'Máy tính cầm tay cho người khiếm thị' - Sáng kiến vì cộng đồng

Giải pháp cũng được đăng tải trên Tạp chí Khoa học và Công nghệ Việt Nam (Bộ Khoa học và Công nghệ) và được Bộ Giáo dục và Đào tạo, Ban Chấp hành Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tặng Bằng khen đã có công trình, sáng kiến tiêu biểu tại Chương trình “Tri thức trẻ vì giáo dục”. Giải pháp đã giúp giải quyết những khó khăn cho người khiếm thị trong việc thao tác, sử dụng máy tính để thực hiện một số nhiệm vụ, công việc, học tập thuận tiện như người sáng mắt.

SÁNG KIẾN VÌ NGƯỜI KHUYẾT TẬT

Mẫn Nhi cho biết: “Máy tính cầm tay cho người khiếm thị” là giải pháp tiếp nối nghiên cứu “Mắt kính thông minh cho người khiếm thị” được trao giải Ba tại Hội thi Sáng tạo kỹ thuật toàn quốc lần thứ 17 do em và Anh Hào thực hiện trước đây. “Mắt kính thông minh cho người khiếm thị” đã giải quyết những vấn đề khó khăn của người khiếm thị như: Hỗ trợ chức năng đọc văn bản, nhận dạng tiền mặt, trợ lý ảo, trả kết quả bằng giọng nói qua tay nghe, phát hiện vật cản...

Từ đó, thôi thúc Mẫn Nhi tiếp tục nghiên cứu tạo ra giải pháp “Máy tính cầm tay cho người khiếm thị” nhằm giúp người khiếm thị có thể thao tác trên máy tính để soạn thảo văn bản, thực hiện các phép toán, tìm kiếm thông tin trên không gian mạng, tương tác bằng giọng nói và thực hiện một số tiện ích khác với giá thành sản xuất thấp hơn nhiều so với thiết bị nhập khẩu cùng loại.

Tác giả Mẫn Nhi tại Lễ trao giải Giải thưởng Sáng tạo tương lai VietFuture Awards 2024.

Sau hơn 1 năm mài mò nghiên cứu, nhóm tác giả đã tạo ra sản phẩm “Máy tính cầm tay cho người khiếm thị” rất tiện dụng. Máy tính có cấu tạo gồm các nút bấm có ký hiệu chữ nổi (Braille) cho người khiếm thị dễ sử dụng; các nút bấm được thiết kế theo bảng chữ cái Braille Việt hóa, phát ra âm thanh khi thao tác trên bàn phím, được sử dụng bình thường khi kết nối cổng USB với máy tính. Người sử dụng có thể sử dụng để học chữ Braille hoặc gõ văn bản như máy tính.

Giải pháp được Quỹ Tâm Nguyện Việt hỗ trợ kinh phí nghiên cứu vào năm 2020, sau khi đưa vào thử nghiệm và sử dụng tại Hội Người mù tỉnh Lâm Đồng và Hội Người mù TP. Hồ Chí Minh, được đánh giá cao về hiệu quả, tính năng sử dụng.

Anh Hào cho biết, máy tính được thiết kế bộ điều khiển Raspberry Pi để thực hiện chức năng trí tuệ nhân tạo (AI) và trợ lý ảo giao tiếp với người sử dụng. Theo đó, máy tính có thể chuyển văn bản thành giọng nói để đọc to kết quả các phép tính và văn bản được soạn thảo. Do đó, người dùng không cần nhìn màn hình mà vẫn có thể kiểm tra và thao tác chính xác.

Còn theo Mẫn Nhi, đối với trẻ khiếm thị chưa biết về chữ nổi Braille vẫn có thể sử dụng máy tính để thực hiện các phép toán từ đơn giản đến phức tạp. Chức năng độc đáo của của máy tính là trợ lý ảo tích hợp xử lý ngôn ngữ tự nhiên, người khiếm thị có thể hỏi máy tính bằng giọng nói. Với chức năng này, người khiếm thị có thể tra cứu thông tin trên báo mạng, tìm kiếm thông tin về thời tiết, thời gian hiện tại, địa điểm…

Ông Vũ Xuân Trường, Chủ tịch Hội Người mù tỉnh Lâm Đồng đánh giá cao giải pháp nghiên cứu của Mẫn Nhi và Anh Hào, nhất là góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, sinh hoạt, học tập, việc làm cho cộng đồng người khiếm thị. Máy tính cầm tay có thể được sử dụng cho trẻ em và người lớn bị mù; đồng thời, thiết bị này cũng phù hợp cho người mới bắt đầu học chữ nổi. Ông Trường cũng đề nghị nhóm tác giả bổ sung chế độ đọc từng ký tự, đọc từng từ và sau khi đọc hết ký tự có thể nhấn phím enter để đọc lại toàn câu.

