Mắt xích quan trọng 'một mũi tên trúng 2 đích' trong chiến lược phòng thủ của Ukraine
Tên lửa mồi nhử cỡ nhỏ phóng từ trên không (MALD) do Mỹ phát triển và đang được Ukraine triển khai có thể đảm trách hai vai trò quan trọng cùng lúc: vừa đánh lừa và có khả năng né tránh hệ thống phòng không Nga, vừa góp phần hiện đại hóa những tiêm kích mang nó.
Trong xung đột, kết quả các cuộc giao tranh được quyết định bởi nhiều yếu tố. Số lượng tất nhiên có ảnh hưởng lớn và ưu thế trên không cũng mang tính then chốt. Tuy nhiên, điều quan trọng không phải chỉ nằm ở vũ khí mạnh mà cách sử dụng chúng mới tạo nên khác biệt. Ngày nay, hệ thống tình báo toàn cầu và phòng không tinh vi có thể đưa ra cảnh báo quan trọng về thời điểm và cách thức đối phương sẽ tấn công. Chúng không hoàn hảo nhưng đóng vai trò then chốt trong việc giảm thiểu tác động của các đợt không kích. Các cuộc không kích quy mô lớn bằng UAV Shahed của Nga thường có mục tiêu áp đảo hệ thống phòng không đối phương bằng số lượng, nhằm đảm bảo ít nhất một phần trong số UAV đó vượt qua được hàng rào phòng thủ và nhắm trúng mục tiêu.
Tên lửa ADM-160B MALD được trưng bày trong một viện bảo tàng. Ảnh: Wikimedia Commons
Tuy nhiên, điều đáng lưu ý nhất là các UAV được dùng cho chiến thuật này, xét từng chiếc riêng lẻ, thường có giá trị và sức sát thương rất hạn chế. Việc những vũ khí lớn, tinh vi và nhìn chung đắt đỏ hơn được triển khai để tiêu diệt chúng sẽ là vô cùng lãng phí, trong bối cảnh một cuộc tấn công tổng hợp gồm hàng loạt UAV giá trị thấp.
Ngoài ra, có những loại tên lửa được thiết kế để giả dạng hoặc trông giống như các mối đe dọa trên không khác, nhằm đánh lừa và làm tiêu hao hệ thống phòng thủ đối phương. Ukraine hiện đã bắt đầu sử dụng những loại tên lửa mồi nhử sáng tạo này trên các tiêm kích Su-27 của mình.
MALD, viết tắt của Miniature Air-Launched Decoy là tên lửa mồi nhử cỡ nhỏ phóng từ trên không do Mỹ phát triển. Đối với lực lượng Ukraine đang chịu sức ép trên tiền tuyến, loại vũ khí này có thể đảm trách hai vai trò quan trọng cùng lúc: vừa đánh lừa và có khả năng né tránh hệ thống phòng không Nga, vừa góp phần hiện đại hóa những tiêm kích mang nó. Đây là một vũ khí rất đặc thù, phù hợp với yêu cầu tác chiến của cuộc xung đột hiện nay cũng như năng lực của cả hai bên.
Cách thức hoạt động của MALD
Sự linh hoạt và sáng tạo của cả lực lượng Ukraine lẫn Nga đã thể hiện rõ trong suốt cuộc xung đột. Chẳng hạn, trước sự phổ biến của các biện pháp gây nhiễu điện tử, hiện nay đã xuất hiện loại máy bay không người lái sử dụng cáp quang, nối trực tiếp với người điều khiển qua một sợi cáp dài, vốn miễn nhiễm trước các đòn tấn công như vậy. Dù việc sử dụng UAV cáp quang có những hạn chế riêng nhưng đây chỉ là một ví dụ cho thấy cả hai bên, như trong bất kỳ cuộc xung đột nào, đều liên tục tìm cách thích nghi với điều kiện chiến trường thay đổi và vượt qua những thách thức mà họ phải đối mặt.
