'Mình và họ' - tiểu thuyết đương đại đặc sắc
“Không dày, không đồ sộ, nhưng cô đọng và sâu sắc. Là một tiểu thuyết rất không dễ đọc đối với tôi, nó thách thức lối đọc văn học xưa giờ tôi vẫn quen, song trang này tiếp trang khác, trường đoạn này qua trường đoạn khác, “Mình và họ” hoàn toàn chế ngự tôi” - lời đánh giá của nhà văn Bảo Ninh - tác giả cuốn sách “Nỗi buồn chiến tranh” về tiểu thuyết “Mình và họ” của nhà văn Nguyễn Bình Phương (hiện là Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, Tổng Biên tập Tạp chí Văn nghệ Quân đội) đã cho thấy sức nặng của tiểu thuyết này.
Quả đúng thế, với “Mình và họ”, độc giả đọc với tư duy bình thường rất khó đọc bởi sự đan xen các giọng kể, chiến tranh và cuộc sống được mô tả từ nhiều góc độ khác nhau. Với giọng kể của “mình” ở các thời điểm khác nhau, lúc lên lúc xuống, xen kẽ lời kể của các nhân vật với ngôn ngữ vùng biên ải phía bắc, nơi vùng cao ngút ngàn mùi sương khói chiến tranh vừa tan nhưng vẫn âm ỉ ám vào thân phận con người, bút pháp của Nguyễn Bình Phương rất lạ và đặc sắc khi nhả những câu chữ giàu chi tiết làm người đọc cứ phải căng lên để bám theo dòng văn của tác giả. Chính tác giả bày tỏ, chiến tranh chỉ là phần nhỏ, một cái cớ để ông nói chuyện khác, như sự bàng quan giữa con người với con người… Lối viết phức tạp đa tuyến, đa chiều, vừa triết lý vừa hiện thực làm cho người đọc ngỡ ngàng thích thú; đối với người cùng nghề viết thì đem lại một tư duy hiện đại. Nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên đánh giá: “Đây là cuốn tiểu thuyết xuất sắc bắt con người đối diện với vực sâu của cuộc sống và hố thẳm của chính mình trên con đường quanh co thực tại…”.
“Mình và họ” đã giành giải thưởng hạng mục Văn xuôi xuất sắc của Hội Nhà văn Hà Nội năm 2015. Từ đó đến nay, sách được tái bản nhiều lần và theo thời gian càng thấm sâu trong tiềm thức của bạn đọc yêu văn học thời hậu chiến. Sau cuốn sách đặc sắc này, nhà văn Nguyễn Bình Phương liên tiếp nhận nhiều giải thưởng về văn và thơ, như cuốn “Một ví dụ xoàng” (Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam năm 2021), tập thơ “Buổi câu hờ hững” nhận được giải thưởng lớn của Hội Nhà văn Hà Nội. Đây là điều hiếm có với một tác giả từ trước đến nay.
