Miền Trung - Tây Nguyên trong mưa lũ lịch sử: Tỏa sáng điểm tựa tinh thần

Tháng 11/2025 sẽ đi vào lịch sử khí tượng thủy văn Việt Nam như một mốc thời gian dữ dội. Không phải là một cơn bão đơn lẻ, mà là một tổ hợp hình thế thời tiết cực đoan đã biến dải đất miền Trung và đại ngàn Tây Nguyên thành một biển nước mênh mông. Những kỷ lục lũ lụt tồn tại suốt 30 năm, thậm chí 40 năm qua đã bị xô đổ chỉ trong vài ngày đêm, để lại đằng sau là sự tàn phá khốc liệt về người và tài sản.

Cơn cuồng nộ của mẹ thiên nhiên

Lũ dữ bắt đầu từ những ngày giữa tháng 11, khi không khí lạnh tăng cường mạnh đụng độ với nhiễu động trong đới gió Đông trên cao, cộng hưởng cùng tàn dư của một vùng áp thấp. Từ thành phố Huế đến tỉnh Khánh Hòa và khu vực Tây Nguyên trút xuống một lượng mưa khổng lồ chưa từng thấy. Tại rốn lũ Khánh Hòa và Đắk Lắk, lượng mưa đo được tại một số điểm đã vượt mốc 800mm, cá biệt có nơi trên 1.000mm chỉ trong vòng 48 giờ. Đây là con số mà các chuyên gia khí tượng gọi là “bất thường và cực đoan”.

Lãnh đạo UBND tỉnh Đắk Lắk cùng lực lượng quân đội, công an thảo luận phương án sơ tán người dân ra khỏi vùng ngập lụt. (Ảnh Văn Viễn)

Hệ quả nhãn tiền là sự trỗi dậy hung hãn của các dòng sông. Dòng sông Cái (Nha Trang) và sông Dinh (Ninh Hòa) vốn hiền hòa, thơ mộng nay gầm gào như những con thú dữ. Tại trạm Ninh Hòa, mực nước lũ đã vượt mức lịch sử năm 1998 và xấp xỉ kỷ lục năm 1986. Nhưng đáng sợ hơn là tại Tây Nguyên, sông Ba – dòng sông huyết mạch của vùng đã ghi nhận mực nước vượt báo động 3 tới hơn 1,5 mét, xô đổ kỷ lục lũ lụt ám ảnh năm 1993. Cả một vùng hạ du rộng lớn chìm trong biển nước đục ngầu.

Tính đến chiều 21/11/2025, lũ lụt đã làm hơn 50 người thiệt mạng và mất tích. Hàng chục nghìn ngôi nhà bị ngập sâu, trong đó có những nơi nước dâng lút mái, người dân phải dỡ ngói để thoát ra ngoài cầu cứu. Đây không chỉ là con số thống kê mà là một lời cảnh tỉnh đau xót về tính dễ bị tổn thương của khu vực trước biến đổi khí hậu và sự cần thiết phải nâng cao năng lực quản lý rủi ro thiên tai.

Tây Nguyên ngập sâu, phố biển hóa dòng sông

Nếu như miền Trung quen với lũ lụt và người dân luôn chuẩn bị tinh thần “sống chung với lũ”, thì việc Tây Nguyên ngập sâu trên diện rộng là điều hiếm thấy.

Lực lượng quân đội tiến vào các khu vực ngập lụt để hỗ trợ người dân. (Ảnh Văn Viễn)

Tại Đắk Lắk, nhiều nơi chìm trong mênh mông nước. Những vườn cà phê đang vào vụ thu hoạch, những rẫy hồ tiêu xanh tốt – tài sản tích góp cả đời của người nông dân – giờ đây bị dòng nước xiết cuốn trôi hoặc ngâm thối rữa. Thiệt hại về kinh tế đối với thủ phủ cà phê là không thể đong đếm. Hình ảnh những chú voi ở Buôn Đôn chới với giữa dòng nước lũ đục ngầu, hay những người nông dân bất lực nhìn gia súc trôi theo dòng nước đã chạm đến đáy lòng trắc ẩn của mỗi người. Trong khi đó, tại Khánh Hòa, thành phố du lịch Nha Trang tê liệt hoàn toàn. Các tuyến đường sầm uất ven biển biến thành sông. Sạt lở đất kinh hoàng đã xảy ra tại khu vực đèo Cù Hin và các khu dân cư ven núi. Đáng lo ngại nhất là tình trạng “lũ chồng lũ” khi các hồ chứa thủy lợi, thủy điện buộc phải xả tràn để bảo đảm an toàn đập, nước từ thượng nguồn đổ về cùng với triều cường dâng cao khiến nước rút rất chậm. Cơn mưa lũ lịch sử không chỉ nhấn chìm nhà cửa mà còn băm nát hạ tầng giao thông. Quốc lộ 1A – xương sống của đất nước bị chia cắt tại nhiều điểm qua Phú Yên và Khánh Hòa. Đường sắt Bắc - Nam tê liệt nhiều giờ liền do nước ngập và sạt lở nền đường, khiến hàng nghìn hành khách bị kẹt lại tại các ga dọc đường trong tâm trạng âu lo. Nghiêm trọng nhất là các tuyến đường lên Tây Nguyên. Quốc lộ 14, Quốc lộ 26, đường Trường Sơn Đông xuất hiện hàng chục điểm sạt lở lớn. Đèo Mimosa (cửa ngõ vào Đà Lạt, Lâm Đồng) bị sạt lở nghiêm trọng, đứt gãy nền đường, buộc chính quyền phải ban bố tình trạng khẩn cấp. Việc giao thông bị chia cắt khiến công tác cứu nạn, cứu trợ gặp vô vàn khó khăn, nhiều xã vùng sâu vùng xa rơi vào cảnh cô lập hoàn toàn.