Ukraine được các đồng minh quốc tế hỗ trợ nhiều loại vũ khí khác nhau như tên lửa Storm Shadow từ Anh hay các xe tăng Leopard 1 và Leopard 2 từ Đức. Tuy nhiên, ngay cả những vũ khí mạnh nhất cũng khó phát huy tác dụng nếu Nga biết cách đối phó hiệu quả. Tương tự như số lượng lớn UAV, các tên lửa mồi nhử có thể gây nhiễu và khiến hệ thống phòng không đối phương đưa ra đánh giá sai. Chúng không phải mối đe dọa trực tiếp nhưng lại mô phỏng hình ảnh của những mục tiêu nguy hiểm hơn, buộc đối phương phải phản ứng.
Theo The War Zone, một phi công thuộc Không quân Ukraine giải thích vào tháng 8/2025: “Cùng lúc đó, tại một sân bay khác, đồng đội của chúng tôi đang lập trình cho tên lửa Storm Shadow hoặc SCALP để tấn công đối phương. Khi phối hợp với các nhóm tấn công trong những hoạt động như vậy, chúng tôi sử dụng tên lửa chống radar HARM".
Nhà sản xuất Raytheon khẳng định yếu tố then chốt tạo nên hiệu quả của MALD là nó “sao chép hồ sơ bay trong quá trình chiến đấu và các dấu hiệu đặc trưng của máy bay Mỹ cũng như đồng minh”, nhờ đó khiến lực lượng đối phương tin rằng họ vừa phát hiện một tên lửa thật mà MALD đang mô phỏng. Trong khi đó, các vũ khí thật có thể tận dụng khoảng trống này để tấn công với ít rủi ro hơn.
Mắt xích quan trọng trong chiến lược phòng thủ của Ukraine
Các đợt không kích bằng tên lửa quy mô lớn là mối đe dọa thường trực trong xung đột ở Ukraine, khiến lực lượng phòng không luôn trong tình trạng bị kéo căng. Vì vậy, những hệ thống phòng thủ chủ lực như S-500 của Nga được tập trung ở Crimea. Trong khi đó, phía Ukraine dồn lực bảo vệ thủ đô Kiev với mật độ dày đặc các hệ thống phòng không do đồng minh cung cấp, trong đó có tổ hợp Patriot mà Mỹ sản xuất. Tuy nhiên, ngay cả trong trường hợp này, không có lá chắn nào là hoàn hảo.
Hệ thống MALD là một phần trong mạng lưới tác chiến tổng hợp, kết hợp cả tấn công và phòng thủ mà Ukraine đang vận dụng. Hệ thống này khi được triển khai cũng giống như "một mục tiêu trúng hai đích", theo đó, vừa giảm thiểu thiệt hại từ các đòn tấn công của Nga vừa nâng cao hiệu quả cho các đòn đánh trả. Tháng 8/2024, hãng Ukrinform dẫn lời Đại tá Yurii Ihnat thuộc Không quân Ukraine phát biểu trên đài phát thanh rằng các “biện pháp phòng thủ chủ động” như hệ thống tên lửa Patriot “cực kỳ ít ỏi ở Ukraine. Chúng ta cũng cần có các biện pháp phòng thủ thụ động".
Để phòng thủ thụ động, ông nhấn mạnh rằng những “mồi nhử” tinh vi, chẳng hạn mô hình phương tiện trên mặt đất cũng đang được sử dụng.
MALD vì vậy có thể được xem như nằm giữa hai loại biện pháp đó. Nó có tầm hoạt động đáng kể, lên tới hơn 800km, cho phép triển khai ở khoảng cách xa hơn, qua đó giúp bảo vệ phi công phóng tên lửa hoặc duy trì hoạt động lâu hơn để tiếp tục gây nhiễu cho radar và hệ thống vũ khí của đối phương. Raytheon còn phát triển biến thể MALD-J, tích hợp khả năng gây nhiễu điện tử. Các hệ thống MALD được treo trên giá treo vũ khí của tiêm kích Su-27, truyền thông tin vị trí cho thiết bị khi được phóng, bởi Su-27 không có hệ thống GPS được tích hợp sẵn. Tiêm kích MiG-29 - một mẫu chiến đấu cơ khác thời Liên Xô khác của Ukraine cũng đã được trang bị MALD theo cách tương tự.
