Mặt trận mới của bang Vermont

Bang Vermont trải qua lũ lụt nghiêm trọng trong mùa hè. Ảnh: Washington Post

Đạo luật Siêu quỹ khí hậu yêu cầu các công ty nhiên liệu hóa thạch phải trả một phần thiệt hại do biến đổi khí hậu gây ra ở bang Vermont. Động thái này diễn ra sau khi bang Vermont trải qua lũ lụt nghiêm trọng trong mùa hè và hứng chịu thiệt hại do các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt khác.

Luật mới yêu cầu Thủ quỹ bang Vermont, với sự tham vấn của Cơ quan Tài nguyên thiên nhiên, phải lập báo cáo trước ngày 15-1-2026, nêu chi tiết tổng chi phí mà người dân Vermont và bang phải gánh chịu do phát thải khí nhà kính từ năm 1995 đến năm 2024. Báo cáo sẽ đánh giá tác động đến sức khỏe cộng đồng, tài nguyên thiên nhiên, nông nghiệp, phát triển kinh tế, nhà ở và các lĩnh vực khác. Tiểu bang sẽ sử dụng dữ liệu liên bang để xác định lượng khí thải do mỗi công ty nhiên liệu hóa thạch gây ra, sau đó sẽ yêu cầu bồi thường dựa trên mô hình “người gây ô nhiễm phải trả tiền”. Số tiền thu hồi có thể được sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau như: nâng cấp hệ thống thoát nước mưa, đường, cầu và đường sắt, di dời hoặc trang bị thêm các nhà máy xử lý nước thải và nâng cấp các tòa nhà để tiết kiệm năng lượng.

Việc quy định các công ty phải chịu trách nhiệm về hành động xã hội sẽ tạo tiền đề cho một cuộc chiến pháp lý có tính rủi ro cao giữa một bang nhỏ và một ngành công nghiệp hùng mạnh. Mặc dù vậy, bước đi táo bạo của Vermont có thể tạo tiền lệ cho các bang khác đang vật lộn với chi phí ngày càng leo thang của biến đổi khí hậu. Hiện Maryland, Massachusetts và New York cũng đã xem xét các biện pháp tương tự. Nếu Vermont thành công trong việc buộc các công ty nhiên liệu hóa thạch phải chịu trách nhiệm, điều đó có thể truyền cảm hứng cho một làn sóng hành động trên khắp đất nước.

Theo New York Times, khoản thanh toán dành cho Vermont có thể rất đáng kể. Năm 2021, một nhóm thượng nghị sĩ Mỹ đã tính toán một siêu quỹ khí hậu liên bang sẽ huy động được 500 tỷ USD trong 10 năm, các quan chức New York cho biết, riêng trên toàn tiểu bang sẽ thu về 75 tỷ USD. Nền kinh tế của Vermont chỉ bằng một phần nhỏ quy mô của New York, thì khả năng các công ty sẽ bị buộc phải trả hàng trăm triệu USD.

Luật của Vermont là một bước tiến đáng kể trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu. Mặc dù cuộc chiến pháp lý phía trước chắc chắn sẽ còn kéo dài và gian khổ, nhưng phần thưởng tiềm năng dành cho Vermont là xứng đáng. Tờ earth.com nhận định, đây là câu chuyện về một tiểu bang nhỏ với trái tim rộng lớn, đứng lên chống lại một ngành công nghiệp hùng mạnh và đòi hỏi trách nhiệm giải trình. Đó là một câu chuyện có thể thay đổi tiến trình lịch sử và là câu chuyện sẽ được theo dõi chặt chẽ trong thời gian tới. Còn theo tờ Observer, luật mới mang tính đột phá của bang Vermont mở ra một mặt trận mới trong cuộc đấu tranh của các chính phủ trên khắp thế giới, nhằm buộc các công ty phải chịu trách nhiệm về những gì đã thải ra hành tinh này.

HẠNH CHI