“Mệnh lệnh từ trái tim” và tình người trong hoạn nạn

Trong bức tranh xám xịt của thiên tai, tình người và sự dũng cảm lại rực sáng như những điểm tựa tinh thần vững chắc.

Thực hiện chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Chính phủ và cả hệ thống chính trị đã vào cuộc với tinh thần “4 tại chỗ”. Quân khu 5 đã huy động hàng nghìn cán bộ, chiến sĩ cùng các phương tiện đặc chủng vào tâm lũ cứu dân. Hình ảnh những chiếc xe thiết giáp lội nước BRDM-2 rẽ sóng dữ tại Đắk Lắk để đưa mì tôm, nước sạch vào vùng cô lập, hay những chiến sĩ Cảnh sát cơ động dầm mình trong mưa rét cõng người già, trẻ em ra khỏi vùng nguy hiểm đã trở thành biểu tượng đẹp đẽ của tình quân - dân.

Thực tế cũng cho thấy, người dân miền Trung - Tây Nguyên, với bản năng sinh tồn mạnh mẽ và tinh thần đùm bọc, cũng đang tự cứu lấy nhau. Những chiếc xuồng của ngư dân ven biển được huy động ngược lên vùng núi cứu người. Những bếp ăn dã chiến đỏ lửa thâu đêm nấu cơm, gói bánh chưng tiếp tế cho đồng bào. Khắp cả nước, những chuyến xe cứu trợ từ miền Bắc, miền Nam bắt đầu lăn bánh hướng về khúc ruột miền Trung.

Lực lượng vũ trang tiếp tế nhu yếu phẩm cho người dân vùng ngập lụt. (Ảnh Văn Viễn)

Một câu chuyện xúc động được chia sẻ mạnh mẽ trên mạng xã hội ngày hôm qua: Tại một ngôi làng ở Khánh Vĩnh (Khánh Hòa), khi nước lũ dâng cao cô lập hoàn toàn một nhóm người dân trên ngọn cây, các chiến sĩ bộ đội đã phải dùng dây thừng, bơi ngược dòng nước xiết hiểm trở để tiếp cận và đưa từng người vào bờ an toàn. Sự sống và cái chết chỉ cách nhau trong gang tấc, nhưng lòng dũng cảm đã chiến thắng thủy thần. Và lỗi lo sạt lở đất Dù dự báo từ Trung tâm Khí tượng Thủy văn Quốc gia cho biết mưa sẽ giảm dần từ đêm 21/11, nhưng các chuyên gia cảnh báo: Mối nguy hiểm thực sự bây giờ mới bắt đầu, đó là sạt lở đất.

Sau nhiều ngày ngâm trong nước, đất đá tại các triền đồi, vách núi ở khu vực miền núi Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa (cũ) và toàn bộ Tây Nguyên đã bão hòa nước, mất sự kết dính. Chỉ cần một rung động nhỏ hoặc một cơn mưa dông cục bộ cũng có thể xảy ra những vụ sạt lở kinh hoàng như Rào Trăng 3 hay Trà Leng năm nào.

Các vết nứt đã xuất hiện tại nhiều khu dân cư. Chính quyền các địa phương đang chạy đua với thời gian để rà soát, kiên quyết di dời người dân ra khỏi vùng nguy hiểm. “Thà sơ tán nhầm còn hơn bỏ sót” là mệnh lệnh lúc này. Có thể nói, trận lũ lịch sử tháng 11/2025 là một lời cảnh báo khốc liệt của thiên nhiên về biến đổi khí hậu. Các quy luật thời tiết cũ đã bị phá vỡ, thiên tai ngày càng dị thường, khốc liệt và khó lường hơn. Việc quy hoạch dân cư, xây dựng hồ chứa và bảo vệ rừng đầu nguồn tại khu vực Miền Trung - Tây Nguyên cần được nhìn nhận lại một cách nghiêm túc và cấp bách hơn bao giờ hết. Nhưng trên hết, lúc này là lúc cả nước hướng về miền Trung và Tây Nguyên ruột thịt. Những mất mát về người không gì bù đắp được, những thiệt hại về kinh tế sẽ cần nhiều năm để khôi phục. Nhưng với sự kiên cường vốn có của người dân nơi “đầu sóng ngọn gió”, cùng sự chung tay của đồng bào cả nước, tin rằng dải đất này sẽ lại gượng dậy, mạnh mẽ đứng lên sau cơn hoạn nạn.

Thanh Thắng/VOV-Miền Trung