Miễn học phí có tăng... phụ phí?

Thu tiền trông giữ xe của học sinh trong trường học là một khoản thu được Sở GD&ĐT tỉnh Thanh Hóa cho phép nhưng khoản thu này cũng đang gây nhiều ý kiến trái chiều...

1. Chưa được trọn vẹn niềm vui miễn học phí bởi những khoản phụ phí khác “đột ngột” bị... tăng. Vậy nên, nhiều phụ huynh bỗng giật mình thảng thốt, rằng: “Sao đã miễn học phí mà tổng các khoản thu lại còn cao hơn cả lúc đóng học phí?”.

Đúng là, chuyện lạ có thật. Điều tưởng như phi lý nhưng lại có lý với một số lãnh đạo nhà trường bởi họ có suy nghĩ rất “vô tư” rằng: “Miễn học phí là phụ huynh đã bớt được một khoản, thì các khoản còn lại, nếu có tăng thêm chút cũng chẳng sao”. Nhưng... không chỉ “tăng” mà nhà trường còn “vẽ” ra nhiều khoản thu khác trái quy định.

Và cũng vì... “vô tư” nên đã thu vô tội vạ. Tại hội nghị cha mẹ học sinh lần thứ nhất năm học 2025-2026 của Trường THCS T.X (phường Nguyệt Viên), nhiều phụ huynh trường này đã sửng sốt khi giáo viên chủ nhiệm thông báo các khoản thu đầu năm học với tổng số tiền là 2.430.000 đồng/học sinh. Trong đó, có một số khoản thu bỗng tăng đột biến, đơn cử như “Quỹ cha mẹ học sinh” với 450.000 đồng/học sinh. Tuy nhiên, theo quy định tại Thông tư 55/2011/TT-BGDĐT thì ban đại diện cha mẹ học sinh không được dùng quỹ để chi cho việc vệ sinh lớp học, vệ sinh trường nhưng ban đại diện cha mẹ học sinh ở Trường THCS T.X đã trích quỹ để làm điều ngược lại. Cụ thể: Chi trả cho thuê bảo vệ quét sân trường, dọn nhà vệ sinh với 80.000 đồng/học sinh.

Ngay sau khi nhận được thông tin về những khoản thu vô lý này, UBND phường Nguyệt Viên đã có yêu cầu chấn chỉnh, thực hiện nghiêm túc các khoản thu, chi tại Trường THCS T.X. Và tất nhiên, lãnh đạo nhà trường cũng tích cực sửa chữa với quy định rõ: Nhà trường và ban đại diện hội cha mẹ học sinh thống nhất không vận động thu quỹ hội, không vận động thu quỹ lớp khi chưa được sự cho phép của cấp có thẩm quyền. Theo đó, phụ huynh chỉ phải đóng những khoản được phép thu với số tiền là 1.059.800 đồng/học sinh (lớp 6; 7) và 1.060.800 đồng/học sinh (lớp 8; 9), tức là đã giảm hơn một nửa số tiền so với thông báo ban đầu.

Một ví dụ khác xảy ra ở Trường Mầm non H.L (xã Hậu Lộc) khi trường này cũng thông báo thu một số khoản tiền đầu năm học nhưng với danh nghĩa “xã hội hóa” như: hỗ trợ tiền điện, bảo trì, bảo dưỡng điều hòa là 100.000 đồng/học sinh; vận động xã hội hóa để trả nợ tiền làm trường chuẩn quốc gia là 150.000.000 đồng... Đáng chú ý, số tiền nợ này, nhà trường kêu gọi phụ huynh học sinh toàn trường đóng góp. Điều này hoàn toàn vô lý. Trước sự bức xúc của phụ huynh, lãnh đạo xã Hậu Lộc đã thẳng thắn nhìn nhận sự việc và ra văn bản yêu cầu dừng tất cả các khoản thu trái quy định. Trong trường hợp, nếu nhà trường có sự ép buộc phụ huynh đóng góp thì xã sẽ xử lý nghiêm.

2. Trước sự phớt lờ các quy định của một số cơ sở giáo dục, Sở Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) tỉnh Thanh Hóa đã có Công văn số 3823/SGDĐT-KHTC ngày 8/10/2025 gửi chủ tịch UBND các xã, phường; thủ trưởng các đơn vị trực thuộc về việc chấn chỉnh thực hiện các khoản thu năm học 2025-2026. Theo đó, Sở GD&ĐT nghiêm cấm lợi dụng danh nghĩa ban đại diện cha mẹ học sinh thu các khoản trái quy định đồng thời thủ trưởng các cơ sở giáo dục phải chịu trách nhiệm toàn diện về các khoản thu, chi trong đơn vị. Ngoài ra, Công an Thanh Hóa cũng đã đề nghị “siết” lạm thu đầu năm học.

Công văn số 3823 của Sở GD&ĐT về việc chấn chỉnh thực hiện các khoản thu năm học 2025-2026.

Trong khi đó, tại tỉnh Nghệ An, đối với khoản xã hội hóa, địa phương này đã có văn bản đề nghị chủ tịch UBND các xã, phường chưa phê duyệt kế hoạch vận động tài trợ đối với các cơ sở giáo dục. Đây được xem là chỉ đạo đúng đắn khi đang trong bối cảnh thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp để ổn định trường lớp, hạn chế phát sinh tiêu cực, bảo đảm công tác thu, chi.

Nói về nhiệm vụ công việc trong thực hiện mô hình chính quyền 2 cấp, một cán bộ văn hóa xã ở tỉnh Thanh Hóa cũng đã bày tỏ sự lo lắng, bởi theo vị cán bộ này: “Trách nhiệm đặt ra rất nặng nề, nếu không nắm vững quy định của ngành giáo dục, không thẩm định, rà soát, kiểm tra lại các khoản thu, chi từ các nhà trường mà cứ duyệt một cách bình thường là không ổn”.

Có hay không sự tính toán bất thường ở lãnh đạo các nhà trường trong thu, chi đầu năm học ở một số cơ sở giáo dục?. Chắc chắn là có. Và càng đặc biệt hơn, khi năm học 2025–2026, năm học đầu tiên thực hiện miễn học phí thì sự bất thường ấy càng bộc lộ rõ. Đã có những dự báo, khi miễn học phí sẽ không tránh khỏi việc tăng các khoản... phụ phí, “vẽ” ra các khoản thu... Và quả đúng như vậy, dự báo đã thành sự thật.

Mạng xã hội như “tên bay” khi chỉ cần làm sai, làm xấu điều gì, nhất là trong môi trường giáo dục thì sự thật càng sớm bị phơi bày... “Bàn tay làm sao che nổi được mặt trời”. Nhưng, đó cũng chỉ là một cách đưa sự tính toán bất thường lên “bàn cân”, cái sâu xa hơn lại nằm ở trách nhiệm, lương tâm của người thầy làm công tác quản lý... Sự thật bao giờ cũng là sự thật.

Bài và ảnh: Vi An