MBT-70: Dự án xe tăng ác mộng của quân đội Mỹ

Dù MBT-70 thất bại, bài học về kiểm soát hỏa lực và khả năng bảo trì giúp ra đời M1 Abrams (trong ảnh: Xe tăng M1A2 Abrams). Ảnh: PAP/TTXVN

Theo Harry J. Kazianis, Thạc sĩ chuyên ngành quan hệ quốc tế của Đại học Harvard, Tổng biên tập Tạp chí An ninh Quốc gia (National Security Journal) và từng là Giám đốc cấp cao phụ trách các vấn đề an ninh quốc gia tại Trung tâm Lợi ích Quốc gia (CFTNI), tổ chức nghiên cứu chính sách đối ngoại do Richard Nixon thành lập có trụ sở tại Washington, D.C., vào cuối những năm 1950, các nhà hoạch định chiến lược của NATO đã nhận thấy một sự thật đáng lo ngại: các đơn vị xe tăng của họ, vốn là sự phát triển từ tư duy Chiến tranh Thế giới thứ hai, đang bị Liên Xô vượt mặt.

Mỹ và Tây Đức, hai cường quốc hàng đầu trong khối, đều nhận ra rằng một bản nâng cấp khiêm tốn là chưa đủ. Họ cần một bước nhảy vọt mang tính cách mạng, một "cỗ máy chiến tranh" có thể làm lu mờ mọi xe tăng mà Khối Hiệp ước Warsaw có thể sản xuất.

Tham vọng đó đã hình thành nên MBT-70, dự án xe tăng chiến đấu chủ lực chung đầy tham vọng, hứa hẹn sẽ thay thế các mẫu xe hiện tại như M60 của Mỹ và Leopard của Đức. Nhưng thay vì trở thành một huyền thoại, MBT-70 lại trở thành một "cơn ác mộng" đắt giá, một bài học đau đớn về việc cố gắng tích hợp quá nhiều đột phá công nghệ cùng một lúc.

Khi tham vọng vượt quá giới hạn

MBT-70 không phải là một mẫu xe tăng thông thường. Nó là một sự kết hợp táo bạo của gần như mọi công nghệ tiên tiến nhất của những năm 1960. Mục tiêu của các kỹ sư là tạo ra một loại xe có thể cơ động nhanh hơn, bắn xa hơn và có khả năng nhận biết tình huống tốt hơn bất kỳ đối thủ nào. Để đạt được điều đó, họ đã tích hợp một loạt các tính năng được coi là "đầu tiên":

Pháo/bệ phóng 152 mm: Thay vì chỉ có pháo thông thường, MBT-70 được trang bị một khẩu pháo có thể bắn cả đạn nổ mạnh (HE) và tên lửa dẫn đường Shillelagh. Ý tưởng là kết hợp sức mạnh của pháo tấn công với độ chính xác của tên lửa chống tăng tầm xa.

Kíp lái ba người trong tháp pháo: Để giảm thiểu hình dáng xe và tăng khả năng bảo vệ, cả ba thành viên kíp lái đều được bố trí trong tháp pháo. Vị trí của lái xe được đặt trong một khoang đặc biệt có khả năng xoay, giúp người này luôn hướng về phía trước ngay cả khi tháp pháo quay.

Hệ thống điều khiển hỏa lực tiên tiến: Xe tăng được trang bị kính ngắm ổn định, hệ thống đo khoảng cách bằng laser và cả thiết bị hỗ trợ nhiệt/hồng ngoại, giúp kíp lái có thể bắn trúng mục tiêu ngay từ phát đạn đầu tiên khi đang di chuyển, bất kể ngày hay đêm.

Hệ thống treo thủy lực: Công nghệ này cho phép xe tăng điều chỉnh độ cao, duy trì sự ổn định khi bắn và di chuyển êm ái trên mọi địa hình, điều mà các xe tăng sử dụng thanh xoắn thông thường không thể làm được.

Trên lý thuyết, đây là một chiếc xe tăng hoàn hảo, hứa hẹn sẽ định hình lại chiến trường. Nhưng trên thực tế, tham vọng lớn đã vấp phải những rào cản lớn hơn.