HIỆU QUẢ ỨNG DỤNG VÀ KỲ VỌNG

Sau khi giải pháp sáng tạo của Mẫn Nhi và Anh Hào đưa vào thử nghiệm thành công, Quỹ Tâm Nguyện Việt đã tổ chức nghiệm thu và đưa vào sản xuất tại Hội Người mù tỉnh Lâm Đồng. Trong đó, Quỹ Tâm Nguyện Việt và một số tổ chức từ thiện sẽ hỗ trợ kinh phí cung cấp sản phẩm miễn phí cho Hội Người mù tỉnh Lâm Đồng và Hội Người mù một số tỉnh, thành khác, sau đó sẽ tiến hành thương mại hóa với mức giá ưu đãi nhất để người khiếm thi có điều kiện tiếp cận, sử dụng.

Theo Mẫn Nhi, kết quả khảo sát tại Hội Người mù tỉnh Lâm Đồng, nhiều giáo viên giảng dạy trẻ khiếm thị cho biết, các trẻ khiếm thị hầu như không có thông tin về thế giới xung quanh thông qua thị giác. Với các trẻ mới bắt đầu tiếp cận với chữ nổi, do là dạng ký tự tượng hình, việc tưởng tượng và ghi nhớ con chữ của trẻ cũng rất khó khăn, giáo viên sẽ phải mô tả vật thể kết hợp cầm tay giúp trẻ nhận biết vật thể và ghi nhớ mặt chữ nổi. Do đó, máy tính cầm tay cho người khiếm thị đóng vai trò như một giáo viên trực tiếp hướng dẫn trẻ khiếm thị học tập chữ nổi một cách chủ động.

Với lộ trình dựa trên sách giáo khoa Tiếng Việt, thiết bị sẽ cập nhật, đồng bộ kiến thức giữa trẻ khiếm thị trên lớp và trẻ tự học ở nhà cũng như trẻ bị khiếm khuyết về thị lực ở vùng sâu, vùng xa vẫn có thể học tập chữ nổi và kết nối với giáo viên từ xa thông qua website. Bên cạnh đó, với chức năng nhận diện đồ vật và hiển thị chữ nổi trên bảng chữ một cách tự động, giúp tăng cường khả năng tư duy về đồ vật cho trẻ; qua đó, giúp giảm thời gian, công sức giảng dạy của giáo viên nhưng vẫn đảm bảo được chất lượng, tiến độ của môn học.

Giải pháp sáng tạo của Mẫn Nhi và Anh Hào được UBND tỉnh Lâm Đồng Quyết định Công nhận ý tưởng, dự án khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tỉnh Lâm Đồng năm 2023 và được hỗ trợ triển khai theo “Đề án hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng đến năm 2025” với mức kinh phí tài trợ lên đến 300 triệu đồng. Trong năm 2022, tác giả cũng đã nộp hồ sơ đề nghị Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) xem xét đơn và cấp Bằng độc quyền giải pháp hữu ích (đơn đề nghị đã được chấp nhận).

Mong muốn của nhóm tác giả là tiếp tục hoàn thiện kỹ thuật gia công các phím nhấn theo hướng sử dụng chất liệu epoxy hay silicon thay cho nhựa PLC để tăng độ bền; đồng thời, cần được sự hỗ trợ, cố vấn thêm của chuyên gia cũng như có nguồn kinh phí để đầu tư dây chuyển sản xuất một số linh kiện chủ yếu nhằm nâng cao năng suất, chất lượng.

Ngoài ra, nhóm tác giả cũng có kế hoạch kết nối trực tiếp với các tổ chức, cá nhân sử dụng thử để có cơ sở đánh giá, hoàn thiện sản phẩm. Bước tiếp theo là liên kết, kêu gọi các tổ chức từ thiện, cơ sở y tế, trung tâm nuôi dạy trẻ khuyết tật có nhu cầu sử dụng hoặc tài trợ tài trợ kinh phí mua sản phẩm cho các Hội Người mù, các đối tượng khiếm thị; đồng thời, mở rộng liên kết, hợp tác với các tổ chức từ thiện trên thế giới để xuất khẩu sản phẩm ra nước ngoài.

HUỲNH VĂN XĨ - T.L