Minh bạch để quản lý đa cấp biến tướng

Điểm nóng về khiếu nại, khiếu kiện

Sau gần 7 năm triển khai Nghị định 40/2018/NĐ-CP, theo ghi nhận từ các địa phương, doanh thu toàn thị trường kinh doanh đa cấp đạt trung bình khoảng 16.000 tỷ đồng/năm. Khoảng 37,8% số doanh thu này được doanh nghiệp chi trả hoa hồng cho người lao động tham gia mạng lưới bán hàng. Các doanh nghiệp nhóm này nộp tiền thuế các loại vào ngân sách Nhà nước trung bình khoảng 1.600 - 1.800 tỷ đồng mỗi năm trong giai đoạn 2018 - 2024, tuy nhiên đang có xu hướng giảm từ cuối 2023 đến nay do phạm vi hoạt động và số lượng doanh nghiệp tham gia kinh doanh đa cấp thu hẹp, các loại hàng hóa thiếu sự đa dạng và giá bán kém cạnh tranh, nhất là hàng giá rẻ phân phối qua các nền tảng thương mại điện tử. Đáng quan ngại là tình trạng vi phạm pháp luật trong lĩnh vực kinh doanh này vẫn khá phổ biến.

Thống kê trong giai đoạn 2019-2024, thông qua 30 cuộc thanh tra, kiểm tra, các cơ quan chức năng đã xử phạt gần 8 tỷ đồng đối với các doanh nghiệp đang đăng ký kinh doanh theo phương thức này, đồng thời thu hồi 4 giấy phép kinh doanh do doanh nghiệp vi phạm vào các quy định bị cấm.

Cũng trong các năm 2019-2024, Bộ Công Thương đã tiếp nhận gần 700 lượt đơn khiếu nại, tố cáo, kiến nghị phản ánh từ người tiêu dùng liên quan đến hoạt động kinh doanh đa cấp. Trong đó, có hơn 270 vụ việc đã được chuyển sang cơ quan Công an để điều tra, bao gồm cả các trường hợp có dấu hiệu kinh doanh không có giấy phép, lừa đảo huy động vốn để trục lợi bất chính.

Các doanh nghiệp kinh doanh theo phương thức đa cấp thu hút hàng chục ngàn người tham gia bán hàng hưởng hoa hồng theo cấp độ lũy tiến (Một buổi tập huấn đào tạo người bán hàng của Vinalink Group)

Chống buôn bán giấy phép kinh doanh

Bộ Công Thương cho rằng, dù hiện nay trên thị trường chính thức chỉ có khoảng dưới 20 doanh nghiệp đăng ký kinh doanh theo phương thức bán hàng đa cấp đang hoạt động, tuy nhiên quy mô thu hút lao động tham gia lĩnh vực này khá lớn (trung bình mỗi doanh nghiệp thu hút khoảng 38.500 người bán hàng - PV).

Vì thế, việc hoàn thiện các pháp lý nhằm quản lý chặt chẽ hoạt động kinh doanh đa cấp là rất cần thiết, nhất là hiện nay việc triển khai Nghị định 40/2018/NĐ-CP đã bộc lộ một số bất cập, xuất hiện một số tình trạng biến tướng, vi phạm pháp luật về kinh doanh.

Cập nhật đến thời điểm hiện nay, Bộ Công Thương đã xây dựng xong dự thảo Nghị định bổ sung, thay thế một số điều của Nghị định 40/2018/NĐ-CP. Trong đó, các nội dung quan trọng về vốn điều lệ, điều kiện kinh doanh, chuyển nhượng quyền sở hữu doanh nghiệp kinh doanh đa cấp được đề cập khá cụ thể.

Theo đó, về mặt khái niệm, Nghị định mới chỉ công nhận kinh doanh đa cấp là mô hình kinh doanh trong đó người tham gia bán hàng được trả thưởng từ hai cấp trở lên. Khái niệm này nhằm phân định rõ mô hình trả thưởng một cấp (để thực hiện các chương trình khuyến mại) của các doanh nghiệp kinh doanh truyền thống và thống nhất trong quản lý.

Đối với các quy định về điều kiện kinh doanh, Nghị định mới sẽ bắt buộc doanh nghiệp kinh doanh theo phương thức đa cấp phải đăng ký và có văn phòng đại diện hoặc chi nhánh tại địa phương khi quy mô người tham gia mạng lưới đạt từ 1.000 - 5.000 người. Khi tổ chức các sự kiện hội thảo, hội nghị từ 500 người tham dự trở lên, cần xin giấy phép và đảm bảo tất cả các phương án về an ninh, an toàn giao thông, cháy nổ…

Đối với các quy định nhằm ngăn chặn tình trạng mua bán giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh, Nghị định mới sẽ siết chặt theo hướng không tiếp nhận, giải quyết hồ sơ đề nghị sửa đổi, bổ sung giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh khi doanh nghiệp thay đổi chủ sở hữu. Tất cả các doanh nghiệp đã đổi chủ sở hữu muốn hoạt động bán hàng đa cấp đều phải đăng ký cấp mới giấy chứng nhận hoạt động.

Riêng về vốn điều lệ, theo nhận định của Bộ Công Thương, hầu hết các doanh nghiệp kinh doanh theo phương thức đa cấp có quy mô mạng lưới nhân sự lớn. Tuy nhiên hiện nay, điều kiện về vốn điều lệ và tiền ký quỹ đối với nhóm doanh nghiệp này là khá thấp (vốn điều lệ tối thiểu 10 tỷ đồng; tiền ký quỹ 5% vốn điều lệ). Trong nhiều trường hợp xảy ra tranh chấp, doanh nghiệp không đủ tài chính để chi trả cho người bị hại. Vì thế, trong Nghị định mới, Bộ Công Thương sẽ cân nhắc gia tăng điều kiện về năng lực tài chính của các doanh nghiệp kinh doanh đa cấp, nhất là các doanh nghiệp đang có nhu cầu tham gia thị trường.

Thạch Bình