Mâu thuẫn và thất bại đau đớn

Ngay từ đầu, chương trình phát triển chung này đã gặp phải nhiều mâu thuẫn. Các kỹ sư Mỹ ưa chuộng pháo/tên lửa 152 mm, trong khi phía Đức lại nghi ngờ về độ tin cậy và sự an toàn của nó, ủng hộ một khẩu pháo tốc độ khai hỏa cao. Bên cạnh đó, sự khác biệt về tiêu chuẩn kỹ thuật, từ hệ mét đến hệ đo lường Anh, đã ảnh hưởng đến mọi chi tiết nhỏ nhất.

Sự phức tạp của thiết kế đã tạo ra một "đường cong chi phí" không ngừng tăng lên. Mỗi vấn đề về độ tin cậy lại dẫn đến một thiết kế lại, mỗi lần thiết kế lại lại làm tăng trọng lượng, và trọng lượng tăng thêm lại đòi hỏi những thay đổi sâu rộng hơn. Hệ thống treo thủy lực tuy hiệu quả nhưng lại dễ hỏng hóc. Pháo/bệ phóng 152 mm trên thực địa gặp nhiều vấn đề về căn chỉnh, bảo trì, và không gian lưu trữ đạn dược.

Cuối cùng, dự án đã sụp đổ dưới sức nặng của 4 "sự thật khó chấp nhận":

Thứ nhất, quá nhiều đột phá cùng một lúc: MBT-70 cố gắng tích hợp tất cả các công nghệ thử nghiệm vào một gói duy nhất, làm tăng rủi ro lên gấp bội.

Thứ hai, thỏa hiệp không hiệu quả về vũ khí: Khái niệm pháo/tên lửa nghe có vẻ hấp dẫn nhưng lại gặp quá nhiều vấn đề thực tế, từ độ chính xác đến hậu cần.

Thứ ba, mâu thuẫn quốc gia: Dự án chung đã không thể dung hòa được các ưu tiên và triết lý thiết kế khác nhau của hai quốc gia.

Thứ tư, vấn đề ngân sách và thời gian: Độ phức tạp khiến chi phí tăng vọt và thời gian phát triển kéo dài, vượt quá ngân sách và sự kiên nhẫn của quốc hội Mỹ và Đức.

Từ thất bại đến bản thiết kế của huyền thoại

Việc hủy bỏ MBT-70 vào đầu những năm 1970 là một thất bại nặng nề, nhưng nó đã mang lại những bài học vô giá. Các kỹ sư Mỹ đã rút kinh nghiệm từ "cơn ác mộng" này để tạo ra một chiếc xe tăng tốt hơn. Cuộc đua phát triển XM1, tiền thân của M1 Abrams, đã rút ra được những bài học quan trọng:

Giới hạn đột phá: Abrams vẫn táo bạo với động cơ tua-bin khí và giáp composite tiên tiến, nhưng đã loại bỏ những công nghệ quá mạo hiểm như pháo/tên lửa hay hệ thống treo thủy lực phức tạp.

Tập trung vào kiểm soát hỏa lực: MBT-70 đã chứng minh rằng khả năng bắn trúng mục tiêu ngay từ phát đạn đầu tiên khi đang di chuyển là lợi thế quyết định. Abrams đã phát huy bài học này, trang bị một hệ thống điều khiển hỏa lực mà kíp lái có thể tin tưởng trong mọi điều kiện.

Sử dụng súng truyền thống, đáng tin cậy: Abrams ban đầu sử dụng pháo nòng xoắn 105 mm đáng tin cậy, và chỉ nâng cấp lên pháo nòng trơn 120 mm sau khi nền tảng xe đã hoàn thiện.

Thiết kế cho khả năng bảo trì: Abrams được thiết kế để dễ dàng tiếp cận, sửa chữa và thay thế các thiết bị liên quan, giúp các đơn vị tiền tuyến duy trì khả năng sẵn sàng chiến đấu cao.

Mặc dù MBT-70 đã sụp đổ, nhưng những ý tưởng cốt lõi của nó vẫn tồn tại. Khả năng bắn khi di chuyển, tác chiến ban đêm, bảo vệ kíp lái và sự nhanh nhẹn đều là những yếu tố mà MBT-70 đã theo đuổi và được M1 Abrams hoàn thiện. MBT-70 đã thất bại để trở thành một chiếc xe tăng trực tiếp chiến đấu, nhưng đã thành công trong vai trò của một bài học đắt giá, giúp rút ngắn con đường đến với một cỗ máy chiến tranh thực sự hiệu quả.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc