bệnh phải nhập viện cấp cứu.

Đây không phải là trường hợp cá biệt. Trước đó không lâu, Trung tâm Chống độc đã tiếp nhận một bệnh nhân nam 38 tuổi, cũng trú tại Thanh Hóa, nhập viện trong tình trạng đau bụng dữ dội, nôn nhiều, tiêu chảy và viêm gan cấp. Theo lời kể, người bệnh được “mách” rằng mật cá trắm có tác dụng tăng cường sinh lực, bồi bổ sức khỏe. Khi bắt được cá, anh tự mổ lấy mật, hòa với rượu rồi uống trực tiếp. Chỉ khoảng hai giờ sau, hàng loạt triệu chứng nguy hiểm xuất hiện, có thời điểm khó thở, buộc phải chuyển đến bệnh viện tuyến trung ương.

Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết, các ca ngộ độc liên quan đến mật cá trắm và các loài cá thuộc họ cá chép đã được ghi nhận từ nhiều năm nay. Đáng lo ngại là dù có nhiều cảnh báo từ ngành y tế, thói quen này vẫn tiếp diễn, đặc biệt tại các vùng nông thôn, nơi niềm tin truyền miệng đôi khi lấn át kiến thức khoa học.

Theo Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên, trong mật của nhiều loài cá thuộc họ cá chép có chứa độc tố 5α-cyprinol. Đây là chất độc rất bền, không bị phá hủy ở nhiệt độ cao. Vì vậy, dù mật cá bị vỡ trong quá trình nấu canh hay kho cá, độc chất này vẫn tồn tại và có thể gây ngộ độc khi đi vào cơ thể.

Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên nhấn mạnh: “Độc tố 5α-cyprinol gây kích ứng mạnh đường tiêu hóa, dẫn tới nôn, đau bụng, tiêu chảy dữ dội. Nguy hiểm hơn, chất này gây tổn thương trực tiếp ống thận, dẫn đến suy thận cấp, đồng thời gây viêm gan nặng, làm men gan tăng cao, rối loạn đông máu và nhiều biến chứng nghiêm trọng khác. Nếu không được cấp cứu và điều trị kịp thời tại cơ sở y tế có chuyên môn, người bệnh có thể tử vong”.

Theo tổng hợp y văn, không chỉ cá trắm cỏ mà nhiều loài cá thuộc họ cá chép đã được ghi nhận gây ngộ độc do mật, gồm cá mè trắng, cá trắm đen, cá mè hoa, cá chép Việt Nam và một số loài cá nước ngọt khác. Thậm chí, các độc tố tương tự còn được phát hiện ở một số loài động vật khác như cá tầm, kỳ giông và một số loài ếch. Điều này cho thấy nguy cơ ngộ độc không chỉ giới hạn ở một loài cá cụ thể mà phổ biến hơn nhiều so với nhận thức của người dân.

Rủi ro kép từ việc nuốt mật động vật

Không chỉ dừng lại ở độc tố 5α-cyprinol, việc ăn, uống hoặc nuốt mật động vật còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ khó lường khác. Theo Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên, mật động vật có thể chứa vi khuẩn, vi rút, ký sinh trùng và giun sán - những tác nhân gây bệnh lây truyền từ động vật sang người, với cơ chế bệnh sinh khác biệt so với các bệnh truyền nhiễm thông thường ở người.

Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên phân tích: “Phần lớn các xét nghiệm hiện nay được thiết kế để phát hiện tác nhân gây bệnh ở người, trong khi vi rút và vi khuẩn có nguồn gốc từ động vật lại hoàn toàn khác. Vì vậy, không ít trường hợp bệnh nhân bị viêm gan nặng, suy đa tạng nhưng các xét nghiệm thông thường đều âm tính, gây khó khăn lớn cho chẩn đoán và điều trị”.

Thực tế, Trung tâm Chống độc từng tiếp nhận nhiều bệnh nhân viêm gan nặng sau khi nuốt mật lợn, song toàn bộ các xét nghiệm tìm vi rút viêm gan thường gặp đều cho kết quả âm tính. Nguyên nhân được xác định là do tác nhân gây bệnh có nguồn gốc từ động vật, trong khi y học hiện nay vẫn thiếu các xét nghiệm chuyên sâu để phát hiện những mầm bệnh này.

Theo các chuyên gia y tế, chính sự thiếu hụt dữ liệu khoa học và công cụ chẩn đoán phù hợp khiến việc điều trị các ca bệnh trở nên phức tạp, tốn kém và tiềm ẩn nhiều rủi ro. Người chịu thiệt thòi nhất cuối cùng vẫn là bệnh nhân, khi sức khỏe bị tổn hại nghiêm trọng, thậm chí để lại di chứng lâu dài. Từ thực tế trên, các bác sĩ khuyến cáo người dân tuyệt đối không ăn, uống hoặc nuốt mật cá cũng như mật của bất kỳ loài động vật nào khác. Việc làm này không những không có lợi cho sức khỏe mà còn có thể gây ngộ độc cấp tính, suy gan, suy thận và nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Trong sinh hoạt hằng ngày, khi sơ chế cá cần loại bỏ hoàn toàn túi mật; nếu mật cá bị vỡ, phải rửa sạch nhiều lần bằng nước. Khi chế biến thực phẩm, cần nấu chín kỹ để giảm nguy cơ nhiễm khuẩn, song cần lưu ý rằng việc nấu chín không có tác dụng khử độc đối với độc tố trong mật cá.

Gia Phong